مجله علوم زراعی ایران
سال:1396 | دوره:19 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

به منظور بررسی اثر زمان قطع اندام های هوایی بر عملکرد و کیفیت غده و قابلیت انبارمانی محصول دو رقم سیب زمینی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان-ایستگاه تحقیقات اکباتان، اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل زمان قطع اندام های هوایی در 7، 14، 21 و 28 روز قبل از رسیدگی فیزیولوژیک همراه با تیمار شاهد (بدون قطع اندام های هوایی) و ارقام سیب زمینی در دو سطح (آگریا و ساوالان) بودند. در تیمارهای قطع اندام های هوایی پس از دو هفته، برداشت محصول انجام شد. پس از برداشت محصول و اندازه گیری عملکرد کل غده، میزان غده های تولیدی در اندازه بذری، خوراکی و ریز شمارش و توزین شده و طول دوره خواب، میزان قندهای احیاء، ماده خشک و محتوای ویتامین ث غده ها اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد غده درشت در تیمارهای شاهد و قطع اندام های هوایی 7 روز قبل از رسیدگی فیزیولوژیک حاصل شد که تفاوت معنی داری با هم نداشتند. این دو تیمار از نظر عملکرد کل غده (به ترتیب 35.8 و 34.3 تن در هکتار) نیز بیشترین تولید محصول را داشتند. از نظر تعداد غده در اندازه بذری، قطع اندام های هوایی در 14 روز قبل از رسیدگی فیزیولوژیک، بیشترین میزان تولید را دارا بود (14.44 عدد در مترمربع). محتوای ویتامین ث غده ها در تیمارهای قطع اندام های هوایی در 7 و 14 روز قبل از رسیدگی فیزیولوژیک، در بالاترین میزان بود (به ترتیب 50.23 و 48.35 میلی گرم در 100 گرم وزن تر غده) که تفاوت معنی داری با تیمار شاهد نداشتند. بیشترین میزان قندهای احیاء غده (3.04 میلی گرم در 100 گرم وزن تر غده) در تیمار 28 روز قبل از رسیدگی فیزیولوژیک بدست آمد. طول دوره خواب غده در دو تیمار قطع اندام های هوایی در 7 و 14 روز قبل از رسیدگی فیزیولوژیک، به همراه تیمار شاهد با وضعیتی بسیار نزدیک به یکدیگر از بیشترین میزان برخوردار شد. نتایج این آزمایش نشان داد که از نظر عملکرد غده در اندازه بذری و سایر صفات کمی و کیفی غده، قطع اندام های هوایی در زمان های 7 و 14 روز قبل از رسیدگی فیزیولوژیک، نتایج مطلوب تری داشته و جهت اجرا در مزارع تولید بذر قابل بهره برداری می باشند.

تعیین واکنش جوانه زنی بذر و سبز شدن گیاهان نسبت به دما و تعیین دماهای کاردینال (دماهای پایه، مطلوب و سقف) و تعداد روزهای بیولوژیک (کمترین تعداد روز برای جوانه زنی و سبزشدن در شرایط دما و رطوبت مطلوب) از اهمیت بالایی در تهیه مدل های شبیه سازی برخوردار است. تحقیق حاضر به منظور بررسی واکنش جوانه زنی و سبز شدن گیاهچه پنج رقم کلزا (زرفام، هایولا 401، هایولا 308، هایولا 50 و آر.جی.اس 003) نسبت به دما در 12 تاریخ کاشت (17 آبان، 18 آذر، 17 دی، 19 بهمن، 15 اسفند1392، 18 فروردین، 20 اردیبهشت، 21 خرداد، 10 تیر، 18 مرداد، 18 شهریور و 17 مهر سال 1393) در شرایط اقلیمی گرگان در سال های زراعی 1392 و 1393 با استفاده از سه مدل، بتا، دوتکه ای و دندانه ای انجام شد و برای انتخاب مدل برتر از معیارهای جذر میانگین مربعات خطا (RMSE)، ضریب تبیین (R2)، ضریب همبستگی (r) و ضرایب رگرسیون ساده خطی (a و b) بین روز تا سبز شدن مشاهده شده و روز تا سبز شدن پیش بینی شده استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل دوتکه ای نسبت به مدل های بتا و دندانه ای واکنش سرعت سبز شدن نسبت به دما را بهتر توصیف کرد. دماهای کاردینال ثبت شده با استفاده از مدل برتر برای دمای پایه، مطلوب و سقف به ترتیب 3.2، 26.8 و 40 درجه سانتی گراد بودند. تعداد روز بیولوژیک مورد نیاز برای سبزشدن ارقام کلزا در عمق دو سانتی متر، 4.5 روز محاسبه شد. نتایج نشان داد که تفاوت آماری معنی داری از نظر دماهای کاردینال و تعداد روز بیولوژیک بین ارقام کلزا وجود نداشت. بر اساس نتایج بدست آمده، برای کمی سازی واکنش سرعت سبزشدن کلزا به دما می توان از مدل دوتکه ای استفاده کرده و از این مدل و پارامترهای برآورد شده از آن در تهیه مدل های پیش بینی زمان سبزشدن ارقام کلزا در شرایط مختلف دمایی استفاده کرد.

