چغندرقند
سال:1391 | دوره:28 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

در ایران همانند دیگر مناطق خشک و نیمه خشک جهان جهت استمرار تولید محصولات زراعی به همراه استفاده از گیاهان مقاوم به کم آبی، مدیریت مصرف آب نیز باید مدنظر قرار گیرد. در این راستا استفاده از روش آبیاری نواری- قطره ای (تیپ) می تواند موجب کاهش مصرف آب آبیاری گردد. تحقیق حاضر به منظور تعیین آرایش مناسب کاشت چغندرقند تحت شرایط آبیاری نواری - قطره ای در ایستگاه مهندس مطهری موسسه تحقیقات چغندرقند واقع در کرج طی دو سال 1388 و 1389 اجرا گردید. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هفت تیمار شامل آرایش کشت با فواصل ردیف های کاشت 45، 50، 60، 50-40 و 60-40 سانتی متر و قرار دادن نوارهای تیپ به صورت یک در میان بین خطوط کاشت و دو آرایش کشت با فواصل ردیف 50 و 60 سانتی متر با قرار دادن نوارهای تیپ روی تمام خطوط کاشت، در سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش اعمال مقادیر آب آبیاری در تیمارهای مورد بررسی تا حد امکان یکسان بود. مقایسات میانگین ها نشان داد که آرایش کشت ردیف های 60 سانتی متری با نوارهای تیپ یک در میان بین خطوط کشت به ترتیب دارای کمترین و بیشترین تعداد ریشه و مقدار پتاسیم در مقایسه با سایر تیمارها بود. هم چنین، مقایسه میانگین ها نشان داد که آرایش کشت 60-40 با آبیاری یک در میان و 50 سانتی متر با آبیاری کلیه ردیف های کاشت بیشترین مقدار عملکرد قند ناخالص و شکر سفید و کارائی مصرف آب برای عملکرد شکر سفید را داشته اند. مهم ترین مانع گسترش روش آبیاری قطره ای- نواری، بالا بودن هزینه های اجرای این روش است. از آن جائی که در آرایش کاشت 60-40، مقدار مصرف نوارهای تیپ کمتر بوده و در نتیجه هزینه اجرای آن در مقایسه با آرایش کاشت 50 سانتی متر با آبیاری کلیه ردیف های کاشت پایین تر می یاشد، لذا استفاده از روش آبیاری نواری- قطره ای با آرایش کاشت 60-40 و قراردادن یک نوار آبیاری برای دو ردیف کشت توصیه می شود.

با هدف بررسی روش های مختلف خاک ورزی به منظور تهیه بستر مناسب جهت کاشت بذر منوژرم چغندرقند و تاثیر آن بر کمیت و کیفیت محصول، آزمایشی طی سال های 1384 و 1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب در استان فارس به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. آماده سازی کامل زمین در دو سطح پاییز و بهار و استفاده از ادوات خاک ورزی در شش سطح در کرت های فرعی قرار گرفتند. کرت های فرعی عبارت بودتد از: 1- شخم با گاوآهن برگردان دار در عمق 35-30 سانتی متر به همراه دیسک 2- شخم با گاوآهن برگردان دار در عمق 35-30 سانتی متر به همراه روتوتیلر 3- شخم با گاوآهن قلمی در عمق 35-30 سانتی متر به همراه دیسک 4- شخم با گاوآهن قلمی در عمق 35-30 سانتی متر به همراه روتوتیلر 5- زیرشکن به عمق 35-30 سانتی متر به همراه گاوآهن برگردان دار به عمق 30-25+ دیسک 6- زیرشکن به عمق 35-30 سانتی متر به همراه گاوآهن برگردان دار به عمق 30-25 به همراه روتوتیلر. متغیرهای جرم مخصوص ظاهری خاک، شاخص مخروط خاک، درصد سبز شدن، شاخص سرعت سبز شدن و ویژگی های کمی و کیفی اندازه گیری گردیدند. نتایج تفاوت معنی دار آماری بین آماده سازی زمین در پاییز و بهار و ادوات خاک ورزی از لحاظ متغیرهای اندازه گیری شده را نشان داد. استفاده از ادوات خاک ورزی در فصل پاییزدر مقایسه با فصل بهار کاهش بیشتری را در وزن مخصوص ظاهری و شاخص مخروط خاک نشان داد. هم چنین مقادیر درصد سبز شدن، شاخص سرعت سبز شدن و عملکرد مربوط به استفاده از تیمارهای خاک ورزی در پاییز بیشتر از بهار بود. سه عامل زمان کاربرد، نوع ادوات و عمق عملیات خاک ورزی توانست روی متغیرهای فوق موثر باشند. استفاده از گاوآهن برگردان دار در عمق 35-30 سانتی متر در فصل پاییز به همراه روتوتیلر باعث افزایش درصد سبزشدن (%94.42)، شاخص سرعت سبزشدن (%4.93)، خلوص شربت خام (%82.68)، عملکرد ریشه (81.81 تن در هکتار) و شکر سفید (11.84 تن در هکتار) شد.

