مجله علوم زراعی ایران
سال:1387 | دوره:10 | شماره:1 (پیاپی 37) |تعداد مقالات:8

در یک آزمایش گلدانی سی و سه رقم گندم از لحاظ توانایی تنظیم اسمزی، با استفاده از نسبت مساحت تصویر دانه های گرده در شرایط تنش خشکی و بدون تنش مقایسه شدند. دانه های گرده بوته های رشد یافته در شرایط بدون تنش، در محلول های 30% و 50% پلی اتیلن گلیکول (6000) قرار گرفته و پس از تهیه تصاویر میکروسکوپی دیجیتالی مساحت آنها با روش آنالیز تصویر اندازه گیری شد. در یک آزمایش مزرعه ای نیز عملکرد دانه این ارقام در قالب طرح کرت های خرد شده (تیمار بدون تنش و تنش خشکی در کرت های اصلی و ارقام گندم در کرت های فرعی) با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان بررسی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده نسبت مساحت دانه های گرده قرار گرفته در محلول پلی اتیلن گلیکول 50 به 30 در صد، در ارقام دز، کویر، روشن، بک کراس روشن زمستانه، زرین، پیشتاز، الوند و امید بیشتر از واحد بود. بنابراین این ارقام در گروه دارای توانایی تنظیم اسمزی قرار گرفتند. بقیه ارقام دارای نسبت کمتر از واحد بودند و در گروه فاقد توانایی تنظیم اسمزی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده های مربوط به عملکرد نشان داد که اثر خشکی و رقم بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار بود و تنش خشکی سبب کاهش عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک شد. میانگین عملکرد دانه ارقام دارای توانایی تنظیم اسمزی 1.73 برابر بیشتر از گروه فاقد توانایی تنظیم اسمزی بود. نتایج به دست آمده از مقایسه ارقام از لحاظ توانایی تنظیم اسمزی با نتایجی که از مقایسه عملکرد دانه این ارقام در شرایط تنش خشکی در مزرعه به دست آمد همبستگی معنی داری (r=0.29**) داشت. بالاتر بودن عملکرد در گروه توانا در تنظیم اسمزی به زیادتر بودن توانایی تنظیم اسمزی آنها نسبت داده شد. از این نتایج چنین نتیجه گیری می شود که ارقام دارای توانایی تنظیم اسمزی در مقایسه با ارقام فاقد توانایی تنظیم اسمزی، برای کشت در شرایط خشک ارجحیت دارند. بنابراین از این ارقام می توان در برنامه های به نژادی برای افزایش توانایی تنظیم اسمزی ارقام سازگار به شرایط خشک استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و میزان بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم کلزا در شرایط آب و هوایی منطقه سیستان آزمایشی بصورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار طی سال های 1385-1383 اجرا شد. تاریخ کاشت به عنوان عامل اصلی در چهار سطح (15 مهر، 30 مهر ماه، 15 آبان و 30 آبان ماه) و عامل فرعی شامل رقم و میزان بذر به صورت فاکتوریل بود. رقم در دو سطح RGS003) و (Hyola401 و میزان بذر در سه سطح (6، 8 و 10 کیلوگرم در هکتار) بود. هر کرت فرعی دارای 6 خط 6 متری با فواصل خطوط ثابت 20 سانتی متر بود. کاشت با دست در تاریخ های مورد نظر و بصورت هیرم کاری انجام گرفت. نتایج آزمایش حاکی از اثر معنی دار تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه شامل، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و سایر صفات اندازه گیری شده بود. با تاخیر در کاشت عملکرد دانه روند کاهشی داشت، به طوری که بیشترین عملکر دانه با میانگین 3943 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت دوم (30 مهر) و کمترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت چهارم (30 آبان) با میانگین 1830 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بطوریکه میانگین عملکرد دانه به ازای هر هفته تاخیر در کاشت 3.4 درصد کاهش یافت. اثر رقم بجز بر تعداد دانه در خورجین، درصد روغن و ارتفاع بوته بر سایر صفات اندازه گیری شده معنی دار نبود. رقم RGS003 با میانگین 3249 کیلوگرم نسبت به هیبرید Hyola401 با میانگین 3062 کیلوگرم در هکتار برتری نشان داد. اثر میزان بذر نیز بجز بر وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و تعداد بوته در مترمربع بر سایر اجزای عملکرد دانه و صفات اندازه گیری شده، معنی دار نشد. با این وجود بیشترین عملکرد دانه با میانگین 3282 کیلوگرم در هکتار در میزان بذر بالا یعنی 10 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. اثرمتقابل تاریخ کاشت ´ رقم بر تعداد خورجین در بوته، اثر متقابل میزان بذر ´ رقم بر ارتفاع و اثر متقابل تاریخ کاشت ´ میزان بذر ´ رقم بر وزن هزاردانه معنی دار و بر سایر اجزای عملکرد دانه و صفات اندازه گیری شده معنی دار نبودند. نتایج حاصله از این آزمایش نشان دادکه تاریخ کاشت 30 مهر برای ارقام RGS003 و Hyola401 با میزان بذر 10 کیلوگرم در هکتار برای شرایط منطقه سیستان قابل توصیه می باشد.

