مجله علوم زراعی ایران
سال:1381 | دوره:4 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر تراکم بر کارآیی مصرف آب ژنوتیپ های مختلف گلرنگ در دو فصل کشت بهاره و تابستانه در منطقه اصفهان، در سال 1379 اجرا گردید. پنج ژنوتیپ گلرنگ شامل دو لاین برگزیده از توده محلی اصفهان و ارقام شناخته شده اراک 2811، ژیلا و کوسه در دو زمان کاشت بهاره (15 فروردین) و تابستانه (15 تیرماه) و هرکدام در سه تراکم 40، 20 و 13 بوته در متر مربع در قالب طرح آزمایشی کرت های دوبار خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کارآیی مصرف آب در دو کشت بهاره و تابستانه در سطح احتمال 1% با یکدیگر اختلاف معنی دار داشتند و کشت دوم از این نظر حدود 17 درصد برتری داشت. اگرچه کشت تابستانه گلرنگ از نظر تولید دانه با، 474.6 کیلوگرم در هکتار عملکرد کمتری داشت، اما در مجموع به لحاظ کارایی مصرف آب به وضوح برتر از کشت بهاره بود. تاثیر تراکم بوته نیز بر کارایی مصرف آب بسیار معنی دار بود، به طوری که تراکم 40 بوته در متر مربع با میانگین 0.481 کیلوگرم بر متر مکعب، بیشترین و تراکم 13 بوته در متر مربع با میانگین 0.308 کیلوگرم بر مترمکعب، کمترین کارآیی مصرف آب را به خود اختصاص دادند. در شرایط این مطالعه، افزایش محسوس در عملکرد دانه در جریان افزایش تراکم بوته عامل اصلی برتری در کارآیی مصرف آب شناخته شد. رقم اراک 2811 در کشت اول و لاین 1 در کشت دوم از میان ژنوتیپ های مورد بررسی از کارآیی مصرف آب بیشتری برخوردار بودند.

مدیریت علف های هرز بدون شناخت و درک پتانسیل های اکولوژیکی آن ها میسر نیست و فهم دقیق این پتانسیل ها مستلزم شناخت کافی از پروسه های اصلی رقابت بین گیاهان است. در این ارتباط و به منظور بررسی اثرات رقابتی مهم ترین علف های هرز خانواده شب بو بر ساختار کانوپی گندم (Triticum aestivum)، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال های زراعی 1380-1379 در مشهد انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه گونه علف هرز خردل وحشی (Sinapis arvensis) و شلمی(Rapistrum rugosum)  در تراکم های صفر، 4، 8، 16 و 32 بوته در متر مربع و علف هرز خاکشیر(Descurainia sophia)  با تراکم های صفر، 16، 32، 64، و 128 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که در بین علف های هرز مورد مطالعه خردل وحشی و شلمی نسبت به خاکشیر تاثیر بیشتری بر تغییر ارتفاع، سطح برگ و نوزیع آن در کانوپی گندم داشت. با افزایش تراکم علف های هرز ارتفاع گندم افزایش یافت اما سطح برگ تولیدی در این گیاه کاهش پیدا کرد. علاوه بر این، گندم مقدار بیشتری از سطح برگ خود را در بخش های فوقانی متمرکز کرد. همچنین با افزایش تراکم علف های هرز ارتفاع آنها نیز افزایش یافت و سطح برگ بیشتری را در لایه های فوقانی متمرکز نمودند.

سوسن چلچراغ با نام علمیLilium ledebourii Boiss  یکی از گونه های خودرو جنس سوسن است که در بخش های شمالی ایران می روید. این گونه دارای ارزش زینتی و پتانسیل اقتصادی بالایی به عنوان یک گل جدید می باشد که به شدت در خطر انقراض قرار دارد. به منظور معرفی و اهلی کردن این گیاه بومی خودرو اولین قدم بررسی روش های مناسب تکثیر می باشد لذا از تکنیک کشت بافت با تنظیم کنندگان رشد در شرایط مختلف استفاده گردید. آزمایش با استفاده از طرح فاکتوریل در قالب کاملا تصادفی با چهار فاکتور به شرح ذیل در سه تکرار انجام گردید: 1- دوره نوری در دو سطح: الف- تیمار روشنایی (16 ساعت نور و 8 ساعت تاریکی) ب- تیمار تاریکی مداوم 2- نواحی مختلف تهیه ریز نمونه در دو سطح: الف- ریز نمونه های حاصل از نیمه بالایی فلس ب- ریز نمونه های حاصل از نیمه پایینی فلس 3- غلظت های مختلف تنظیم کننده رشد BAP در سه سطح 0، 0.01 و 0.1 mgl-1 4- غلظت های مختلف تنظیم کننده رشد NAA در چهار سطح 0، 0.01، 0.05 و 0.1 .mgl-1 نتایج آزمایش نشان داد که تیمار نوری سبب افزایش وزن کل، تعداد پیازچه و درصد باززایی شد. در حالی که تیمار تاریکی سبب افزایش وزن پیازچه، درصد ریشه زایی و تعداد ریشه گردید ریز نمونه های حاصل از نیمه پایینی فلس نیز سبب افزایش بیشتر تعداد و وزن پیازچه، تعداد ریشه و درصد ریشه زایی و باززایی گردیدند. سطوح مختلف BAP بر تعدادی از صفات اندازه گیری شده اثر منفی گذاشتند. بیشترین تعداد پیازچه، درصد باززایی و ریشه زایی از تیمار شاهد و حداکثر وزن پیازچه از تیمار BAP0.1 mgl-1 و بیشترین تعداد ریشه از تیمار شاهد و mgl-1BAP0.01 به دست آمد. سطوح مختلف NAA نیز بر صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی داری را نشان دادند. بیشترین وزن کل و تعداد پیازچه از تیمار  0.1mgl-1 NAAبه دست آمد. همچنین کلیه سطوحNAA  سبب افزایش وزن پیازچه شدند. غلظت های 0.1mgl-1 NAA و 0.05 نیز سبب افزایش درصد ریشه زایی و تعداد ریشه گردیدند.

