مجله علوم زراعی ایران
سال:1384 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی کارایی روش AMMI و تجزیه واکنش ژنوتیپی در تجزیه پایداری ارقام چغندرقند، تعداد 17 رقم چغندرقند در 13 منطقه و در طی سه سال مورد مقایسه قرار گرفته و صفات عملکرد ریشه و عیار قند اندازه گیری شد. در تجزیه واریانس مرکب آزمایش ها اثر رقم و اثر متقابل رقم × محیط برای هر دو صفت معنی دار بود. ارقام مورد مطالعه با استفاده از روش های ابرهارت و راسل، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، روش AMMI و تجزیه واکنش ژنوتیپی مقایسه شده و 11 پارامتر پایداری مختلف محاسبه شدند. در مجموع با درنظر گرفتن کلیه روش های تجزیه پایداری، ارقامPP8، Br1 اردبیل و IC1 به عنوان سازگارترین ارقام شناسایی شدند. مقایسه روش های مختلف نشان داد که کارایی روش ابرهارت و راسل برای توجیه اثر متقابل رقم × محیط برای هر دو صفت به مراتب کمتر از IPC1 در روش AMMI است. کارایی IPC1 برای صفت عملکرد ریشه بیش از 5 برابر و برای صفت عیار قند بیش از 6 برابر روش ابرهارت و راسل بود. به علاوه، استفاده از SIPC3 روش AMMI در هر دو صفت، در حدود 50 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل رقم × محیط را توجیه نمود. از طرف دیگر، نمودار دوطرفه مولفه اثر متقابل اول (IPC1) ارقام و مکانها (محیط ها) در برابر میانگین آن ها، کارایی بسیار بالایی در شناسایی الگوهای اثر متقابل رقم × محیط داشت. ضرایب همبستگی رتبه ای بین پارامترهای پایداری نشان داد که در اکثر موارد اطلاعات حاصل از روش AMMI بیشتر از سایر روش های تجزیه پایداری است. همچنین این روش اطلاعات جدیدی به دست می دهد که توسط سایر روش ها قابل شناسایی نیست و روش AMMI و تجزیه واکنش ژنوتیپی، توانایی زیادی در بررسی پایداری ارقام دارد. اما نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از یک مولفه کافی نبوده و حداقل باید دو پارامتر از روش AMMI (برای مثال IPC1 وSIPCf) را در نظر داشت.

به منظور تعیین مناسب ترین روش کنترل علف های هرز در زراعت گلرنگ بهاره و دست یابی به عملکرد مطلوب و نیز استفاده بهینه از رطوبت ذخیره شده در شرایط دیم، این بررسی به مدت 2 سال زراعی (82-1381) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجراگردید. تیمارهای مورد بررسی عبارت بودند از: A1 = بدون کنترل علف هرز (شاهد)، A2 = دو بار وجین دستی علف های هرز (یکی در مرحله روزت و دیگری قبل از طویل شدن ساقه)، A3 = انجام یک بار کنترل مکانیکی به وسیله پنجه غازی در مرحله قبل از طویل شدن ساقه، A4 = کنترل شیمیایی با علف کش تریفلورالین (%5/44 (Ec= به میزان 5/1 لیتر در هکتار قبل از کاشت و A5 = کنترل شیمیایی با علف کش تریفلورالین (%5/44 (Ec= به میزان 5/2 لیتر در هکتار قبل از کاشت. نتایج تجزیه مرکب داده ها در طی دو سال نشان داد که اثر روش های مختلف کنترل علف های هرز بر تعداد علف هرز در واحد سطح، ارتفاع بوته و عملکرد دانه در سطح احتمال 1% معنی دار بود و از بین صفات زراعی مورد مطالعه، تنها عملکرد دانه تحت تاثیر اثر متقابل سال روش های کنترل علف هرز (در سطح احتمال 1%) قرار گرفت که ناشی از متفاوت بودن روند تغییرات عملکرد دانه در طی سال های اجرای آزمایش بود. از نظر عملکرد دانه تیمار دو بار وجین دستی با 1251 کیلوگرم در هکتار و بیشترین عملکرد در کلاس a و تیمار 5/1 لیتر در هکتار علف کش تریفلورالین با 770 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد در کلاس b قرار گرفت. تیمار5/2 لیتر در هکتار علف کش تریفلورالین با 1002 کیلوگرم در هکتار در کلاس ab و بعد از تیمار 5/1 لیتر در هکتار علف کش تریفلورالین قرار گرفت. تیمار مذکور از نظر عملکرد روغن در واحد سطح نیز با 291 کیلوگرم روغن تولیدی در هکتار بعد از تیمار دو بار وجین دستی قرار داشت.