در برنامه های به نژادی، برآورد میزان افزایش عملکرد بر اساس تغییر در صفات موثر گیاهی از اهمیت بالایی برخوردار است که با استفاده از مدل سازی رگرسیونی می توان آنها را شناسایی کرد. به همین منظور 52 ژنوتیپ متنوع باقلا در یک آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار سال 1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرگان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه رگرسیونی نشان داد که عملکرد دانه می تواند از 1665 کیلوگرم در هکتار تا 2880 کیلوگرم در هکتار (1215 کیلوگرم در هکتار) افزایش یابد. بر اساس نتایج، تغییر در چهار صفت گیاهی، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و تعداد روز تا گل دهی، می توانند باعث افزایش عملکرد دانه ژنوتیپ های باقلا شوند. نتایج نشان داد که اثر مثبت مطلوب سازی صفات یاد شده با دامنه افزایش عملکرد دانه مشاهده شده در آزمایش مزرعه ای، مطابقت داشته و بین صفات نیز همبستگی منفی وجود نداشت. سهم هر یک از صفات در افزایش عملکرد برای ارتفاع بوته 503 کیلوگرم در هکتار، تعداد غلاف در بوته 344 کیلوگرم در هکتار، تعداد دانه در غلاف 327 کیلوگرم در هکتار و تعداد روز تا گل دهی 41 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج این آزمایش نشان داد که با استفاده از مدل سازی رگرسیونی می توان سودمندی برنامه های به نژادی باقلا را در منطقه اجرای آزمایش بهبود داد.

این تحقیق با هدف بررسی اثر سطوح آب آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد دانه ذرت (رقم سینگل کراس 704) و ارزیابی بهره وری اقتصادی تیمارهای آزمایشی، به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی طی سال های 1393 و 1394 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا شد. عامل اصلی چهار سطح آب آبیاری (60، 80، 100 و 120 درصد نیاز آبی) و عامل فرعی چهار سطح کود نیتروژن (40، 70، 100 و 140 درصد مقدار توصیه شده بر اساس نتایج آزمون خاک) بودند. نتایج نشان داد که صرف نظر از مقدار کود نیتروژن، با تامین 120 درصد نیاز آبی گیاه، 8760 کیلوگرم دانه در هکتار تولید شد و با کاهش 20، 40 و 60 درصد حجم آب آبیاری، عملکرد دانه به ترتیب 10، 37 و 65 درصد کاهش یافت. افزایش همزمان آب آبیاری و کود نیتروژن باعث افزایش وزن خشک کل گیاه، عملکرد دانه و میزان پروتئین دانه شد. در سطوح پایین تر آبیاری، تفاوت عملکرد دانه بین سطوح کود نیتروژن معنی دار نبود، اما با تامین 100 و 120 درصد نیاز آبی، مصرف نیتروژن تا حد توصیه شده با تاثیر مثبت بر اندازه بلال و اجزای عملکرد، باعث افزایش عملکرد دانه شد، به طوری که در تیمار 120 درصد نیاز آبی، با مصرف 100 و 140 درصد نیاز نیتروژن، 9340 و 9280 کیلوگرم دانه در هکتار تولید شد. این مقادیر در تیمار 100 درصد نیاز آبی، 8770 و 8300 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین درآمد ناخالص و درآمد خالص در هکتار (به ترتیب 82.94 و 48.99 میلیون ریال در سال 1393 و 86.70 و 45.04 میلیون ریال در سال 1394) در تیمار 120 درصد نیاز آبی و 100 درصد نیار نیتروژن به دست آمد. حد مطلوب بهره وری اقتصادی آب (4200 و 3670 ریال بر مترمکعب در سال 1393 و 1394) و نیتروژن (71060 و 48650 ریال بر کیلوگرم در سال 1393 و 1394) در تیمار 100 درصد نیاز آبی به دست آمد. نتایج نشان داد که با افزایش مصرف کود نیتروژن، بهره وری اقتصادی نیتروژن کاهش یافت و مصرف نیتروژن تا حد 70 درصد مقدار توصیه شده، باعث بهبود بهره وری اقتصادی آب ذرت شد. در این مطالعه هر چند که بیشترین عملکرد دانه و درآمد خالص در تیمار 120 درصد نیاز آبی و 100 درصد نیاز نیتروژن به دست آمد، اما انتخاب ترکیب مناسب آب و نیتروژن باید با در نظر گرفتن اهمیت هر یک از نهاده ها، تغییر قیمت آن ها، بهره وری اقتصادی و محدودیت های زیست محیطی انجام شود.