به منظور بررسی اثر تنش گرمای انتهایی بر بعضی صفات کمی و شاخص های ارزیابی کننده تحمل پنج ژنوتیپ جو لخت (Hordeum vulgare L.)، آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 80-1379 در گچساران (به عنوان یک منطقه گرمسیری واقع در جنوب استان کهگیلویه و بویراحمد) به صورت کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد. کرت های اصلی آزمایش شامل چهار تیمار تاریخ کاشت در تاریخ های 10 آذرماه، 25 آذرماه، 10 دی ماه و 25 دی ماه سال 1379 به نحوی اعمال گردید، که در اثر کشت دیر هنگام در تاریخ های کاشت سوم و چهارم ژنوتیپ های جو لخت در مراحل زایشی و پرشدن دانه با تنش گرما مواجه شوند. کرت های فرعی آزمایش شامل پنج ژنوتیپ جو لخت به شماره های کلکسیون بین المللی FICC0963، FICC1570، FICC1571،FICC1725  و FICC2712 بود که در آزمایشات قبلی از بین 20 ژنوتیپ جو لخت که از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج تهیه گردیده بود، انتخاب شدند. نتایج این بررسی نشان داد با تاخیر در زمان کاشت و مصادف شدن مرحله پرشدن دانه با درجه حرارت های نسبتا بالا ماده خشک گیاه 16%، ارتفاع گیاه 19%، عملکرد دانه 23%، شاخص برداشت 9%، تعداد روز از کاشت تا گلدهی 11%، و تعداد روز از کاشت تا رسیدن فیزیولوژیکی 16% کاهش یافت. کاهش عملکرد عمدتا به دلیل کاهش تعداد سنبله در واحد سطح (12%)، کاهش وزن هزاردانه (16%) و کوتاه تر شدن دوره پرشدن دانه (30%) بود. ژنوتیپ های جو لخت در ارتباط با صفات یاد شده اختلاف بسیار معنی داری با هم داشتند. بر اساس شاخص تحمل به تنش فرناندز ژنوتیپFICC0963  هم در شرایط مطلوب (در اولین تاریخ کاشت) بیشترین عملکرد دانه (4285 کیلوگرم در هکتار) را داشت و هم با تاخیر در کاشت و مواجه شدن با شرایط تنش گرما در تاریخ کاشت چهارم با (3361 کیلوگرم در هکتار) دارای عملکرد بیشتری بود. همچنین بر اساس شاخص حساسیت محیطی(SSI)  ژنوتیپ مزبور دارای مقاومت بیشتری به تنش گرما بود.

به منظور بررسی تاثیر وجین و علفکش های پیش کشت تریفلورالین و پس رویشی هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل، بنتازون و ستوکسیدیم و همچنین ترکیباتی از تیمارهای یاد شده بر روی کنترل علف های هرز لوبیا تحقیقی طی دو سال 1379 و 1380 در شهر ری اجرا گردید. ده تیمار مختلف برای کنترل علف های هرز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اعمال گردیدند. نتایج دو ساله نشان داد که بالاترین عملکرد دانه لوبیا با میانگین 581.1 گرم در متر مربع از تیمار ترکیبی علفکش پیش کشت تریفلورالین + دو مرحله وجین حاصل گردید. تیمار دو مرحله وجین با میانگین عملکرد دانه 527.6 گرم در مترمربع در کلاس بعدی قرار گرفت. بین سموم پس رویشی نیز بهترین نتیجه از کاربرد تیمار ترکیبی تریفلورالین + هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل با میانگین عملکرد دانه 466.4 گرم در مترمربع به دست آمد. آزمایش نشان داد که بهترین تیمارهای کنترل کننده علف های هرز لوبیا آنهائی هستند که عمل وجین در آنها انجام شده است. این موضوع نشان دهنده اهمیت و اولویت وجین در زراعت لوبیاست. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که مصرف علفکش پیش کشت تریفلورالین به تنهائی در مهار علف های هرز لوبیا اهمیت زیادی ندارد. به منظور کنترل علف های هرز لوبیا بهتر است قبل از کشت از علفکش تریفلورالین استفاده شود و پس از سبز شدن نیز دو مرحله وجین انجام پذیرد. البته نکته مهم این که انجام وجین در سطوح کشت محدود و در صورت وجود کارگر ارزان قابل توجیه خواهد بود در غیر این صورت بایستی از تیمار ترکیبی تریفلورالین + هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل استفاده نمود.