به منظور بررسی اثر تراکم بوته و ارتفاع برش بر روی عملکرد علوفه و دانه تریتیکاله آزمایشی در دو سال زراعی متوالی 79-1378 و 80-1379 به صورت کرت های خردشده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه آزمایشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز اجرا گردید. در این آزمایش چهار نحوه برداشت علوفه شامل: برداشت علوفه از ارتفاع 5 سانتی متری سطح زمین (C1)، ارتفاع 10 سانتی متری از سطح زمین (C2)، ارتفاع 15 سانتی متری از سطح زمین (C3) و عدم برداشت علوفه سبز (C4) در کرت های اصلی و تراکم های 300 = D1، D4= 600 ،D3= 500 ،D2=400 بوته در مترمربع در کرت های فرعی قرار داده شدند. کلیه برداشت ها در شروع مرحله ساقه رفتن انجام گرفت. نتایج تجزیه مرکب داده های این تحقیق نشان داد که افزایش ارتفاع برداشت علوفه سبز اثر معنی داری در سطح 1% در افزایش عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله و کاهش عملکرد علوفه سبز دارد. بیشترین عملکرد دانه به میزان 8/490 گرم در مترمربع متعلق به تیمار عدم برداشت علوفه (C4) بود که با تیمار C3 اختلاف معنی داری نداشت. کمترین عملکرد دانه به میزان 1/232 گرم در مترمربع مربوط به تیمار C1 (برداشت از ارتفاع cm 5) بود. تاثیر تراکم بر عملکرد دانه معنی دار نبود. اثرات متقابل تراکم و برداشت علوفه بر عملکرد دانه نیز بسیار معنی دار بود و حداکثر عملکرد دانه از تراکم 400 بوته و عدم برداشت علوفه (C4D2) با میانگین 9/500 گرم در مترمربع به دست آمد که با تیمارهای C4 D1، C4D3، C3D3 اختلاف معنی داری نشان نداد. ارتفاع برداشت علوفه اثر بسیار معنی داری بر عملکرد علوفه سبز گذاشت به طوری که با افزایش ارتفاع برداشت علوفه سبز، عملکرد علوفه سبز کاهش معنی داری داشت. تراکم بر عملکرد علوفه سبز اثر معنی داری نشان داد و با افزایش تراکم، عملکرد علوفه سبز به طور معنی داری افزایش یافت. نتایج دو ساله آزمایش نشان داد که تیمار C3D3 نسبت به سایر تیمارها از برتری مناسبی در کشت دو منظوره تریتیکاله دارد.

به منظور بررسی تاثیر زمان آبیاری و سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد و کیفیت محصول هیبرید گلشید آفتابگردان، در سال 1381 آزمایشی به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی، مرکز تحقیقات کشاورزی استان زنجان به اجرا درآمد. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری در مرحله گلدهی + پرشدن دانه (I1) و آبیاری در مرحله غنچه دهی + گلدهی (I2)، آبیاری در مرحله غنچه دهی + گلدهی + پرشدن دانه (I3) و آبیاری کامل هر هشت روز (I4) در کرت های اصلی و سطوح نیتروژن مصرفی شامل 0، 90، 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در کرت های فرعی قرار داده شدند. در پایان آزمایش قطر طبق، قطر ساقه، ارتفاع گیاه، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، درصد پوکی دانه، میزان بیوماس، عملکرد دانه اندازه گیری گردید. برای همه صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی داری بین تیمارهای آبیاری وجود داشت. بیشترین عملکرد دانه به مقدار 4645 کیلوگرم در هکتار در تیمار آبیاری کامل با سطح نیتروژن 180 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. کم آبیاری و کاهش کود مصرفی به طور معنی داری موجب کاهش عملکرد دانه و اجزای عملکرد گردید. کمبود آب در مرحله رشد رویشی و مرحله پرشدن دانه سبب کاهش 58-52 درصد در عملکرد گردید. افزایش نیتروژن تاثیر معنی داری در افزایش عملکرد دانه و ماده خشک کل نشان داد. کم آبیاری بیشترین تاثیر خود را در بین اجزای عملکرد دانه بر وزن هزار دانه داشت. وزن هزار دانه در آبیاری در هر مرحله پر شدن دانه متاثر گردید در صورتی که زیادی مصرف نیتروژن تاثیری بر آن نداشت. تنش خشکی در مرحله زایشی و رویشی سبب افزایش 20 درصد پوکی دانه شد ولی افزایش نیتروژن مصرفی درصد پوکی را کاهش داد. کم آبیاری تاثیر معنی داری بر تعداد دانه در طبق نداشت ولی عدم مصرف نیتروژن باعث بیشترین کاهش در این صفت گردید.

