چغندرقند
سال:1389 | دوره:26 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

به منظور بررسی مقاومت هیبریدهای جدید چغندرقند نسبت به بیماری پیچیدگی بوته در شرایط مزرعه، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 16 تیمار و در چهار تکرار به مدت یک سال در منطقه فسا اجرا گردید. هر واحد آزمایشی در سه خط و به طول هشت متر کشت شد. بعداز تنک و وجین، بر اساس خصوصیات ظاهری، درصد بوته های آلوده محاسبه و شاخص آلودگی در هر تیمار با استفاده از مقیاس مربوطه برآورد گردید. در انتهای فصل رشد عملکرد ریشه، عملکرد قندخالص و درصدقند تیمارها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بین هیبریدها و ارقام از نظر درصد بوته های آلوده و شاخص آلودگی تفاوت معنی دار آماری در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. از بین هیبریدها، دو هیبرید 28914 و 28957 کمترین درصد بوته های آلوده و شاخص آلودگی را داشتند. کمترین درصد بوته های آلوده و شاخص آلودگی مربوط به ارقام H2301،BRANCO  و CHINOOK بود. هیبریدها و ارقام از نظر عملکردریشه، شکر سفید و درصد قند تفاوت معنی دار آماری در سطح احتمال یک درصد داشتند. بیشترین عملکردریشه با مقادیر 78.57، 77.98 و 71.90 تن در هکتار و عملکرد شکرسفید با مقادیر 11.75 12.27 و 11.55 تن در هکتار به ترتیب مربوط به ارقام H2301، BRANCO و CHINOOK بود. هیبرید 28957 با 9.30 تن در هکتار عملکرد شکرسفید نسبت به بقیه هیبریدها برتری داشت. بیشترین درصدقند با 18.39 و 18.23 درصد به ترتیب مربوط به رقم CHINOOK و هیبرید 28910 بود. بنابراین هیبرید 28957 می تواند به عنوان منبع متحمل به بیماری کرلی تاپ برای تولید رقم مورد استفاده قرارگیرد.

نماتود سیستی چغندرقند (Heterodera schachtii Schmidt) همراه ریشه چغندرقند و خاک های اطراف آن به کارخانه های قند انتقال می یابد که به خاک برگشتی موسوم است. ضدعفونی نمودن خاک های برگشتی به دلیل آلودگی بالا و احتمال انتقال و انتشار آلودگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جهت بررسی امکان ضدعفونی خاک های برگشتی کارخانه قند اصفهان، آزمایشی با چهار تیمار، شامل استفاده از روش آفتاب دهی خاک، استفاده از کودحیوانی تازه، تلفیق آفتاب دهی و کودحیوانی و شاهد (بدون انجام هیچ گونه عملیات)، در چهار عمق 15 - 0، 30 - 15، 45 - 30 و60 - 45 سانتی متر در سه تکرار در دو سال متوالی 1378 و 79 انجام شد. قبل و بعد از انجام آزمایش تعداد تخم و نوزاد سن دوم نماتود شمارش گردید. نتایج نشان داد تیمار تلفیق کودحیوانی و آفتاب دهی بیشترین اثر را در کاهش جمعیت نهایی نماتود سیستی چغندرقند به خصوص در عمق صفر تا 15 سانتی متری، نسبت به سایر تیمارها و شاهد داشته است. به طوری که به ترتیب در چهار عمق فوق در تلفیق آفتاب دهی و کودحیوانی کاهش جمعیت به میزان 99.85، 99.28، 98.5 و 96.18 درصد و در تیمار شاهد 18.41، 36.14، 52.97 و 49.06 درصد مشاهده شد. تیمارهای کودحیوانی و آفتاب دهی تفاوت معنی دار آماری با یکدیگر نداشتند ولی اختلاف آن ها با شاهد معنی داری بود.

