چغندرقند
سال:1385 | دوره:22 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

این تحقیق آزمایش جهت تعیین دور مناسب آبیاری در مزارع تولید بذر چغندرقند و ارزیابی تاثیر آن روی ویژگی های کمی و کیفی بذر تولیدی در مراحل مختلف رشد بوته های بذری رقم منوژرم هیبرید شیرین اجرا شد. چهار تیمار آبیاری شامل آبیاری در سه مرحله کاشت، ساقه روی و گلدهی به عنوان شاهد و آبیاری بر اساس میزان تبخیر از طشتک کلاس A در مراحل 50، 70 و 90 میلی متر تبخیر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و در دو سال (82 و 1381) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل در آلاروق اجرا شد. در تیمار شاهد و آبیاری پس از 50، 70 و 90 میلی متر تبخیر در سال 1381 به ترتیب معادل 3332، 5121، 4419 و 3693 متر مکعب در هکتار و در سال 1382 به ترتیب معادل 2940، 5397، 5280 و 3327 متر مکعب در هکتار آب برای آبیاری مصرف شد. در هر دو سال به ترتیب 3، 7، 5 و 4 نوبت آبیاری انجام شد. کل میزان تبخیر از طشتک طی دوره رشد بوته های بذری چغندرقند به ترتیب در سال های 1381 و 1382 معادل 510.3 و 471.7 میلی متر و میزان بارندگی 156 و 136 میلی متر بوده است. نتایج آزمایش نشان داد که کاهش دور آبیاری (افزایش مصرف آب) تاثیر معنی داری روی عملکرد بذر خام، بذر قابل فروش (با قطر بیش از 3.5 میلی متر) و بذر سایز استاندارد (با قطر بین 3.5 تا 4.5 میلی متر) غیر پوک نداشت. انجام آبیاری پس از 50 میلی متر تبخیر از طشتک کلاس A، موجب کاهش سهم بذور درشت (با قطر بیش از 4.5 ملی متر) معادل 41.45 درصد شد. افزایش آب مصرفی باعث کاهش معنی دار درصد پوکی و افزایش درصد بذور مغزدار نسبت به تیمار شاهد (به ترتیب با درصد پوکی و درصد مغزدار بودن معادل 11.40 و 56.20 درصد) همراه بود. افزایش مقدار بارندگی در سال 1381 (156 میلی متر) در مقایسه با سال 1382 (136 میلی متر) موجب کاهش درصد پوکی بذر به میزان 5.28 درصد و افزایش معنی دار درصد مغزدار بودن بذر به میزان 15.75 درصد شد. عملکرد بذر استاندارد غیرپوک در سال 1382 (1407.79 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با سال 1381 (958.47 کیلوگرم در هکتار) به نحو معنی داری افزایش یافت.

به منظور ارزیابی اثرات زمان قطع آخرین آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی دو رقم تجارتی چغندرقند با دوره رشد متوسط و طولانی، آزمایشی در سال 1381 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان، در شهرستان مشهد انجام گرفت. آزمایش بصورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد که در آن کرت اصلی به زمان قطع آبیاری در شش سطح (60، 50، 40، 30، 20 و 10 روز قبل از برداشت) و کرت فرعی به دو رقم تجراتی 7233 (زودرس) و PP22 (دیررس) اختصاص داشت. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که اثرات تیمار قطع آبیاری بر عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص، درصد قند خالص، سدیم، پتاسیم، قند ملاس، عملکرد قند ناخالص و عملکرد قند خالص معنی دار بود اما رقم (برای مقدار پتاسیم) و ترکیب رقم در قطع آبیاری بر هیچ یک از صفات کمی و کفی مورد بررسی اثرات معنی داری نداشت. عملکرد قند خالص نیز با کم شدن فاصله قطع آبیاری تا زمان برداشت روند افزایش داشت اگر چه مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح پنج درصد نشان داد که در تیمارهای قطع آبیاری 10 تا 40 روز قبل از برداشت، اختلاف معنی داری وجود ندارد. بررسی اقتصادی درآمد ناخالص در شرایط مختلف قطع آبیاری نشان داد که در شرایط قطع آبیاری 20 روز قبل از برداشت ضمن صرفه جویی در مصرف آب، بیشترین درآمد ناخالص برای چغندرکار حاصل می گردد.