به منظور بررسی اثر کشت مخلوط ذرت و ارزن دم روباهی بر عملکرد و کنترل علف های هرز ، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، واقع در کرج، در سال 1385 اجرا گردید. در این پژوهش، ذرت (SC704) و ارزن دم روباهی (KFM4) به صورت مخلوط افزایشی کاشته شدند. در این آزمایش، عامل اصلی شامل 4 تاریخ کاشت مختلف ارزن دم روباهی (کاشت ارزن 20 روز پیش از ذرت، 10 روز پیش از ذرت، همزمان با ذرت و 10 روز پس از ذرت) و عامل فرعی شامل نسبت های مختلف کاشت (کشت های خالص دو گیاه و 3 نسبت مختلف کاشت 100% ذرت %12.5+ ارزن دم روباهی، 100% ذرت + 25% ارزن دم روباهی و 100% ذرت+ 50% ارزن دم روباهی ) بود. در این بررسی نتایج نشان داد، کشت مخلوط ذرت و ارزن دم روباهی در کنترل علف های هرز موفق عمل کرد و نسبت کاشت 100% ذرت + 50% ارزن دم روباهی پایین ترین میزان بیوماس و تراکم علف هرز را دارا بود. تیمار100% ذرت + 50% ارزن دم روباهی در تاریخ کاشت همزمان دو گیاه را می توان به عنوان برترین تیمار معرفی کرد، زیرا بالاترین میزان نسبت برابری زمین (1.435) و بیشترین میزان عملکرد دانه از این تیمار به دست آمد. علت این امر را می توان به استفاده بهتر از نهاده ها در کشت مخلوط در مقایسه با تک کشتی و کنترل جمعیت و بیوماس علف های هرز در کشت مخلوط نسبت داد. بنابراین کشت مخلوط 100%ذرت +50% ارزن دم روباهی در تاریخ کاشت همزمان دو گیاه، به دلیل افزایش عملکرد، افزایش استفاده از منابع رشد و کاهش علف های هرز تیمار برتر این مطالعه بود.

این پژوهش به منظور تعیین اثرات مقدار و زمان مصرف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره طی سه سال زراعی (1381 تا 1384) در ایستگاه شیروان- چرداول ایلام به اجرا گذاشته شد. آزمایش بصورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با عامل مقدار نیتروژن در پنج سطح شامل 50، 75، 100، 125 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره و عامل تقسیط در سه سطح (تقسیط اول: با نسبت 50%:50% در دو مرحله پایه و خروج از روزت، تقسیط دوم: با نسبت 50%:50% در دو مرحله پایه و قبل از گل دهی وتقسیط سوم: با نسبت یک سوم- یک سوم– یک سوم در سه مرحله پایه، خروج از روزت و قبل از گل دهی) در سه تکرار اجرا شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که برهمکنش مقادیر مصرف کود نیتروژن و تقسیط آن بر عملکرد دانه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با سه تقسیط در مراحل پایه، خروج از روزت و قبل از گل دهی بیشترین عملکرد دانه را به میزان 2752 کیلوگرم در هکتار تولید کرد. این نتیجه با توجه به بیشتر بودن تعداد غوزه در متر مربع (240 عدد)، تعداد دانه در غوزه (36.3 عدد) و وزن هزار دانه (34.4 گرم) در همین تیمار نیز مورد تایید قرار گرفت. مصرف 100 کیلوگرم نیترو‍ژن در هکتار و تقسیط سه مرحله ای آن، حداکثر عملکرد روغن را نیز تولید کرد (755 کیلوگرم در هکتار).

