مجله علوم زراعی ایران
سال:1385 | دوره:8 | شماره:2 (پیاپی 30) |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی نقش برخی متابولیت ها از جمله پرولین، قندها و پروتئین های محلول، املاح معدنی در سازوکار تنظیم اسمزی و بررسی روند تغییرات روابط آبی در شرایط تنش خشکی در یونجه یکساله برگ بریده [Medicago laciniata (L.) Mill]، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گردید. دو ژنوتیپ حساس و متحمل به خشکی یونجه یکساله در سطوح مختلف تنش خشکی شامل 0.1-، 0.2- و 1- مگاپاسکال به ترتیب سطح خشکی کم، متوسط و شدید و شرایط طبیعی (ظرفیت مزرعه= 0.03- مگاپاسکال) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که افزایش تنش خشکی، میزان رطوبت نسبی (RWC) بافت ها را کاهش داده و این کاهش در ژنوتیپ حساس بیشتر بود. کاهش پتانسیل اسمزی (ψs) در ژنوتیپ متحمل نسبت به حساس با افزایش شدت تنش، نشان از افزایش تجمع متابولیت های آلی مانند قندهای محلول، پرولین و املاح معدنی مانند پتاسیم است. در این تحقیق تنظیم اسمزی عمدتا از طریق افزایش میزان قند محلول و یون پتاسیم به عنوان ساز وکاری موثر در ایجاد مقاومت به خشکی در این دو ژنوتیپ نقش داشته است، به طوری که میزان آن در ژنوتیپ متحمل در شدیدترین میزان تنش (1- مگاپاسکال) تقریبا دو برابر ژنوتیپ حساس بوده است.

به منظور بررسی برهمکنش تناوب های زراعی و سطوح نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم نان در شرایط دیم، مطالعه ای در سال های زراعی 1382-1381 و 1383-1382 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز (باجگاه) انجام شد. در این مطالعه اثر دو تناوب زراعی (گندم- عدس و گندم- آیش) و سه سطح نیتروژن (صفر، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار) بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم نان (نیک نژاد و زاگرس) با استفاده از طرح آزمایشی کرت های خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. در هر دو سال از برهمکنش نیتروژن و رقم روی عملکرد و اجزای عملکرد گندم بیشترین عملکرد دانه از تیمار 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و رقم نیک نژاد (1015 کیلوگرم در هکتار در سال اول و 1257 کیلوگرم در هکتار در سال دوم) به دست آمد. بیشترین تعداد سنبله در مترمربع نیز در سال اول از تیمار 30 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (271 سنبله) و در سال دوم از تیمار 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (283 سنبله) به دست آمد. حداکثر تعداد دانه در سنبله در هر دو سال از تیمار 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (11 دانه در سال اول و 11.5 دانه در سال دوم) به دست آمد. برهمکنش نیتروژن و تناوب روی عملکرد و اجزای عملکرد گندم در هر دو سال به این صورت بود که حداکثر عملکرد دانه از تیمار 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تناوب گندم- عدس (1000 کیلوگرم در هکتار در سال اول و 1204 کیلوگرم در هکتار در سال دوم) به دست آمد. همچنین حداکثر تعداد سنبله در مترمربع در سال اول از تیمار 60 کیلوگرم در هکتار و تناوب گندم- آیش (267 سنبله) و در سال دوم از تیمار 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تناوب گندم- عدس (281 سنبله) به دست آمد. حداکثر تعداد دانه در سنبله در هر دو سال از تیمار 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تناوب گندم- عدس (10.7 دانه در سال اول و 11.7 دانه در سال دوم) به دست آمد. بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیک در هر دو سال از تیمار 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (2533 کیلوگرم در هکتار در سال اول و 2810 کیلوگرم در هکتار در سال دوم) به دست آمد. افزودن نیتروژن تاثیر معنی داری بر افزایش کربن آلی خاک نداشت اما در سال دوم حداکثر کربن آلی خاک در سطح 30 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (0.99 درصد) به دست آمد. هرچند این افزایش تفاوت معنی داری با سطح 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (0.95 درصد) نداشت. تناوب های زراعی در سال اول تاثیر معنی داری بر کربن آلی خاک نداشتند اما در سال دوم مقدار کربن آلی خاک در تناوب گندم- عدس (0.96 درصد) به طور معنی داری بیشتر از تناوب گندم- آیش (0.90 درصد) بود. در این مطالعه، رقم نیک نژاد در مقایسه با رقم زاگرس دارای عملکرد و اجزای عملکرد بیشتری بود.

