مجله علوم زراعی ایران
سال:1388 | دوره:11 | شماره:3 (پیاپی 43) |تعداد مقالات:8

به منظور ارزیابی عملکرد و صفات گیاهی ژنوتیپ های ماشک (Vicia ervilia L.) آزمایشی طی سال های 1383 تا 1385 به صورت کشت بهاره در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شیروان در قالب بلوک های کامل تصادفی به اجرا گذاشته شد. در طول فصل رشد، صفات درصد پوشش گیاهی، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته و بعد از برداشت، صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن صد دانه و عملکرد دانه یادداشت برداری شده و تجزیه مرکب داده ها انجام شد. نتایج نشان داد که اثر سال برای تمام صفات معنی دار بود و بیشترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک مربوط به سال دوم آزمایش (1384) بود. ژنوتیپ ها نیز از لحاظ تمام صفات (غیر از صفت درصد پوشش گیاهی، ارتفاع بوته و تعداد روز تا گلدهی) دارای اختلاف معنی داری بودند. ژنوتیپ شماره 10 با عملکرد بیولوژیک 1940 کیلوگرم در هکتار و عملکرد دانه 947 کیلوگرم در هکتار و ژنوتیپ شماره 11 با عملکرد بیولوژیک 1836 کیلوگرم در هکتار و عملکرد دانه 891 کیلوگرم در هکتار، برترین ژنوتیپ ها در طی 3 سال آزمایش بودند. این ژنوتیپ ها از نظر تعداد روز تا گلدهی تعداد روز تا رسیدگی و ارتفاع بوته نیز از سایر لاین ها برتر بودند.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی، میکوریزا و سطوح مختلف روی بر برخی خصوصیات اگروفیزیولوژیک ذرت سینگل کراس 704، آزمایشی در سال های 1385 و 1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی سه سطح آبیاری شامل: آبیاری معادل نیاز آبی گیاه (شاهد)، آبیاری معادل 75 درصد نیاز آبی گیاه و آبیاری معادل 50 درصد نیاز آبی گیاه، تلقیح با میکوریز (Glomus intraradices) در دو سطح شامل تلقیح و عدم تلقیح و روی در سه سطح شامل: شاهد (صفر)، 25 و 45 کیلوگرم در هکتار از منبع سولفات روی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که تنش خشکی تاثیر معنی داری بر صفات کارایی مصرف آب، وزن خشک ریشه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت داشت. تنش خشکی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت را کاهش و کارایی مصرف آب را افزایش داد. اثر میکوریز نیز بر صفات وزن خشک ریشه، درصد کلونیزاسیون و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. تلقیح با میکوریز باعث بهبود صفات مورد بررسی نسبت به شاهد شد. مصرف 45 کیلوگرم سولفات روی در هکتار، عملکرد بیولوژیک را بطور معنی داری افزایش داد اما افزایش عملکرد دانه نسبت به شاهد معنی دار نبود. بیشترین وزن خشک ریشه و درصد کلونیزاسیون از تیمار 25 کیلوگرم سولفات روی در هکتار به دست آمد. تلقیح با میکوریز هم در شرایط آبیاری مطلوب و هم در شرایط تنش باعث بهبود صفات مورد بررسی نسبت به بدون میکوریز شد. اثر متقابل سه گانه تیمارهای آزمایش بر صفات وزن خشک ریشه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه از تیمار اثر متقابل آبیاری معادل نیاز آبی گیاه، بدون میکوریز و مصرف 45 کیلوگرم سولفات روی در هکتار حاصل شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که با آبیاری معادل 75 درصد نیاز آبی گیاه، تلقیح با میکوریز و 45 کیلوگرم سولفات روی در هکتار عملکرد مطلوب حاصل می شود.

