مجله علوم زراعی ایران
سال:1395 | دوره:18 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

در این تحقیق اثر خصوصیات ژنتیکی (پایه ‏مادری) و عوامل محیطی بر عملکرد و اندازه استاندارد بذر 10 سینگل-کراس چغندرقند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1393 در شهرستان های اردبیل، فیروزکوه و کرج مورد بررسی قرار گرفتند. سینگل کراس ها از تلاقی ده پایه مادری نرعقیم و یک پایه پدری تهیه شده بودند. به منظور بررسی ارتباط بین خصوصیات بذر با عوامل اقلیمی، از روش همبستگی کانونی استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب در مکان نشان داد که برخی از عوامل اقلیمی بر عملکرد و اندازه بذر چغندرقند اثر معنی داری داشتند. در مناطق سرد اردبیل و فیروزکوه تولید بذر با درصد وزنی بالاتر و اندازه استاندارد (به ترتیب 926 و 705 کیلوگرم درهکتار؛ معادل 45.3 و 48.4 درصد از کل عملکرد) نسبت به اقلیم معتدل کرج (با 726 کیلوگرم در هکتار؛ معادل 38.9 درصد از کل عملکرد)، برتری معنی داری داشت. تفاوت بین پتانسیل پایه های مادری از نظر تولید بذر با اندازه استاندارد نیز معنی دار بود. نتایج همبستگی کانونی نشان داد که ارتباط معنی دار و بالایی بین خصوصیات بذر و عوامل اقلیمی وجود داشت. از مجموع واریانس خصوصیات بیوفیزیکی بذر، 48 درصد توسط متغیرهای کانونی اول و دوم عوامل اقلیمی، قابل پیش بینی بود. تابع متغیر کانونی اول نشان دهنده کاهش عملکرد بذر با اندازه استاندارد و بالاتر از استاندارد، در مقایسه با افزایش عملکرد بذرهای ریز بود. با توجه به وجود ضرایب ساختمانی بزرگ مثبت برای تعداد ساعات آفتابی و دمای کمینه و بیشینه هوا به نظر می رسد که عملکرد بذر با اندازه استاندارد و بالاتر از استاندارد در شرایط اقلیمی کرج که در مقایسه با مناطق اردبیل و فیروزکوه، تعداد ساعات آفتابی بیشتر و کمینه و بیشینه دمای بالاتر و ارتفاع کمتری از سطح دریا دارد، کمتر است.

به منظور مقایسه نوع و مقدار کود نیتروژن بر عملکرد، میزان اسانس و کارایی مصرف آب گیاه نعناع فلفلی (Mentha piperita L.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در سال‏های 93-1392 و 94-1393 در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجرا گردید. کودهای نیتروژنی شامل اوره، سولفات آمونیوم و اوره آمونیوم نیترات (UAN) در سطوح صفر، 70، 140، 210 و 280 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به عنوان تیمار مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد تر نعناع فلفلی به ازای هر کیلوگرم نیتروژن در سال دوم آزمایش (97.7 کیلوگرم در هکتار) نسبت به سال اول (88 کیلوگرم در هکتار) بیشتر بود. عملکرد ماده خشک با افزایش مقدار نیتروژن از منبع کودی اوره آمونیوم نیترات با 25 کیلوگرم در هکتار)، نسبت به اوره (18 کیلوگرم در هکتار) و سولفات آمونیوم (16 کیلوگرم در هکتار)، بیشتر بود. در هر دو سال آزمایش، کود اوره آمونیوم نیترات عملکرد اسانس بیشتری داشت و حداکثر عملکرد نسبی اسانس در سال اول و دوم آزمایش به ترتیب از 280 و 210 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. محتوای نیتروژن ساقه با افزایش میزان کود نیتروژن افزایش یافته و کودهای اوره و اوره آمونیوم نیترات، باعث انباشته شدن نیتروژن بیشتری در برگ شدند. کارایی بیولوژیک مصرف آب به ازای هر کیلوگرم نیتروژن مصرفی در کود اوره آمونیوم نیترات (1.9گرم بر مترمکعب)، نسبت به اوره (1.4گرم بر مترمکعب) و سولفات آمونیوم (1.3 گرم بر مترمکعب) بیشتر بود. حداکثر کارایی اقتصادی و بهره‏وری آب در سال اول و دوم آزمایش به ترتیب از مقادیر 280 و 250 کیلوگرم نیتروژن بدست آمدند. با افزایش میزان مصرف کود نیتروژن، کارایی زراعی مصرف نیتروژن در سال دوم (با شیب 0.34 گرم بر گرم) نسبت به سال اول (با شیب 0.17 گرم بر گرم)، کاهش نشان داد و کارایی جذب اوره و سولفات آمونیوم با افزایش مصرف، کاهش یافتند، اما در کود اوره آمونیوم نیترات، تا سطح 170 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش کارایی جذب شده و سپس کاهش یافت. کارایی فیزیولوژیک نیتروژن در کود سولفات آمونیوم در هر دو سال آزمایش مشابه بود و نسبت به اوره و کود اوره آمونیوم نیترات برتری جزئی نشان داد. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می‏رسد که مصرف مقادیر بالای کود اوره آمونیوم نیترات در زراعت نعناع فلفلی در خوزستان نسبت به کودهای اوره و سولفات آمونیوم کارایی بهتری داشته باشد، در حالی که در سطوح پایین، کارایی تولید اوره و پس از آن سولفات آمونیوم بهتر بود.