به منظور تعیین تبخیر و تعرق استاندارد گیاه چغندرقند آزمایشی طی از سال های 1370 تا 1372 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان اجرا گردید. اقلیم محل آزمایش بر اساس روش تقسیم بندی گوسن نیمه بیابانی شدید با متوسط بارندگی درازمدت 90 تا 100 میلی متر در سال و بافت خاک لومی رسی سیلتی و از سری اصفهان می باشد. در این پژوهش میزان تبخیر و تعرق در شرایط استاندارد با لایسیمتر و به روش بیلان آبی اندازه گیری شد. برای این منظور از لایسیمتر زهکش دار به ابعاد 1.2×1×2 متر استفاده شد. اطراف لایسیمتر به مساحت 1000 متر مربع چغندرقند کشت گردید. زمان کاشت اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت ماه بود. آبیاری ها قبل از تبخیر رطوبت سهل الوصول در ناحیه رشد ریشه انجام می گردید. میزان تبخیر و تعرق گیاه در سال های 70، 71 و 72 به ترتیب برابر 1026، 1123 و 1041 میلی متر اندازه گیری شد که میانگین سه سال برابر 1066 میلی متر بود. مجموع تبخیر از تشت کلاس A در همین دوره به ترتیب برابر 1326، 1344 و 1380 میلی متر اندازه گیری شد. میانگین تبخیر از تشت کلاس مذکور 1350 میلی متر به دست آمد. میانگین نسبت تبخیر و تعرق چغندرقند به تبخیر از تشت کلاس A در طول فصل رشد 0.79 محاسبه شد. محصول در آبان ماه هر سال برداشت گردید. میانگین عملکرد ریشه چغندرقند در لایسیمتر 49.9 تن در هکتار، درصد قند 15.1 و میانگین عملکرد شکر 6.37 تن در هکتار بود. کارآیی مصرف آب بر اساس عملکرد ریشه و عملکرد شکر سفید به ترتیب 5.01 و 0.49 کیلوگرم به ازای هر مترمکعب مصرف آب برای آبیاری بود.

استفاده از روش های آبیاری تحت فشار، از جمله راه های افزایش بهره وری آب آبیاری می باشد. به همین منظور این آزمایش برای تعیین تاثیر دو روش آبیاری قطره ای و نشتی بر کمیت و کیفیت محصول چغندرقند در سال 1381 و 1382 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد اجرا شد. سه تیمار آبیاری قطره ای تامین 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی چغندرقند، به همراه یک تیمار آبیاری نشتی در سال 1381 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در سال 1382، چهار تیمار آبیاری قطره ای تامین 50، 75، 100 و 125 درصد نیاز آبی در دو فاصله پشته 90 و 120 سانتیمتر با دو خط کاشت بر روی هر پشته به همراه یک تیمار آبیاری نشتی با فاصله ردیف 90 سانتیمتر در سه تکرار به صورت طرح کرت های یکبار خرد شده مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از مقایسه تیمارهای آبیاری قطره ای 50، 75، 100 و آبیاری نشتی طی دو سال آزمایش نشان داد که میانگین این تیمارها از نظر عملکرد ریشه و شکر تولیدی در سطح پنج درصد و از نظر کارایی مصرف آب در تولید شکر و ریشه در سطح یک درصد با یکدیگر اختلاف معنی دار دارند، لیکن از نظر صفات کیفی در ریشه بین آنها تفاوت معنی داری وجود نداشت. بالاترین عملکرد ریشه و شکر مربوط به تیمار آبیاری جویچه ای (به ترتیب 83.05 و 9.34 تن در هکتار) بود. هم چنین بالاترین کارایی مصرف آب بر پایه عملکرد ریشه و شکر مربوط به تیمار آبیاری قطره ای با تامین 50 درصد نیاز آبی (به ترتیب 18.3 و 2.29 کیلوگرم بر متر مکعب آب) و کمتری کارایی مصرف آب بر پایه عملکرد ریشه و شکر مربوط به آبیاری جویچه ای (به ترتیب 6.14 و 0.69 کیلوگرم بر مترمکعب آب) بود. نتایج حاصل از مقایسه تاثیر الگوی کاشت بر تیمارهای آبیاری قطره ای در سال دوم نشان داد که بین دو الگوی کاشت از نظر صفات کمی و کیفی اختلاف معنی داری وجود ندارد. بیشترین و کمترین کارایی مصرف آب در تولید ریشه و شکر در هر دو الگوی کاشت به ترتیب مربوط به تیمارهای آبیاری قطره ای تامین 50 و 125 درصد نیاز آبی بود.