دستیابی به تراکم مطلوب بوته در مزرعه مستلزم انجام عملیات تهیه بستر مناسب و کاشت میزان مناسب بذر بوده و اعمال این مدیریت در مورد گیاهان دانه ریز نظیر کلزا از اهمیت بیشتری برخوردار است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر نظام های مختلف تهیه بستر و میزان بذر مصرفی بر پارامترهای ماشینی، عملکرد و اجزای عملکرد کلزا (رقم اورینت) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان در سال زراعی 82-83 در قالب طرح کرت های نواری به اجرا گذاشته شد. چهار نظام خاک ورزی اولیه شامل گاوآهن برگردان دار با عمق شخم 20-25 سانتی متر، گاوآهن قلمی با دو عمق شخم 15-20 و 8-10 سانتی متر و هرس بشقابی با عمق شخم 8-10 سانتی متر (به عنوان عامل اصلی) و دو روش خاک ورزی ثانویه شامل دو بار هرس بشقابی و یک بار روتیواتور با عمق شخم 8-10 سانتی متر (به عنوان عامل فرعی) و سه میزان بذر 4، 8 و 12 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل فرعی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. کاشت به صورت مسطح در کف کرت و با ماشین بذر کار انجام گرفت. نتایج نشان داد که تیمارهای خاک ورزی تاثیر معنی داری بر قطر متوسط وزنی کلوخه ها نداشت. دیسک و روتیواتور به ترتیب بیشترین و کمترین ظرفیت مزرعه ای موثر ماشین را داشتند. با افزایش میزان بذر از 4 به 8 و 12 کیلوگرم در هکتار، تعداد روز تا پایان گلدهی و دوره گلدهی کاهش یافت. عملکرد دانه در مقدار بذر 8 کیلوگرم در هکتار (2521 کیلوگرم در هکتار) نسبت به مقدار بذر 4 کیلوگرم در هکتار (2400 کیلوگرم در هکتار) بیشتر بود، اما با عملکرد میزان بذر 12 کیلوگرم در هکتار (2426 کیلوگرم در هکتار) تفاوت معنی داری نداشت. اثر متقابل میزان بذر و خاک ورزی ثانویه نشان داد که بیشترین عملکرد دانه با مقدار بذر 8 کیلوگرم در هکتار و استفاده از دیسک (2644 کیلوگرم در هکتار) و با مقدار بذر 12 کیلوگرم در هکتار و استفاده از روتیواتور (2612 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. بر اساس این نتایج، به نظر می رسد که در شرایط مشابه با آزمایش حاضر، در روش تهیه بستر ثانویه با هرس بشقابی یا دیسک، از میزان بذر 8 کیلوگرم در هکتار استفاده شود. در خاک ورزی ثانویه با روتیواتور می توان از مقادیر بذر کمتر از 8 کیلوگرم در هکتار نیز استفاده کرد.

به منظور بررسی اثر مصرف کودهای دامی بر بیماری های مرگ گیاهچه، پژمردگی ورتیسیلیومی، لکه برگی آلترناریایی و عملکرد و اجزای عملکرد پنبه آزمایشاتی طی سال های 85-1383 به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات پنبه کردکوی (35 کیلومتری غرب شهرستان گرگان) اجرا شد. سه نوع کود دامی شامل گاوی، گوسفندی و مرغی و چهار مقدار آنها شامل صفر، 10، 20 و 30 تن در هکتار به عنوان فاکتورهای آزمایش مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال بر صفات تعداد و طول شاخه زایا (p<0.05)، درصد و شدت بیماری لکه برگی آلترناریایی (p<0.01) معنی دار بوده است. اثرات اصلی نوع کود و مقدار کود بر طول شاخه زایای پنجم، وزن قوزه، درصد سبز، عملکرد وش، پژمردگی ورتیسیلیومی، درصد آلودگی آلترناریایی بوته در سطح پنج درصد و بر تعداد قوزه در بوته، مرگ گیاهچه پس از خروج از خاک، شدت لکه برگی آلترناریایی در سطح یک درصد معنی دار بود. همچنین اثرات متقابل نوع کود×مقدار کود، بر وزن قوزه، تعداد قوزه، درصد سبز، عملکرد محصول و کلیه صفات بیماری اندازه گیری شده در سطوح پنج و یک درصد معنی دار بود. کودمرغی به مقدار 20 تن و کود گاوی به مقدار 10 تن در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد و اجزای عملکرد پنبه را تشکیل دادند. در بین تیمارهای کودی بیشترین درصد سبز و کمترین مرگ گیاهچه در تیمار کودمرغی به مقدار 20 تن، بیشترین و کمترین درصد آلودگی آلترناریایی در تیمارهای کودمرغی به مقدار 10 تن و کود گاوی به مقدار 30 تن و کمترین شدت آلودگی در تیمار کود گاوی به مقدار 30 تن در هکتار مشاهده شد. از نظر بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی، کمترین درصد بوته های بیمار و شاخص بیماری در تیمار کودمرغی به مقدار 30 تن، بیشترین درصد آلودگی بوته در تیمار کود گوسفندی به مقدار 10 تن و بیشترین شاخص بیماری در تیمار کود گاوی به مقدار 10 تن در هکتار مشاهده گردید. بطور کلی بیشترین عملکرد و کمترین مرگ گیاهچه و پژمردگی ورتیسیلیومی بوته در تیمارهای کودمرغی مشاهده شد. با توجه به نتابج بدست آمده می توان اظهار داشت که مصرف کودمرغی در اراضی با آلودگی ورتیسیلومی علاوه بر بهبود برخی صفات زراعی گیاه پنبه می تواند با کاهش شدت بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی بوته از افت معنی دار عملکرد آن جلوگیری کند.