به منظور ارزیابی اثر مدیریت طولانی مدت بقایا و کود نیتروژن بر عملکرد دانه ذرت رقم سینگل گراس 704 و ویژگی های خاک، یک آزمایش مزرعه ای هفت ساله (1390-1384) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر مازندران انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: (1) مدیریت بقایا گندم در دو سطح: حفظ بقایا (+R) و حذف بقایا (-R)؛ (2) خاک ورزی در دو سطح: بدون خاک ورزی (ZT) و خاک ورزی مرسوم (CT) و (3) مقدار کود نیتروژن در چهار سطح: صفر، 100، 200(به عنوان شاهد) و 300 کیلوگرم در هکتار (N1-N4). نتایج نشان داد که در پایان دوره آزمایش، تیمارهای بدون خاک ورزی با حفظ بقایا و 300 کیلوگرم نیتروژن (ZT+RN4) و بدون خاک ورزی با حفظ بقایا و 200 کیلوگرم نیتروژن (ZT+RN3)، بهترین کیفیت خاک و بالاترین میانگین عملکرد دانه ذرت در سال های1390-1389 (به ترتیب 5250 و5150 کیلوگرم در هکتار) را داشتند. کمترین عملکرد دانه در سال های 1390-1389 (2150 کیلوگرم در هکتار) و ویژگی های نامطلوب فیزیکی و شیمیایی خاک، به تیمار بدون خاک ورزی بدون بقایا و بدون کود نیتروژن (ZT-RN1)  اختصاص داشت. کربن آلی، نیتروژن کل، رطوبت، ثبات خاکدانه، مقاومت مکانیکی، اسیدیته و قابلیت هدایت الکتریکی ویژگی های مشخص کننده تفاوت کیفیت خاک در خاک ورزی مرسوم و بدون خاک ورزی بودند. ویژگی های خاکی کربن آلی، نیتروژن کل، ثبات خاکدانه و مقدار رطوبت، در مجموع بالاترین همبستگی را با عملکرد دانه (R= 0.87**) داشتند. یافته های این پژوهش نشان داد که تیمار بدون خاک ورزی با حفظ بقایا (ZT+R) همراه با 200 کیلوگرم نیتروژن (N3)، با بهبود خواص خاک، باعث پایداری تولید محصول ذرت خواهد شد.

به منظور ارزیابی فراوانی آللی و تجزیه ارتباطی نشانگرهای ریز ماهواره با برخی از صفات مرتبط با جوانه زنی پیش از برداشت، تعداد 34 رقم برنج بومی و اصلاح شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در بهار سال 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان کشت و صفات مرتبط با جوانه زنی پیش از برداشت در آنها اندازه گیری شد. همچنین الگوی نوار های 20 نشانگر ریزماهواره تعیین و ارتباط آنها با صفات اندازه گیری شده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ های برنج مورد بررسی برای کلیه صفات دارای اختلاف معنی داری بودند که حاکی از وجود تنوع ژنتیکی برای صفات مرتبط با جوانه زنی پیش از برداشت در این ارقام می باشد. در این آزمایش، میانگین تعداد آلل موثر، شاخص شانون و میزان اطلاعات چند شکل برای نشانگر های مورد بررسی به ترتیب 2.95، 1.14 و 0.59 بدست آمد. در تجزیه ارتباط بین نشانگرها و صفات، بالاترین ضریب تبیین با مقدار 47 درصد متعلق به چهار نشانگر RM282، RM220، RM447 و RM320 برای صفت شکل دانه بود. برای صفات درصد جوانه زنی پیش از برداشت و درصد جوانه زنی پیش از برداشت بر حسب تعداد دانه پر نیز یک نشانگر مشترک RM525 به ترتیب 9 و 14 درصد از تغییرات این دو صفت را توجیه کرد. برای صفات فراوانی دانه جوانه زده در طول خوشه و میزان فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز نیز به طور مشترک نشانگرهای RM525،RM447  و RM124 به ترتیب 31 و 28 درصد ارتباط را به خود اختصاص دادند. با توجه به ارتباط بالا ی این نشانگر ها، پویش در نواحی کروموزومی مجاور آنها می تواند در شناسایی ژن های کنترل کننده صفت جوانه زنی پیش از برداشت در ژنوتیپ های برنج موثر باشد.