از بین انواع تنش های محیطی که در مناطق مختلف کشور تولید محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد، سرما و سرمازدگی در اراضی که حاصلخیزی بیشتری دارند غالبا به وقوع می پیوندد. به منظور مطالعه ژنوتیپ های مختلف کلزای پاییزه در مناطق سرد و قرار دادن گیاه در معرض سرمای طبیعی و سپس مقایسه خصوصیات مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی، عملـکرد دانه و درصد روغن دانه ارقام مختلف این بررسی طی سال های 80-79 و 81-80 انجام گردید. برخی از بررسی ها در پایان مرحله زمستان گذرانی که بوته ها به صورت روزت یا 6 برگی بودند و برخی دیگر در مرحله نهایی رشد گیاه و به منظور مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد کمی و کیفی ژنوتیپ ها انجام گرفت. در این بررسی عملکرد، اجزای عملکرد محصول و خصوصیات روزت 24 رقم کلزای پاییزه به طور همزمان در چهار منطقه زنجان، همدان، شهرکرد و کرج مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که تعداد خورجین در بوته یکی از مهمترین شاخص ها برای مقایسه سازگاری ارقام مختلف کلزا به سرما است (99%p < ). و از بین 24 رقم کلزای پاییزه، تنها شش رقم به نام های Parade، Alice, Eurol, Colvert Regent. Cobra, Orkan, از نظر شاخص های قطر طوقه، ارتفاع روزت و وزن خشک گیاه در مرحله روزت برتر بودند و ارقام Orkan و Parade با متوسط 85/3 تن دانه در هکتار از نظر عملکرد کمی و کیفی نیز مناسب تر از سایر ارقام برای مناطق با سرمای شدید زمستانه و سرمای دیررس بهاره بوده اند.

در این مطالعه دو گروه ژرم پلاسم نیمه حاره ای ذرت شامل 14 هیبرید بین ارقام و 23 رقم اصلاح شده به همراه دو رقم هیبرید تجارتی سینگل کراس 647 (متوسط رس) و 704 (دیررس) در دو آزمایش جداگانه با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در 4 منطقه کرج، گرگان، داراب و دزفول در سال 1381 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که این قبیل ژرم پلاسم ها در مناطق داراب و دزفول به علت نزدیک بودن عرض جغرافیایی این مناطق به مناطق اصلی آن ها سازگاری بهتری نشان می دهند. هیبریدهای بین ارقام در این مناطق قدرت رقابت قابل توجهی با هیبریدهای شاهد حاصل از تلاقی لاین های اینبرد نشان دادند. این هیبریدها علیرغم زودرس بودن در منطقه اولیه خود، در مناطق مورد بررسی در حد هیبریدهای دیررس بودند. این ژرم پلاسم ها به علت تنوع ژنتیکی بالای ناشی از ارقام والدینی خود، برخلاف هیبریدهای حاصل از لاین های اینبرد و منشا کاملا متفاوت از ژرم پلاسم های معتدله موجود در برنامه اصلاحی داخل کشور حایز اهمیت هستند. این امر در آزمایش دوم متشکل از ارقام اصلاح شده به علت پایه ژنتیکی وسیع از یکطرف، و حضور ژرم پلاسم منحصرا از یک گروه هتروتیکی اهمیت بیشتری پیدا می کند. این ژرم پلاسم ها که متعلق به گروه های متوسط و دیررس در مناطق اولیه خود هستند، علیرغم هیبرید نبودن، قدرت رقابت بسیار بالایی در مقایسه با هیبریدهای تجارتی منطقه نشان دادند که خود بر اهمیت و امیدبخش بودن این ژرم پلاسم ها در افزایش کارایی برنامه های اصلاح هیبرید می افزاید.

در این آزمایش تاثیر ژنوتیپ، پیش تیمار سرمایی، دزهای پایین اشعه گاما و هورمون 2,4-D در دو سطح mgl-1 4 و 2 درپاسخ به کشت بساک رقم (اترک) و دو لاین (F3 2005, F3 2104) بررسی شد. بساک ها از گیاهان مادری که در شرایط مزرعه کشت شده بودند، برداشت شده و در محیط CHB تغییریافته حاوی 2,4-D mgl-1 4 و 2، mgl-1 Kinetin5/0 و gl-1 90 ساکارز کشت شدند. درصد کال های تولید شده در 100 بساک و نیز درصد گیاهان (سبز یا آلبینو) در 100 کال اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ، پیش تیمار سرمایی و غلظت هورمون 2,4-D در پاسخ به کشت بساک موثر می باشند. اما پیش تیمار با دزهای کم اشعه گاما تاثیری در میزان کال زایی و گیاه زایی ندارد. افزایش غلظت هورمون 2,4-D باعث کاهش کال زایی و گیاه زایی می شود. لاین  F3 2005بالاترین میزان کال زایی و گیاه زایی را نشان داد و لاین F3 2104 ضعیفترین پاسخ به کشت بساک را داشت. این آزمایش نشان داد که صفات آندروژنز در کنترل ژنوتیپ و محیط است و مکان های ژنی کنترل کننده صفات آندروژنز مستقل از هم هستند.