به منظور بررسی میزان تغییرات کل فنل آزاد، کل آمینواسیدهای آزاد، پرولین آزاد و کل پروتئین برگ در واکنش به آلودگی با شته روسی گندم، آزمایشی بر روی هفت ژنوتیپ گندم که دارای درجات مختلف مقاومت به شته روسی بودند، در شیراز در سال 1378 انجام شد. نتایج نشان داد که آلودگی ناشی از شته روسی گندم باعث ایجاد تنش در تمام ژنوتیپ ها گردید، به طوری که کل فنل آزاد در تمام ژنوتیپ ها بعد از آلودگی افزایش یافت. سطح بالای مقاومت ژنوتیپ ها با پرولین آزاد تجمع یافته قبل از آلودگی در ارتباط بود .(r=0.87, p<0.01) هم چنین بعد از آلودگی میزان پرولین آزاد در ژنوتیپ های مقاوم با سرعت بیشتری تجمع نمود. نتایج نشان داد که پروتئین کل ژنوتیپ های مقاوم نسبت به ژنوتیپ های حساس بیشتر می باشد. از طرفی آلودگی به شته روسی گندم باعث کاهش میزان پروتئین کل در تمام ژنوتیپ ها گردید. همچنین نتایج نشان داد که ارزش شاخص سمیت (نسبت کل فنل آزاد به کل آمینواسیدهای آزاد) با مقاومت گیاه به شته روسی گندم در ارتباط بوده (r=0.73, p<0.05)، به طوری که ژنوتیپ های مقاوم تر از ارزش بالاتری برخوردار بودند.

این آزمایش به منظور کاهش میزان مصرف علفکش ها در مزارع چغندرقند و کاهش آلودگی محیط زیست با استفاده از علفکش تریفلوسولفورون که دارای طیف وسیع علفکشی، دوام کم در خاک و میزان مصرف کم در مراحل اولیه رویش چغندرقند و علف های هرز می باشد طی سال های 1376 و 1377 در مراکز تحقیقات کشاورزی شهرستان های مشهد، دزفول، مغان و کرج اجرا شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با یازده تیمار در چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: کاربرد علفکش های تریفلوسولفورون به میزان 15 و 20 گرم ماده موثر در هکتار در مرحله کوتیلدونی چغندرقند، تریفلوسولفورون به میزان 10 و 15 گرم ماده موثره در هکتار، تریفلوسولفورون به میزان 15 گرم ماده موثره + فن مدیفام به میزان 0.3 کیلوگرم ماده موثره در هکتار، پیرازون + فن مدیفام به میزان 0.3 + 1.6 کیلوگرم ماده موثره در هکتار، فن مدیفام به میزان 0.3 کیلوگرم ماده موثره در هکتار در مرحله کوتیلدونی چغندرقند و تکرار آن یک هفته بعد، فن مدیفام به میزان 0.78 کیلوگرم ماده موثر در هکتار، پیرازون به میزان چهار کیلوگرم ماده موثره در هکتار در مرحله چهار برگی چغندرقند، شاهد بدون علف هرز و با علف هرز. کلیه علفکش های مورد آزمایش همراه با روغن مویان به میزان 200 سانتیمتر مکعب در هکتار مصرف شدند. از نظر کنترل علف های هرز و همچنین میزان عملکرد چغندرقند تفاوت معنی داری بین تیمارهای آزمایش مشاهده شد، تیمار کاربرد مخلوط علفکش های تریفلوسولفورون + فن مدیفام به میزان (0.3 کیلوگرم + 15 گرم) ماده موثر در هکتار بیشترین تاثیر را در کنترل علف های هرز پهن برگ داشت و در مقایسه با تیمار شاهد با علف هرز به میزان 78 درصد باعث کاهش تعداد علف های هرز پهن برگ شد. از نظر عملکرد چغندرقند تیمارهای شاهد بدون علف هرز و کاربرد تریفلوسولفورون + فن مدیفام به ترتیب با 45.13 و 36.94 تن در هکتار بیشترین و شاهد با علف هرز با 10.53 تن در هکتار کمترین عملکرد ریشه چغندرقند را داشتند.