این تحقیق بر روی 121 اکوتیپ یونجه جمع آوری شده از مناطق سردسیری کشور در طی سال های 80-1377، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی نیشابور اجرا شد. تنوع موجود در بین صفات مورفولوژیکی اکوتیپ ها با استفاده از روش های چند متغیره مطالعه گردید. تجزیه به عامل ها، 22 متغیر مورد بررسی را به شش عامل مشترک (با واریانس 80.45 درصد) کاهش داد. عامل ها زیر عنوان عامل طول دوره رویشی (20.13 درصد)، اجزای عملکرد علوفه (16.64 درصد)، عملکرد و اجزای عملکرد دانه (14.26 درصد)، کیفیت علوفه (13 درصد)، طول دوره زایشی (9.24 درصد)، و عامل مربوط به باروری (7.18 درصد) نامگذاری شدند. تجزیه خوشه ای به روش واریانس مینیمم وارد (WARD)، اکوتیپ ها را در چهار گروه قرار داد. اکوتیپ های گروه دوم به علت داشتن مقادیر بالای ارتفاع بوته، وزن خشک ساقه، سرعت رشد مجدد و عملکرد علوفه تر و خشک ارزشمند هستند و می توان از آن ها برای انتقال صفات مذکور در برنامه های به نژادی استفاده کرد. ضمن اینکه از گروه سوم (اکوتیپ شماره 9) نیز می توان، برای افزایش کیفیت علوفه (نسبت برگ به ساقه)، بهره گرفت. همچنین از اکوتیپ های گروه چهارم که مربوط به استان چهارمحال و بختیاری هستند، برای افزایش طول گل آذین و عملکرد دانه می توان استفاده کرد.

به منظور بررسی تغییرات مورفولوژیکی ناشی از همزیستی اندوفایت ها با دو گونه فستوکا در بروز مقاومت به سرما، پژوهشی در سال 1381 در دانشگاه صنعتی اصفهان به اجرا درآمد. به این منظور کلون هایی آلوده به قارچ اندوفایت و عاری از آن از دو توده گیاه فسکیوی بلند با شماره های 75 و 83 و یک گیاه فسکیوی مرتعی با شماره 60 تهیه گردید. کلون ها تحت تاثیر تیمارهای دمایی شامل 6، 2-، 10- درجه سانتی گراد مورد مطالعه قرار گرفته و با شاهد (20 در جه سانتی گراد) مقایسه شدند. آزمایش در هر تیمار دمایی در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تجزیه های آماری در هر سطح سرمایی به طور جداگانه و سپس به صورت تجزیه مرکب انجام شد. پس از اعمال تیمارها صفات وزن خشک اندام هوایی، ریشه و طوقه، تعداد پنجه، ضخامت کوتیکول برگ و میزان رشد مجدد اندازه گیری شد. حضور اندوفایت ها در افزایش وزن خشک اندام هوایی، ریشه و طوقه و تعداد پنجه در مقایسه با عدم حضور آن تاثیر معنی داری داشت. این قارچ ها بر ضخامت کوتیکول برگ اثر معنی داری نداشتند. ارزیابی رشد مجدد پس از رفع تنش نشان داد که اندوفایت ها نه تنها در مواردی از افت بیش از حد تعداد پنجه در نتیجه تنش جلوگیری کردند، بلکه گاهی افزایش در رشد را نیز موجب شدند. در میان ژنوتیپ های مورد بررسی ژنوتیپ شماره 83 به ویژه در حضور اندوفایت از نظر بسیاری از صفات بررسی شده کارآتر عمل کرده و مقاومت به سرمای بیشتری از خود نشان داد. ژنوتیپ های شماره 75 و 60 در مراتب بعدی قرار گرفتند.