یکی از اهداف مهم در زراعت چغندرقند، افزایش قدرت جوانه زنی و استقرار بوته در شرایط کمبود رطوبتی خاک می باشد. در این تحقیق آبیاری بوته های تولید کننده بذری پس از دریافت 750، 1000، 1250 و 1500 درجه_ روز رشد (GDD) از زمان کاشت ریشه متوقف شد و بذرها در شرایط تنش خشکی تشکیل و رشد یافتند. آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تیمار و در چهار تکرار انجام شد. در زمان برداشت صفات کمی شامل عملکرد بذر خام، بذر استاندارد، زیر و بالای استاندارد اندازه گیری شد. هم چنین کیفیت جوانه زنی هریک از تیمارها تحت فشارهای اسمزی صفر و 12- بار در چهار تکرار تعیین شد. نتایج نشان داد که عملکرد بذر در تیمار عدم قطع آبیاری (GDD 1500) حدود هفت برابر عملکرد بذر در تیمار قطع زود هنگام (GDD 750) آبیاری است. با به تعویق افتادن زمان قطع آبیاری، درصد وزن بذر استاندارد، قوه نامیه، ویگور و بنیه جوانه زنی افزایش یافت. طول ریشه بیشتر از طول ساقه تحت تاثیر شرایط رطوبتی زمان تشکیل و رشد بذر قرار گرفت. به طوری که عدم قطع آبیاری تا 10 روز قبل از برداشت موجب افزایش طول ریشه و طول ساقه به ترتیب 50 و 30 درصد نسبت به تیمار قطع زود هنگام (GDD 750) آبیاری شد.

با توجه به اهمیت و گستردگی نماتد مولد سیست چغندرقند (Heterodera schachtii Schmidt) در جهان و به منظور جلوگیری از کاهش قابل توجه محصول ریشه و قند ناشی از این نماتد تلاش های زیادی صورت می گیرد و مناسب ترین روش مدیریت آن اصلاح ارقام مقاوم می باشد. گونه های وحشی گروهprocumbentes  در جنس Beta به دلیل داشتن ژن های مقاومت به بیماری های مختلف چغندرقند از جمله مقاومت به نماتد اهمیت زیادی دارند. برای شناسایی نشان گرهای مولکولی DNA پیوسته با ژن های) مقاومت به نماتد مولد سیست چغندرقند از آغازگرهای 10 نوکلئوتیدی و توالی های اختصاصی استفاده شد. برای این منظور، در ابتدا جمعیت های درحال تفکیک برای ژن(های) مقاومت به نماتد انتخاب گردیدند. پس از کشت بذر، نشاء این جمعیت ها با حدود 1000 لارو نماتد در چند نوبت، تلقیح شدند. گیاهان مقاوم (با کمتر از 10 سیست) و گیاهان حساس (با بیشتر از 10 سیست) شناسایی و به دو گروه تقسیم شدند. در مرحله بعد با استفاده از آغازگرهای انتخابی مانند: Sat-121, OP-X-02, Op-x-15, Op-G-02, Op-D-13, Op-B-11, Op-y-10 و الیگونوکلئوتیدهای ,TGAACACCTTTCAAAT CGTAAGAGACTATGA و 100 آغازگر از کیت های شرکت اپرون، آزمون PCR انگشت نگاری نمونه ها و مقایسه الگوی نوارهای DNAی دو گروه، انجام شد بین مقاومت در گیاه و حضور نوار خاصی از توالی DNA تکثیر شده، با نشان گر 66.64, sat-121 درصد پیوستگی و هم چنین بین مقاومت در گیاه و حضور نوار خاصی از توالی DNA کثیر شده، با نشان گر OP-D-13، 66.91 درصد پیوستگی مشاهده شد که این دو نشان گر می توانند در غربال ژنوتیپ های مقاوم در شرایط آزمایشگاهی استفاده شوند.