هدف از انجام این تحقیق، بررسی اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آن ها بر عملکرد ارقام و لاین های نخود سفید و شناسایی ژنوتیپ های پرمحصول و پایدار در شرایط متفاوت محیطی بود. در این آزمایش چهارده لاین و رقم نخود تیپ کابلی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و در چهار ایستگاه تحقیقات کشاورزی کردستان، ارومیه، مراغه و همدان به مدت سه سال زراعی (91-1388) در شرایط دیم مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه به ترتیب در محیط های؛ ارومیه سال 1389(U1) (1931.2 کیلوگرم در هکتار) و همدان سال 1390 (H2) (379.1 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. از بین لاین های نخود مورد بررسی، بیشترین و کمترین میانگین عملکرد دانه به ترتیب به ژنوتیپ های G4 (1163.5 کیلوگرم در هکتار) و G2 (756.02 کیلوگرم در هکتار) اختصاص داشت. تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثرات اصلی محیط و ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط معنی دار بودند. سهم محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل آن ها در تغییرات عملکرد دانه به ترتیب 70.61، 3.20 و 11.21 درصد بود. مقدارGEI  با استفاده از مدل بای پلات تفکیک شد و طبق تجزیه مقادیر منفرد، دو مولفه اصلی اول به ترتیب PCI=43.09 و  PC2=22.34درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه کردند. بر اساس نمودارهای GGE بای پلات، ژنوتیپ های  G6،G4  و G11 از عملکرد دانه و پایداری بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها برخوردار بودند. نتایج این تحقیق، محیط ها را به دو ناحیه بزرگ شامل «ارومیه و مراغه» و «کردستان و همدان» تقسیم نمود که برای هر ناحیه به ترتیب لاین هایG6(FLIP 99-26C)  و G4 (FLIP 00-39C) قابل توصیه هستند. همچنین ژنوتیپ های G5، G7  و G8به عنوان لاین های دارای سازگاری عمومی شناسایی شدند.

در گیاهان زراعی، توزیع ماده خشک بین برگ و ساقه در طول دوره رویشی از یک الگوی دو قسمتی پیروی می کند، در مقادیر کمتر ماده خشک کل، بخش عمده ای از ماده خشک تولید شده به برگ اختصاص می یابد، ولی در مقادیر بالای ماده خشک کل، بخش کمی از ماده خشک به برگ ها اختصاص می یابد. هدف از این آزمایش محاسبه ضرایب این الگوی دو قسمتی به منظور توصیف تسهیم ماده خشک بین برگ ها و ساقه سویا در شرایط آبیاری مطلوب و ارزیابی پایداری این ضرایب تحت تاثیر رقم و تراکم بوته بود. برای این منظور دو آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال های 1385 و 1391 اجرا شد. در آزمایش اول بذر رقم سحر به مدت های مختلف فرسوده شده و سپس کشت شدند. در آزمایش دوم دو رقم سویا (سحر و کتول) در چهار تراکم (15، 30، 45 و 60 بوته در مترمربع) کشت شدند. وزن خشک برگ و ساقه هر 10 روز یک بار اندازه گیری شدند. از مرحله سبز شدن تا مرحله شروع پرشدن دانه، الگوی دو قسمتی برای تسهیم ماده خشک بین برگ ها و ساقه ها مشاهده شد. در مقادیر کمتر وزن خشک کل، به ترتیب 59 و 41 درصد از ماده خشک تولید شده به برگ ها و ساقه ها اختصاص یافت، اما در مقادیر بیشتر ماده خشک، به ترتیب 48 و 52 درصد ماده خشک تولید شده به برگ ها و ساقه ها اختصاص یافت. مقدار متوسط 132 گرم در مترمربع ماده خشک در نقطه چرخش بین دو مرحله سبزشدن تا مرحله شروع پرشدن دانه تعیین گردید. در ارقام و تراکم های مختلف از نظر الگوی دو قسمتی توزیع ماده خشک اختلاف معنی داری وجود نداشت و این الگو توصیف خوبی از تغییرات را نشان داد، بنابراین، تسهیم ماده خشک بین برگ ها و ساقه تا مرحله توقف تولید برگ در ساقه اصلی از الگوی دو قسمتی پیروی می کند.