به منظور بررسی امکان کاهش جمعیت نماتد Heterodera schachtii در مزارع چغندرقند از طریق تلفیق مناسب دو روش تناوب با گیاهان زراعی غیرمیزبان نماتد و گیاهان تله مقاوم و مطالعه اثر آن بر کمیت و کیفیت این محصول، این تحقیق از سال 1381 به مدت سه سال در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار شامل استفاده از گیاهان غیرمیزبان، گیاهان تله مقاوم، آیش و کشت متوالی چغندرقند در چهار تکرار در زمینی آلوده به نماتد و سابقه کشت متوالی چغندرقند در منطقه سمیرم اصفهان به اجرا در آمد. پس از برداشت چغندرقند در سال آخر آزمایش، صفات کمی و کیفی تیمارها اندازه گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد تفاوت میانگین جمعیت نهایی، فاکتور تولید مثل، عملکرد ریشه و عملکرد قند ناخالص و قابل استحصال تیمارها معنی دار بود و تیمار اختلاط ذرت رقم 704 و خردل رقم Sirola طی دو سال متوالی با میانگین 89.2 درصد کاهش، بیشترین درصد کاهش جمعیت نهایی نسبت به جمعیت اولیه را داشته و باعث بیشترین میزان عملکرد ریشه چغندرقند، عملکرد قند ناخالص و قند سفید در سال 1383 به ترتیب با میانگین 30، 5.69 و 5.09 تن در هکتار گردید. تیمار کشت متوالی رقم حساس چغندرقند به نماتد (شاهد) با میانگین 734 درصد افزایش جمعیت نهایی تخم و نوزاد سن دوم، نماتد چغندرقند را بیش از هفت برابر جمعیت اولیه افزایش داده است و کمترین میزان عملکرد ریشه، قند ناخالص و قند سفید به ترتیب با میانگین 12.81، 2.22 و 1.87 تن در هکتار مربوط به این تیمار بود. بر اساس نتایج حاصله می توان در زمین های آلوده به نماتد سیستی چغندرقند (سمیرم) از تناوب ذرت – گندم و یا خلر – گندم به عنوان تناوب منطبق با شرایط زارع و یا با استفاده از تناوب دو ساله اختلاط ذرت رقم 704 با خردل رقم Sirola، استفاده کرد.