به منظور بررسی روش های مکانیکی، شیمیایی و تلفیق آن ها در کنترل علفهای هرز پهن برگ چغندرقند، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1385 در ماهیدشت کرمانشاه به اجرا در آمد. در این آزمایش نه تیمار مختلف از اختلاط علف کش های پس رویشی فن مدیفام، دس مدیفام، اتوفومیسات و تریفلوسولفورون متیل با سیتوگیت و هم چنین کولتیواسیون به همراه دو تیمار شاهد بدون کنترل و شاهد با کنترل کامل علف های هرز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمار کولتیواسیون به همراه علف کش تریفلوسولفورون متیل سبب کاهش 54.91 درصد وزن خشک علف های هرز شده و کنترل کامل علف هرز تاج خروس Amaranthus spp. را نسبت به تیمار شاهد نشان داد. تیمار کولتیواسیون به همراه مخلوط تواما علف کش های فن مدیفام، دس مدیفام، اتوفومیسات و تریفلوسولفورون متیل و با سیتوگیت سبب افزایش 159.89 درصد وزن خشک ریشه چغندرقند نسبت به تیمار شاهد شد. هم چنین تراکم علف هرز گوش فیلیConringia orientalis  را نسبت به تیمار شاهد، صددرصد کنترل کرد. از نظر عملکرد ریشه، تیمار مخلوط علف کش های فن مدیفام، دس مدیفام، اتوفومیسات و تریفلوسولفورون متیل با سیتوگیت نسبت به تیمار شاهد 121.86 درصد افزایش داشت. در مجموع تیمارهای فن مدیفام+دس-مدیفام+اتوفومیسات همراه کولتیواسیون، مخلوط علف کش های فن مدیفام+دس مدیفام+اتوفومیسات و تریفلوسولفورون متیل با سیتوگیت و کولتیواسیون بالاترین عملکرد ریشه چغندرقند را داشتند.

به منظور بررسی رابطه مکانی بین بانک بذر و جمعیت علف هرز و نیز الگوی پراکنش آن در طول فصل زراعی در مزرعه چغندرقند، پژوهشی در سال 1388 در ایستگاه تحقیقاتی مهندس مطهری واقع در کمالشهر کرج انجام گرفت. نمونه برداری از بانک بذر قبل از کاشت چغندرقند و از گیاهچه های علف هرز طی سه مرحله در دوره رشد با دو نوع چارچوب مربع (50 در 50 سانتی متر) و مستطیل (100 در 25 سانتی متر) صورت گرفت. در هر دو چارچوب فراوانی بذر علف هرز و تراکم بوته به تفکیک گونه شناسایی و ثبت شد. به منظور بررسی ساختار مکانی علف های هرز و پویایی لکه ها از تکنیک ژئواستاتیستیک استفاده شد. تاج خروس، سلمه تره و علف های هرز باریک برگ، گونه های متداول علف هرز در مزرعه بودند. تجزیه و تحلیل سمی واریوگرام گونه های متداول، دامنه تاثیری از 0.24 تا 141.9 متر را نشان داد که بسته به گونه علف هرز و مرحله نمونه برداری متغیر بود. تاج خروس دارای دامنه تاثیر زیاد به ویژه در نمونه برداری دوم گیاهچه ها بود. دامنه سلمه تره در طول فصل رشد از گونه های دیگر کمتر بود. بیشترین اثر قطعه ای به میزان 1.671 و 1.308 به ترتیب مربوط به تاج خروس (در نوبت دوم نمونه برداری از گیاهچه ها) و گونه های باریک برگ (در نوبت اول نمونه برداری از گیاهچه ها) بود، که در هر دو موجب همبستگی مکانی خیلی ضعیف گردید. همبستگی مکانی قوی برای بذور و گیاهچه های سلمه تره در تمامی مراحل نمونه برداری به ثبت رسید. نقشه های توزیع مکانی، توزیع لکه ای علف هرز را تایید کرد. ساختار لکه ها در طی فصل رشد تغییر کرد. نتایج این مطالعه نشان داد که توزیع مکانی سبب بهبود تصمیم گیری ‪های مدیریتی و افزایش درک ما از دینامیک جمعیت علف های هرز خواهد شد.