ارزیابی لاین های در دست معرفی یکی از مهمترین مراحل معرفی یک رقم به حساب می آید. بررسی سازگاری لاینهای پیشرفته در سال و مکان های مختلف، لازمه معرفی ارقام جدید می باشد. در این تحقیق نه لاین و رقم، شامل پنج لاین امید بخش بهمراه ارقام چمران و شیرودی از نظر عملکرد دانه و جهت ارزیابی عکس العمل آنها نسبت به بیماریهای زنگ زرد و فوزاریوم سنبله در مقایسه با ارقام فلات و فرونتانا به عنوان شاهدهای حساس و مقاوم به این بیماری ها مورد مقایسه قرار گرفتند. این تحقیق در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار و در دو مکان، در دو شرایط آبیاری معمولی و آبیاری بارانی در سال زراعی83-1382 اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده های مربوط به عملکرد دانه و صفات حاکی از وجود اختلاف بین لاینها از نظر صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه، تعداد پنجه بارور، طول پدانکل، وزن دانه در کل بوته در سطح احتمال 1% و برای صفات تعداد سنبلچه در سنبله شاخص برداشت در سطح احتمال 5% بود. مقایسه میانگین صفات نشان داد که لاین های N-81-8، N-81-9 و N-81-18 بترتیب با عملکرد دانه 6000 ، 6060 و 6310 کیلوگرم در هکتار از نظر عملکرد دانه بر سایر لاین ها برتری داشتند. از نظر مقاومت به بیماری در دو شرایط آبیاری بارانی و معمولی لاینهای N-81-8، N-81-9 و N-81-18 نسبت به زنگ زرد مصون تا مقاوم و به بیماری فوزاریوم سنبله مقاوم تشخیص داده شدند. لاین N-81-18 با عملکرد دانه بالا و متفاوت نسبت به بیماری های زنگ زرد و فوزاریوم سنبله در هر دو شرایط آبیاری (معمولی و بارانی) می تواند از جمله کاندیدهای مناسب برای معرفی در منطقه مغان باشد و یا به عنوان والد مقاوم در دورگ گیری ها مد نظر قرار گیرد. در شرایط آبیاری معمولی همبستگی عملکرد دانه با ارتفاع بوته مثبت و معنی دار بود. محاسبه ضریب همبستگی بین صفات در شرایط آبیاری بارانی نشان داد صفات تعداد پنجه بارور با وزن کل دانه ، وزن کل دانه با تعداد کل پنجه و پنجه بارور و  طول پدانکل با ارتفاع بوته همبستگی مثبت و معنی دار داشتند. بر اساس نتایج این تحقیق، استنباط می شود که بررسی لاینها در دو شرایط آبیاری نشتی و بارانی منجر به ارزیابی دقیق تر لاین ها شد. لاین N-81-18 با برتری عملکرد دانه و مقاومت به بیماریهای زنگ زرد و فوزاریوم در این شرایط شناسایی شد.