جهت بررسی چگونگی تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن و فسفر روی مولفه های فیزیولوژیکی رشد بوته های بذری رقم مولتی ژرم 7233 چغندرقند؛ این آزمایش طی دو سال (80-1379) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل (آلاروق) اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با دو عامل نیتروژن شامل چهار مقدار صفر (شاهد)، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره و فسفر شامل سه سطح صفر (شاهد)، 100 و 200 کیلوگرم فسفر (P2O5) در هکتار از منبع سوپرفسفات تریپل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. نتایج آزمایش نشان داد که مصرف نیتروژن و فسفر اثر معنی داری روی عملکرد بذر خام و عملکرد بذر قابل فروش نداشت. این در حالی است که افزایش مصرف نیتروژن تا سطح 300 کیلوگرم در هکتار، با تاثیر معنی دار روی عملکرد بذر استاندارد غیر پوک (با قطر 3.5 تا 4.5 میلی متر)، موجب کاهش عملکرد بذر تا سطح 833 کیلوگرم در هکتار شد. تغییرات ماده خشک کل در سطوح مورد مطالعه نیتروژن و فسفر با تبعیت از معادلات درجه دوم و به دنبال افزایش بطئی در ابتدای دوره رشد پس از دریافت 350 تا 400 واحد دمایی، رشد نمایی خود را آغاز و به دنبال دستیابی به حداکثر وزن خشک کل گیاه (626-453 گرم در متر مربع) در محدوده 750 تا 900 واحد دمایی، همراه با ریزش برگها از مقدار آن کاسته شد. مصرف نیتروژن از یک سو موجب افزایش وزن خشک کل گیاه شد و از سوی دیگر، زمان به حداکثر رسیدن آن را تسریع کرد. شاخص سطح برگ تا دریافت 300 واحد دمایی، به کندی افزایش و سپس حالت نمایی به خود گرفت. بیشترین شاخص سطح برگ (1.61-2.67) پس از با دریافت 600 تا 700 واحد دمایی حاصل شد. آهنگ رشد محصول از اوایل فصل تا دستیابی به حداکثر مقدار (1.04-1.54 گرم در متر مربع به ازای هر درجه روز رشد) پس از دریافت 550 تا 590 واحد دمایی، افزایش و سپس تا پایان فصل از مقدار آن کاسته شد. در نهایت، مصرف نیتروژن و فسفر با افزایش دوام سطح برگ و دوام زیست توده همراه شد.

هدف این مطالعه، تعیین تاثیر نهاده ها بر ریسک تولید زارعین چغندرکار استان فارس بوده که در سال 1383 به اجرا درآمد. داده های مورد استفاده از 120 نفر از چغندرقندکاران استان مذکور با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای تصادفی به دست آمده است. نتایج مطالعه نشان داد که نهاده های سم، کود حیوانی، بذر و آب دارای تاثیر معنی داری بر تغییرات تولید داشته و نهاده های نیروی کار، کود شیمیایی و ماشین آلات بر ریسک تولید اثر معنی دار نداشتند. هم چنین نتایج مربوط به برآورد جز قطعی تابع تولید نشان داد که کلیه متغیرها بجز کود حیوانی دارای تاثیر معنی داری روی میانگین تولید چغندرقند هستند. مقدار ضریب تبیین در برآورد تابع تولید تصادفی تعمیم یافته، جز تصادفی و قطعی تابع تولید محصول به ترتیب 0.86، 0.46 و 0.89 به دست آمد.

در این مقاله عوامل قیمتی و غیرقیمتی موثر بر سطح زیرکشت چغندرقند با استفاده از الگوی لگاریتمی و داده های مقطع زمانی 195 تولید کننده چغندرقند استان خراسان در سال 1382 که براساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده انتخاب شده اند، بررسی شده است. نتایج مطالعه نشان داد که عیار چغندرقند، نوع بذر مصرفی، عملکرد چغندرقند در سال قبل و نوع سیستم آبیاری بیشترین تاثیر مثبت و فاصله مزرعه تا مراکز تبدیل و سن کشاورزان بیشترین تاثیر منفی بر سطح زیر کشت چغندرقند داشته اند. با توجه به یافته ها، مکان یابی مناسب واحدهای فرآوری، بازنگری در ماموریت های ترویجی و تدوین نسخه های ترویجی مطلوب با قدرت تاثیرگذاری بالا، توزیع بذرهای اصلاح شده پلی ژرم با قدرت تولید عیار بالاتر، قیمت گذاری مناسب بر اساس عیار و میزان تفاله تولیدی به عنوان راهکارهای دفع مشکل در قالب این مطالعه پیشنهاد می شود.