این آزمایش به منظور بررسی تاثیر کاربرد باکتری های افزاینده رشد گیاه از توباکتر کروئوکوکوم، آزوسپیریلوم لیپوفروم، آزوسپیریلوم برازیلنس و سودوموناس فلورسنس بر فنولوژی و عملکرد دانه دورگ های ساده دیررس ذرت 700، 704 و یک دورگ امیدبخش (B73×K18) به مدت دو سال به اجرا گذاشته شد. تیمارهای آزمایش شامل تلقیح بذرهای این دورگ ها با تک تک باکتری ها و تلقیح توام با مایه تلقیح تلفیق دو به دو و سه جنس باکتری و عدم تلقیح باکتریایی به عنوان تیمار شاهد بودند. ویژگی های گیاهی مورد ارزیابی شامل تاریخ ظهور گیاهچه، برگ چهارم، هشتم، دوازدهم، گل تاجی، دانه های گرده، کاکل، اتمام گرده افشانی، خشک شدن کاکل ها و رسیدگی فیزیولوژیک دانه و همچنین طول دوره های رشد رویشی، گرده افشانی، کاکل دهی، تطابق گل دهی و پرشدن دانه محاسبه شده بر پایه روز – درجه های رشد و عملکرد دانه در هکتار بودند. نتایج بدست آمده نشان داد که استفاده از باکتری های افزاینده رشد گیاه مورد بررسی، فنولوژی دورگ های ذرت را تحت تاثیر قرار داد، به طوری که ظهور برگ ها، گل تاجی، دانه های گرده و کاکل تسریع شده و طول دوره گرده افشانی، کاکل دهی، تطابق گل دهی و پرشدن دانه، افزایش یافتند. محاسبه ضرایب همبستگی نشان داد که واحدهای گرمایی موردنیاز دوره های نموی با رویدادهای فنولوژیک بررسی شده همبستگی مثبت داشتند. همچنین مشخص گردید که تلقیح بذر دورگ ها با تلفیقی از هر سه باکتری، بیشترین تاثیر مثبت را بر فنولوژی دورگ های ذرت داشته و تلقیح بذر با دو باکتری ازتوباکتر کروئوکوکوم و سودوموناس فلورسنس و تک تک این باکتری ها در مرتبه های بعدی قرار داشتند. ترتیب دورگ های ذرت بررسی شده نیز از نظر پاسخ فنولوژیک به استفاده از باکتری های افزاینده رشد گیاه به صورت 704، B73×K18 و 700 بود. بیشترین عملکرد دانه از دورگ 700 که بذرهای آن با مایه تلقیح باکتری های هر سه جنس تلقیح شده بود، بدست آمد.