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته در شرایط مختلف رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و کارآیی اقتصادی و بیولوژیک مصرف آب ذرت دانه ای هیبرید سینگل کراس 704 پژوهشی در دو سال متوالی (1383 و 1384) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا گردید. این پژوهش در هر سال متشکل از سه آزمایش هر یک به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. در هر آزمایش یک سطح تیمار آبیاری اعمال گردید. تیمار آبیاری دارای سه سطح شامل آبیاری مطلوب (I1)، تنش ملایم (I2) و تنش شدید رطوبتی (I3)  (به ترتیب آبیاری بر اساس تخلیه 30، 40 و 50 درصد ظرفیت زراعی) بود. تا مرحله چهار تا پنج برگی (مرحله استقرار گیاهچه) آبیاری بر اساس تخلیه رطوبتی معادل 30 درصد ظرفیت زراعی در همه کرت ها انجام و از این مرحله به بعد تیمارهای آبیاری اعمال گردید. در هر آزمایش نیتروژن به عنوان کرت اصلی دارای سه سطح N2=180, N1=140 و N3=220 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و تراکم بوته نیز به عنوان کرت فرعی دارای سه سطح D2=7.5, D1=6 و D3=9 بوته در مترمربع) بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تاثیر تنش خشکی، نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه و بیولوژیک معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه به میزان 1050.2 گرم در مترمربع مربوط به تیمار آبیاری مطلوب بود. تنش شدید رطوبتی در مقایسه با تیمار آبیاری مطلوب باعث کاهش عملکرد دانه به میزان حدود 35 درصد گردید، که این کاهش عمدتا به واسطه کاهش تعداد دانه در بلال و وزن هزار دانه بود. افزایش کاربرد نیتروژن موجب افزایش عملکرد دانه شد که این افزایش مربوط به تاثیر مثبت نیتروژن در افزایش تعداد دانه در بلال بود. واکنش عملکرد دانه به افزایش تراکم بوته نیز مثبت بود. کلیه اجزای عملکرد به استثنای تعداد ردیف در بلال نسبت به تغییر تراکم حساسیت نشان دادند. شاخص برداشت با افزایش شدت تنش رطوبتی و تراکم کاهش یافت، اما بین میانگین این صفت در سطوح مختلف نیتروژن تفاوت معنی داری وجود نداشت. با کاهش فواصل آبیاری، کارآیی اقتصادی و بیولوژیک مصرف آب افزایش یافت. بیشترین میانگین کارآیی اقتصادی و بیولوژیک مصرف آب به ترتیب به میزان 1.71 و 3.28 کیلوگرم دانه بر مترمکعب آب آبیاری به تیمار آبیاری مطلوب تعلق داشت. نتایج این تحقیق نشان می دهد در شرایط مختلف رطوبتی، جهت افزایش کارآیی مصرف نهاده ها و کاهش هزینه ها، تناسب میان میزان مصرف نیتروژن و تراکم بوته با فراهمی آب در خاک امری ضروری است. در شرایط تنش خشکی، کاهش مصرف نهاده ها علاوه بر کاهش هزینه ها، افزایش راندمان استفاده از منابع را نیز به دنبال خواهد داشت.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد بلال ذرت شیرین رقم SC.403 آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان از فروردین 1380 به مدت سه سال زراعی اجرا گردید. در این آزمایش چهار تاریخ کاشت (20 فروردین، 9 اردیبهشت، 29 اردیبهشت و 17 خرداد) و چهار تراکم (45، 55، 65 و 75 هزار بوته در هکتار) به صورت فاکتوریل (4´4) و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد بلال، طول بلال، درصد دانه قابل کنسرو و شاخص برداشت بلال تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفتند. حداکثر وزن بلال به میزان 20250 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت 9 اردیبهشت به دست آمد میزان تولید