علف هرز عروسک پشت پرده یکساله از مشکل سازترین علف های هرز محصولات تابستانه در شهرستان الشتر می باشد. به این منظور الگوی رویش علف هرز عروسک پشت پرده (Physalis divaricata) در زراعت چغندرقند و گندم در سال زراعی 86 - 1385 در شهرستان الشتر مورد بررسی قرار گرفت. خواب بذر نیز در یک آزمایش فاکتوریل در دو عمق صفر و 10 سانتی متر از مهر تا اردیبهشت بررسی شد. نتایج نشان داد که در کشت چغندرقند، رویش علف هرز عروسک پشت پرده از هفته اول اردیبهشت شروع و تا اواخر تیر ادامه دارد. بیش از 70 درصد جوانه زنی در اردیبهشت ماه اتفاق افتاد که 45 درصد آن در نیمه اول این ماه بود. رویش این علف هرز در کشت گندم از اول خرداد (30 درصد) شروع و تا نیمه اول شهریور (45 درصد) ادامه داشت. بر اساس نتایج آزمایش های ماهانه از مهر تا اردیبهشت، بذور قرار داده شده در سطح و در عمق 10 سانتی متری خاک بیش از 88 درصد جوانه زنی داشتند. این موضوع گویای عدم وجود پدیده خواب بذر برای اکثریت جمیعت این علف هرز می باشد. بنابراین آبیاری و انجام شخم پس از برداشت گندم جهت کنترل این علف هرز در مزارع چغندرقند بسیار حایز اهمیت است.

یکی از عوامل موثر برخصوصیات کمی و کیفی چغندرقند تنش آبی است. به منظور تعیین اثرات برخی مدیریت های آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند، پژوهشی در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال های 1384 و 1385 در ایستگاه مهندس مطهری موسسه تحقیقات چغندرقند در کرج اجرا شد. در کرت های اصلی هشت تیمار سطح آبیاری شامل بدون تنش آبی، سه سطح قطع آبیاری در اوایل فصل رشد (قطع آبیاری پس از مرحله استقرار گیاه)، دو سطح تنش مداوم (طی دوره رشد) و دو سطح قطع آبیاری آخر فصل رشد قرار گرفتند. کرت های فرعی به سه ژنوتیپ 191، BP مشهد و BP کرج اختصاص یافت. نتایج نشان داد که درصد قند تحت تاثیر رطوبت آن است، لذا جهت اثرات مدیریت های مختلف آبیاری بر درصدقند بهتر است این صفت برمبنای وزن خشک ریشه مورد بررسی قرار گیرد. کمترین مقدار سدیم ریشه در شرایط قطع آبیاری طولانی مدت اوایل فصل رشد و بیشترین مقدار نیتروژن مضره در دو شرایط تنش طی فصل رشد مشاهده شد. تنش مداوم (ملایم و شدید) باعث کاهش ضریب قلیاییت شد. به طور کلی کم آبیاری درصد مارک را افزایش داد. بیشترین مقدار درصد مارک در شرایط تنش مداوم (تنش ملایم و شدید) مشاهده شد. در این تحقیق کمترین عملکرد ریشه و شکر به ترتیب در شرایط تنش مداوم (شدید و ملایم) به دست آمد. در شرایط قطع آبیاری طولانی مدت اوایل فصل رشد ضمن کاهش نسبی آب آبیاری، عملکردشکر سفید بالاتری نسبت به تنش متوسط طی فصل رشد حاصل شد. ژنوتیپ 191 نسبت به دو ژنوتیپ دیگر مورد بررسی، درصدقند قابل استحصال و ضریب استحصال بیشتر و مقدار سدیم و ضریب قلیائیت کمتر داشت. اثرمتقابل ژنوتیپ در مدیریت آبیاری در خصوص هیچ کدام از صفات مورد بررسی معنی دار نبود.