به منظور بررسی اثر مصرف کود پتاسیم و میزان آب آبیاری بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب دو گونه کلزا و خردل هندی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1386-1387 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل گونه در دو سطح شامل هیبرید Hyola401 کلزا و رقم بومی خردل، تیمارهای آبیاری در سه سطح شامل آبیاری در 50 درصد (شاهد)، آبیاری در 70 درصد و آبیاری در 90 درصد تخلیه رطوبتی، مقادیر کود پتاسیم در سه سطح شامل عدم مصرف پتاسیم، 150 کیلوگرم و 250 کیلوگرم پتاسیم در هکتار (از منبع سولفات پتاسیم) بودند. نتایج نشان داد که اثر میزان آبیاری، گونه و کود پتاسیم بر عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد خورجین های سقط شده، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب معنی دار بود. هیبرید Hyola401 نسبت به رقم بومی خردل از جهت عملکرد دانه و کارایی مصرف آب به ترتیب 17 و 15 درصد برتری نشان داد که حاکی از قابلیت و کارایی بالاتر کلزا در شرایط این آزمایش است. با افزایش فواصل آبیاری در تیمارهای 70 و 90 درصد، عملکرد دانه کاهش و کارایی مصرف آب بطور معنی داری افزایش یافت. آبیاری در 50 درصد تخلیه رطوبتی نسبت به آبیاری در 90 درصد، 27 درصد افزایش عملکرد دانه داشته، اما در کارایی مصرف آب 16 درصد کاهش مشاهده شد. افزایش در کارایی مصرف آب در تیمارهای 70 و 90 درصد به ترتیب 17 و 39 درصد باعث صرفه جویی در مصرف آب نسبت به شاهد شد. افزایش مصرف کود پتاسیم اثر منفی تنش آب بر عملکرد دانه را تعدیل کرده و باعث افزایش عملکرد محصول شد. مصرف 250 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم نسبت به عدم مصرف آن عملکرد دانه را 21 درصد و کارایی مصرف آب را 22 درصد افزایش داد. برهمکنش کود پتاسیم و تیمار آبیاری بجز عملکرد دانه، کارایی مصرف آب و تعداد خورجین سقط شده بر سایر صفات معنی دار نبود. نتایج نشان داد که در تیمار آبیاری 90 درصد تخلیه، اختلاف بین کمترین عملکرد در تیمار عدم مصرف سولفات پتاسیم و بیشترین عملکرد در تیمار 250 کیلوگرم در هکتار، 779 کیلوگرم بود که نسبت به تیمار آبیاری شاهد 52 درصد افزایش داشت. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که مصرف کود پتاسیم در شرایط تنش می تواند، اثرات مثبت بیشتری بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب نسبت به شرایط رطوبتی بالا داشته باشد. بنابراین مصرف کود پتاسیم می تواند با تعدیل خسارات ناشی از تنش خشکی بر روی گیاه، در سازگاری به شرایط تنش خشکی و تولید اقتصادی محصول در شرایط منطقه سیستان موثر باشد.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی آخر فصل بر عملکرد و خصوصیات کیفی (کیفیت نانوایی) ژنوتیپ های گندم، آزمایشی با 180 ژنوتیپ گندم هگزاپلوئید در سال زراعی 85-1384 در دو شرایط تنش آبی انتهایی (قطع آبیاری از مرحله گرده افشانی به بعد) و بدون تنش در قالب طرح سیستماتیک بدون تکرار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام گرفت. با شناسایی و دسته بندی ژنوتیپ های متحمل دارای پتانسیل عملکرد مطلوب (گروه A فرناندز)، ژنوتیپ های دارای پتانسیل عملکرد مطلوب و حساس به خشکی (گروه B فرناندز) و ژنوتیپ های نسبتا متحمل، اقدام به بررسی صفات کیفی ژنوتیپ های هر سه گروه گردید. نتایج آزمایشات مربوط به خواص نانوایی ژنوتیپ های هر سه گروه نشان داد که نظریه رایج "بهبود خصوصیات کیفی گندم نان تحت شرایط تنش خشکی"، بدلیل افزایش میزان پروتئین دانه در اثر کاهش قابل توجه وزن هزار دانه در شرایط تنش، تنها در مورد ژنوتیپ های حساس (و تا حدودی در مورد ژنوتیپ های نسبتا متحمل) صادق است و در مورد ژنوتیپ های متحمل به تنش به دلیل عدم تغییر چشمگیر نسبت پروتئین به نشاسته در شرایط تنش صادق نیست. نتایج این آزمایش نشان داد که شناسایی ارقام پر محصول با خصوصیات کیفی مطلوب در شرایط بهینه و تنش امکان پذیر است، چنانکه در این آزمایش 7 ژنوتیپ متحمل به تنش دارای کیفیت نانوایی مطلوب در هر دو شرایط بهینه و تنش شناسایی شدند. همچنین، اگرچه ژنوتیپ های حساس به خشکی ممکن است در طی دوره های خشکی کیفیت نانوایی مطلوبی داشته باشند، اما عملکرد دانه آنها کاهش خواهد یافت.