بید چغندرقند، Scrobipala ocellatella Boyd. (Lep.:Gelechidae) از آفات اختصاصی انواع چغندر است. در این تحقیق پارازیتوییدهای آفت در منطقه جمع آوری و شناسایی شدند. به منظورشناسایی پارازیتوئیدهای این آفت، از مزارع چغندرقند استان خراسان رضوی از اوایل تیر لغایت پایان مهرماه 1389 نمونه برداری منظم انجام شد. لاروها و شفیره های بید چغندرقند به همراه ریشه چغندرقند جمع آوری و در شرایط دمایی 2±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و 14 :10 ساعت روشنایی: تاریکی تا زمان خروج حشرات کامل پارازیتوئیدهای احتمالی نگه داری شدند. این نمونه ها به صورت روزانه برای جمع آوری پارازیتوئیدها بررسی می شدند. زنبورهای خارج شده در الکل 75 درصد نگه داری شدند. در میان نمونه ها دو گونه زنبور پارازیتوئید با نام علمی Bracon intercessor Nees وMicrochelonus subcontractus Abdinbekova  از خانواده Braconidae مورد شناسایی قرار گرفت. این گونه ها برای اولین بار از استان خراسان رضوی گزارش می گردد. گونه اول پارازیتوئید لارو و گونه دوم پارازیتوئید لارو- شفیره است. نمونه های اصلی زنبورها در آزمایشگاه حشره شناسی دانشگاه شاهد تهران نگه داری می شود.

افزایش تولید از طریق افزایش سطح زیرکشت با محدودیت هایی از جمله محدودیت منابع آبی مواجه است. لذا با افزایش عملکرد می توان به افزایش تولید دست پیدا کرد. در این خصوص مطالعه بهره وری عوامل تولید بسیار حایز اهمیت است. در همین راستا این مطالعه با هدف اندازه گیری بهره وری عوامل تولید چغندرقند در استان فارس صورت گرفت. داده های موردنیاز این مطالعه از طریق تکمیل پرسشنامه در میان 65 چغندرکار استان فارس در سال زراعی 1387 گردآوری گردید. برای محاسبه بهره وری نهاده ها از تابع تولید درجه سوم استفاده شد. نتایج نشان داد که بهره وری نهایی تعداد دفعات آبیاری، نیروی کار مزد بگیر، کود حیوانی، کود فسفاته، سم و سطح زیرکشت به ترتیب برابر با 385، 28-، 0.4-، 14، 2574 و 1253- می باشد. هم چنین مشخص گردید 97.1 درصد بهره برداران از کودحیوانی و 61.8 درصد آنها از آب بیش از حد بهینه استفاده می کنند. کاهش استفاده از نیروی کار و کود حیوانی به عنوان پیشنهاد مطالعه مطرح گردید.

چغندرقند یکی از محصولات صنعتی بخش کشاورزی است که نقش مهمی در تامین شکر مورد نیاز داخل دارد. بررسی کارایی تولید چغندرقند عاملی بسیار مهم و تاثیرگذار در افزایش تولید و عملکرد آن، بدون نیاز به هزینه های اضافی می باشد. در این مطالعه، انواع کارایی فنی، مدیریتی و مقیاس برای تولیدکنندگان چغندرقند دشت قزوین با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها مورد بررسی قرار گرفته است و هم چنین میزان بهینه نهاده ها برای دستیابی به بیشینه کارایی تولید این محصول بررسی گردید. اطلاعات و داده ها از طریق تکمیل 60 پرسشنامه در سال زارعی 89-1388، جمع آوری شده است. نتایج نشان داد که میانگین کارایی های فنی، مدیریتی و مقیاس تولیدکنندگان چغندرقند در منطقه به ترتیب برابر 89.6، 70.5 و 79 درصد بوده است. هم چنین نهاده های کود، نیروی کار و بذر بیش از مقدار بهینه و نهاده های سم و آب کمتر از میزان بهینه به کار گرفته می شوند.