در زراعت چغندرقند،‏‏‏ آبیاری آخر فصل رشد در اکثر مناطق ازجمله کرمانشاه زودتر از معمول قطع می شود که همین امر سبب ایجاد تنش خشکی در گیاه می گردد. با توجه به این که در شهریور و مهر ماه افزایش عملکرد ریشه ادامه دارد، لذا ممکن است تنش در انتهای دوره رشد باعث کاهش وزن ریشه و کیفیت آن گردد. به منظور بررسی این موضوع، پژوهشی طی سال های 83 و 1384 در کرمانشاه انجام شد. در این تحقیق تیمارهای قطع آبیاری از دهم شهریور تا بیستم مهر ماه در مقاطع 10 روزه اعمال گردید. هم چنین وضعیت سیلوپذیری در کنار مزرعه به مدت 10، 20 و 30 روز سیلو پس از برداشت بررسی شد. تیمارهای قطع آبیاری به کرت های اصلی و تیمارهای طول دوره سیلو به کرت های فرعی منتسب شدند. نتایج نشان داد که تیمار قطع آبیاری در دهم شهریور با 42.41 تن کمترین عملکرد ریشه و تیمار قطع آبیاری در بیستم مهر ماه با 50.96 تن در هکتار بالاترین عملکردریشه را داشت. روند تغییرات عملکردریشه نشان داد که هر چه آبیاری دیرتر قطع گردد عملکردریشه افزایش می یابد. تیمار 30 روز نگه داری در سیلو (نگه داری چغندرقند در کنار مزرعه با پوشش بقایای اندام هوایی چغندرقند) در این آزمایش باعث کاهش وزن ریشه تا 28.5 درصد گردید. روند تغییرات درصدقند در اثر اعمال تیمار قطع آبیاری و سیلو در کنار مزرعه چندان قابل ملاحظه نبود ولی تیمار قطع آبیاری در 30 شهریور از بیشترین درصد قند برخوردار بود. با توجه به این که از نظر میزان قند در هکتار تفاوت معنی داری بین تیمارهای آبیاری وجود نداشت، لذا در مناطقی که محدودیت آب وجود دارد قطع آبیاری در دهه سوم شهریور ماه توصیه می شود.

در این پ‍‍ژوهش اثرات تیمارهای مختلف کم آبیاری بر چغندرقند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال های 1383 و 1384 در دو منطقه بردسیر در استان کرمان و کرج در استان البرز بررسی شدند. مقدار آب موردنیاز گیاه در مقاطع دو روزه محاسبه و این مقدار در سه مرحله از رشد (توسعه، میان فصل و رسیدن) در دورهای متفاوت (دو روز، سه روز، چهار روز و پنج روز) به گیاه داده شد. سیستم آبیاری مورد استفاده آبیاری قطره ای - نواری (Tape) بود. پس از برداشت، صفات مهم مربوط به کمیت و کیفیت چغندرقند تعیین و تجزیه مرکب برای دو منطقه و دو سال انجام شد. به منظور تعیین رابطه حجم آب مصرفی به عنوان متغیر مستقل و صفات مورد نظر به عنوان متغیر وابسته، ضرایب همبستگی تعیین و تجزیه رگرسیون انجام شد. اثر تیمارها بر کلیه صفات به جز پتاسیم، سدیم و نیترو‍‍‍‍ژن مضره معنی دار شد (P<0.05). تیمارهای T9 (تنش آبی متوسط در مراحل توسعه و رسیدن تکنولوژیکی) و T10 (تنش آبی متوسط و شدید در مرحله رسیدن تکنولوژیکی)، از نظر عملکرد ریشه و شکر، کارآیی مصرف آب آبیاری بر اساس عملکردریشه و شکر، عیارقند و شاخص کیفی صنعتی برتر بوده و قابل توصیه می باشند. آب مصرفی در تیمارهای فوق به ترتیب در بردسیر 6840 و 6944 و در کرج 7758 و 7849 مترمکعب در هکتار بود که حدود 77 درصد آب مصرف شده در تیمار T1 (شاهد) است. تیمارهای یاد شده در تجزیه مرکب مناطق نیز برتر بودند. نتایج نشان دادند که تنش در مرحله میان فصل نسبت به مراحل دیگر نقش بیشتری در کاهش عملکرد ریشه داشته است. هم چنین، تیمارهایی که در مراحل مختلف رشد محدودیت آبی نداشته و یا کم تر داشته اند (T1، T2 و T3)، دارای کمترین کارآیی مصرف آب آبیاری بوده و کمتر قابل توصیه اند.