بلال در این تاریخ کاشت با تاریخ کاشت 20 فروردین از نظر آماری برابر بود. با تاخیر در کاشت به علت کوتاه تر شدن طول دوره رشد گیاه و بالابودن درجه حرارت هوا در طول دوره گرده افشانی میزان بلال برداشتی کاهش یافت. تراکم بوته نیز میزان تولید بلال، طول بلال و شاخص برداشت را تحت تاثیر قرار داد. اگر چه حداکثر عملکرد بلال به میزان 18170 کیلوگرم در هکتار در تراکم 75 هزار بوته در هکتار به دست آمد ولی با افزایش تراکم طول بلال کاهش یافت. به طوری که بازارپسندی بلال چه برای مصرف تازه خوری و چه به صورت استفاده در کارخانجات صنایع تبدیلی برای تولید کنسرو کاهش یافت. بنابراین علیرغم افزایش معنی دار وزن بلال در تراکم 75 هزار بوته در هکتار توصیه می شود، برای داشتن محصولی که قابلیت عرضه بهتر به بازار داشته باشد، از تراکم 65-55 هزار بوته در هکتار برای کشت بهاره ذرت شیرین در استان گلستان استفاده شود.

به منظور بررسی تاثیر آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزای عملکرد توتون گرمخانه ای رقم ویرجینیا ای یک (VE1)، آزمایشی در سال های زراعی 1383-1384 و 1385-1384 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات توتون رشت در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارها عبارت بودند از کشت بدون آبیاری تکمیلی (SI0)، آبیاری تکمیلی تا انتهای مرحله غنچه دهی (SI1)، آبیاری تکمیلی تا انتهای مرحله گل دهی (SI2) و آبیاری کامل (SI3). مقدار آب در هر نوبت آبیاری بر اساس ظرفیت نگهداری رطوبتی خاک و حداکثر کمبود رطوبت مجاز (MAD) تعیین گردید. ظرفیت رطوبتی خاک با استفاده از دستگاه صفحه فشاری (Pressure plate) و زمان آبیاری با استفاده از دستگاه تانیومتر تعیین شد و در هر نوبت آبیاری خاک تا حد ظرفیت زراعی آبیاری گردید. محصول توتون در شش چین برداشت شد. در مرحله گل دهی کامل، صفات کمی گیاه از جمله طول برگ، عرض برگ، تعداد برگ ها، ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ و بعد از برداشت، عملکرد برگ تر و خشک و همچنین صفات کیفی از جمله درصد قند و درصد نیکوتین اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که کلیه صفات مورد بررسی غیر از تعداد برگ ها در بوته تحت تاثیر آبیاری قرار گرفتند و بین افزایش مقدار آب آبیاری با صفات مذکور همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. اثر سال به غیر از عملکرد برگ خشک در بقیه صفات مورد بررسی معنی دار نبود، بطوری که در سال اول آزمایش توزیع نامناسب بارش در مرحله بعد از نشاکاری موجب استقرار ضعیف تر بوته ها شد و عملکرد برگ خشک نسبت به سال دوم کمتر بود. میانگین عملکرد برگ خشک در تیمار (SI1), (SI2), (SI3) و (SI0) به ترتیب 2096.80، 2170.00، 1974.00 و 1302.00 کیلوگرم در هکتار بود. شاخص بهره وری آب از نظر عملکرد برگ خشک و سود ناخالص در هر دو سال در تیمار آبیاری تکمیلی تا پایان مرحله غنچه دهی (SI1) نسبت به سایر تیمارهای آبیاری برتری داشت. بنابراین اعمال آبیاری تکمیلی مناسب در افزایش عملکرد کمی و کیفی توتون در مقایسه با شرایط بدون آبیاری و برای استفاده بهینه از منابع آب منطقه یک امر اجتناب ناپذیر است.