به منظور ارزیابی اثر مصرف زئولیت و کود نیتروژن بر صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و زراعی شنبلیله در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 1393 و 1394 در مزرعه پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح آبیاری (بدون تنش، تنش خفیف در مراحل رویشی و زایشی و تنش شدید در مراحل رویشی و زایشی) به عنوان عامل اصلی و ترکیب فاکتوریلی سه تیمار کودی بر اساس نیتروژن مورد نیاز گیاه (شاهد، ورمی کمپوست به میزان 2.7 تن در هکتار و کود اوره به میزان 11 کیلوگرم در هکتار) و دو مقدار زئولیت (صفر و نه تن در هکتار) به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که در هر دو سال آزمایش، تنش خشکی باعث کاهش معنی دار کلیه صفات گیاهی مورد مطالعه نسبت به شاهد بدون تنش شده و مصرف زئولیت و ورمی کمپوست اثر منفی تنش خشکی را کاهش داد. بیشترین عملکرد دانه شنبلیله در برهمکنش تیمارهای آبیاری و زئولیت با کود نیتروژن، در تیمار بدون تنش همراه با ورمی کمپوست (903.1 کیلوگرم در هکتار) و در تیمار زئولیت همراه با ورمی کمپوست (568.09 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. با افزایش شدت تنش خشکی در مرحله رویشی و زایشی، عملکرد دانه در سال اول به ترتیب 24 و 76 درصد و در سال دوم به ترتیب 31 و 54 درصد، نسبت به شاهد بدون تنش، کاهش یافت. نتایج این آزمایش نشان داد که در اکثر تیمارهای آبیاری، مصرف زئولیت و ورمی کمپوست با افزایش دسترسی آب و عناصر غذایی، سبب افزایش عملکرد، اجزای عملکرد و بهره وری آب دانه شنبلیله گردید.

حفظ خلوص ژنتیکی والدین ارقام هیبرید، از ضرورت های تجاری سازی این ارقام است، معهذا تولید فنوتیپ های جدید، باعث ایجاد شبهه از بین رفتن خلوص ژنتیکی این والدین شده و تولید بذرهای یکنواخت ارقام هیبرید را با چالش مواجه می سازد. بروز انواع چندشاخه در لاین مادری هیبرید آذرگل آفتابگردان از جمله این موارد چالش برانگیز محسوب می شود. این آزمایش در چند مرحله شامل 1- مرحله ژنتیکی مشتمل بر انواع تلاقی ها بین بوته های تک شاخه، دوشاخه و سه شاخه (بوته های مشکوک) طی سال های 1392 تا 1394 در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر انجام شده و نتاج حاصله با والد تک شاخه تلاقی برگشتی داده شدند، 2- مرحله مولکولی که طی آن نشانگر های مولکولی مربوط به چندشاخگی که قبلا شناسایی شده بودند روی بوته هایی از والد مذکور و نیز ژنوتیپ های تک شاخه و چندشاخه واقعی آفتابگردان آزمون شدند و 3- مرحله بیوانفورماتیک که طی آن وجود عناصر سیس مرتبط با پاسخ ژن به عوامل محیطی در پروموتر ژن های عامل چندشاخگی که در سایر گونه های گیاهی شناسایی شده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل ژنتیکی نشان داد که در تمام تلاقی ها، کلیه نتاج (239 بوته) تک شاخه بودند. در ارزیابی مولکولی، الگوی نواربندی بوته های مشکوک با الگوی نواربندی لاین های تک شاخه واقعی کاملا مشابه بود و هر دوی آنها متفاوت از الگوی نواربندی لاین های چندشاخه واقعی بودند. در بررسی های بیواینفورماتیکی مشخص شد که پروموتر ژن های عامل شاخه دهی سایر گونه های گیاهی واجد حداقل یک عنصر سیس مرتبط با پاسخ به عوامل محیطی نظیر سرما و خشکی بودند. بر اساس نتایج مراحل مختلف این تحقیق، دلایل کافی جهت دخالت عوامل ژنتیکی در بروز پدیده چندشاخگی در لاین مورد بررسی بدست نیامد.