روش تجزیه گیاه به طور موفقیت آمیزی برای ارزیابی تغذیه آن، توصیه کودی و افزایش کارایی کودها در زراعت چغندرقند استفاده می شود. روش تلفیقی تشخیص و توصیه (DRIS) سیستم جامع تفسیر نتایج تجزیه گیاه است و تا حدود زیادی نارسایی های روش حد بحرانی و دامنه کفایت را مرتفع ساخته است. مصرف بیش از حد کودها باعث افزایش عملکردریشه می شود ولی کیفیت محصول را کاهش می دهد. لذا ضروری است کودهای شیمیایی به صورت بهینه در زراعت چغندرقند استفاده شود. در تحقیق حاضر از 383 مزرعه پراکنده در استان خوزستان طی مدت سه سال نمونه برداری گیاه انجام و بانک اطلاعاتی حاوی 5500 داده شامل ترکیبات شیمیایی گیاه، عملکرد ریشه و قند ایجاد گردید. بر اساس روش دریس مزارع به  ترتیب بر مبنای 53 و 6.3 تن در هکتار عملکرد ریشه و قند به دو جامعه عملکرد کم و زیاد تقسیم شد. سپس کلیه فرم های بیان متشکل از نسبت و حاصلضرب دو عنصری غلظت عناصر در دو جامعه مذکور تعیین گردید. واریانس کلیه فرم های بیان در دو جامعه برآورد شد و متعاقب آن نسبت واریانس فرم های بیان جامعه عملکرد کم به زیاد تعیین گردید (SB/SA). در نهایت دو سری 55 تایی فرم بیان برای عملکرد ریشه و قند به عنوان مناسب ترین نرم های استاندارد دریس گزینش شد. میانگین غلظت عناصر غذایی پرنیاز و کم نیاز در گیاه چغندرقند به عنوان ارقام مرجع برای عناصر NO3-N، N، P، K و S، 0.891، 3.980، 0.270، 3.156 و 0.52 درصد در ماده خشک و برای عناصر Mn، Zn، Fe، Cu و B 109، 34، 361، 5/16 و 40 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. هم چنین شاخص دریس برای عناصر غذاییNO3-N ، N، P، K، Mn، Zn، Fe، Cu، B و S محاسبه گردید. به منظور صحت، دقت و ارزشمندی نرم ها و شاخص ها نتایج دو سری آزمایش کودی مورد آزمون قرار گرفت نتایج آزمون ها نشان داد نرم ها و شاخص ها دارای دقت کافی برای ارزیابی و تشخیص اختلالات تغذیه ای چغندرقند هستند.

فشردگی خاک باعث کاهش رشد ریشه های موئین، کاهش تهویه خاک و در نتیجه پایین آمدن توان گیاه در جذب عناصر غذایی، آب و کاهش در صد کلروفیل چغندرقند شده، عملکرد و در صدقند را کاهش می دهد. برای بررسی اثر فشردگی خاک بر عملکرد و عیار چغندرقند، نفوذپذیری خاک 40 کرت 100 مترمربعی در 40 مزرعه چغندرکاری در شهرستان های همدان، اسدآباد، ملایر و بهار با دستگاه نفوذسنج تا عمق 80 سانتی متر اندازه گیری شد. از سطحی معادل 14.4 متر مربع از هر کرت، نمونه ریشه برداشت و برخی صفات مهم کمی و کیفی آن ها اندازه گیری و تحلیل گردید. نتایج برازش رابطه رگرسیونی چندگانه خطی عملکرد و عیارقند ریشه چغندرقند به عنوان متغیر وابسته با فشردگی خاک در عمق صفر تا هشتاد سانتی متر به عنوان متغیر مستقل نشان داد که فشردگی در لایه 60-41 سانتی متری عمق خاک (متوسط 4.2 مگاپاسکال)، عملکرد ریشه، محصول قند و محصول قند سفید را به شدت کاهش داد اما فشردگی در لایه40 - 21سانتی متر تاثیری در میزان این صفات نداشت و فشردگی در لایه 20 - 0 سانتی متر موجب افزایش این صفات نیز شد. در نتیجه، فشردگی بیشتر از چهار مگاپاسکال در عمق صفر تا 60 سانتی متری خاک موجب افت کمی و کیفی محصول چغندرقند خواهد شد.