جهت ارزیابی مناسبترین تاریخ کشت و تراکم بوته و تاثیر آنها بر عملکرد و اجزای عملکرد هیبرید جدید (CMS–26 ´ R-103) آفتابگردان آزمایشی به مدت دو سال (1384 و 1385) بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. تاریخ کاشت بعنوان عامل اصلی در چهار سطح به فاصله 21 روز شامل 19 اردیبهشت، 9 خرداد، 30 خرداد و 20 تیر و تراکم بوته بعنوان عامل فرعی در چهار سطح شامل 6, 8 ،10 و 12 بوته در متر مربع در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اثر سال بر هیچ یک از صفات اندازه گیری شده معنی دار نبود. در حالیکه اثر تاریخ کاشت بر تمامی صفات بجز شاخص بارآوری در سطح احتمال 1% معنی دار گردید. بیشترین عملکرد دانه از تاریخ کاشت اول (19 اردیبهشت ماه) با 3540 گیلو گرم در هکتار بدست آمد. نتایج نشان دادند که اثر تراکم بوته بر تمامی صفات اندازه گیری شده بجز وزن هزار دانه و شاخص بارآوری در سطح احتمال 1% معنی دار بود. اثر متقابل تراکم بوته ´ تاریخ کاشت بر تعداد دانه پر در متر مربع، تعداد کل دانه در متر مربع، عملکرد دانه و وزن خشک نیز در سطح احتمال 1% معنی دار گردید. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب از تاریخ کاشت 19 اردیبهشت با تراکم 12 بوته در متر مربع (4200 گیلوگرم در هکتار) و 20 تیر با تراکم 6 بوته در متر مربع (1430 گیلو گرم در هکتار) بدست آمد. در مجموع نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تاریخ کشت در فاصله 19 اردیبهشت تا 9 خرداد با تراکم 12 بوته در متر مربع مناسبترین تاریخ کشت و تراکم بوته برای بدست آوردن عملکرد مطلوب برای هیبرید جدید آفتابگردان (CMS-26 ´ R-103) می باشد.

به منظور بررسی اثر کودهای زیستی بر گلدهی، عملکرد بیولوژیک و درصد همزیستی ریشه با قارچ میکوریزا در گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل سه عاملی با استفاده از عامل های قارچ میکوریزایی (تلقیح و عدم تلقیح)، کود فسفات زیستی (0، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار) و ورمی کمپوست (0، 5 و 10 تن در هکتار) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با هیجده تیمار و سه تکرار و در دو سال زراعی 1384 و 1385 به اجرا در آمد. مقایسه ای نیز بین این تیمارها با یک تیمار شاهد کود شیمیایی NPK) به میزان 90، 60 و 90 کیلوگرم در هکتار) به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با نوزده تیمار و سه تکرار انجام گرفت. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که بیشترین تعداد چتر در بوته، عملکرد بیولوژیک و درصد همزیستی ریشه در تلقیح با میکوریزا حاصل شد. کود فسفات زیستی نیز دارای اثر معنی داری بر ویژگی های مورد بررسی بود، به طوری که بیشترین تعداد چتر در بوته و درصد همزیستی ریشه با کاربرد 60 کیلوگرم از آن و بیشترین عملکرد بیولوژیک با کاربرد 30 کیلوگرم از آن بدست آمد. بیشترین تعداد چتر در بوته و عملکرد بیولوژیک با کاربرد 10 تن ورمی کمپوست و نیز بیشترین درصد همزیستی ریشه با کاربرد 5 تن ورمی کمپوست حاصل گردید. اثر متقابل هم افزایی و مثبت نیز در بین عوامل مشاهده گردید که می توان به اثر متقابل تلقیح میکوریزایی ´ ورمی کمپوست بر عملکرد بیولوژیک اشاره کرد. مقایسه میانگین ها مبین آن بود که از نظر تعداد چتر در بوته و عملکرد بیولوژیک تیمار کود زیستی شامل تلقیح با میکوریزا، مصرف 60 کیلوگرم کود فسفات زیستی و 10 تن ورمی کمپوست و نیز از نظر درصد همزیستی ریشه، تیمار کود زیستی شامل تلقیح با میکوریزا، مصرف 60 کیلوگرم کود فسفات زیستی و 5 تن ورمی کمپوست برتری محسوسی در مقایسه با تیمار شاهد داشتند.