چغندرقند
سال:1382 | دوره:19 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

به منظور دستیابی به روشی ساده و قابل اعتماد جهت ارزیابی مواد ژنتیکی چغندرقند در برابر پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه و طوقه، مقاومت 12 ژنوتیپ در شرایط مزرعه، گلخانه و در شیشه با همدیگر مقایسه شد. در شرایط مزرعه آزمایش در قالب طـرح بلوکهای کامل تصـادفی با چهار تکرار در میـکروپلات هایی به ابعاد 1×1×2 متر انجـام شـد. میکروپلات ها قبل از کاشـت، توسط متیل بروماید ضدعفونی شدند. آلودگی مصنوعی بوته ها توسط دانه های ذرت آلوده به جدایه ای از Rhizoctonia solani AG-2-2  با قدرت بیماریزایی بالا، در بوته های 12 هفته ای انجام گرفت. میزان پوسیدگی ریشه هر بوته سه ماه بعد از مایه زنی ارزیابی شد. در شرایط گلخانه ارزیابی مقاومت ژنوتیپ ها در مرحله گیاهچه و گیاه بالغ در قالب دو آزمایش مجزا انجام شد. در مرحله گیاهچه ای درصد مرگ گیاهچه تا پنج هفته بعد از کاشت یادداشت برداری شد. در مرحله گیاه بالغ میزان پوسیدگی ریشه سه هفته پس از مایه زنی یادداشت شد. در روش ریشه بریده ژنوتیپ ها ابتدا در مزرعه کشت شدند و هفت ماه پس از کاشت، از هر ژنوتیپ 30 عدد ریشه به تصادف انتخاب و در شرایط آزمایشگاه از هر ریشه یک برش به قطر یک سانتیمتر تهیه و در ظروف پتری سترون قرار گرفت. سپس برشها با یک قرص هشت میلیمتری از جدایه مورد نظر، تلقیح شدند. قطر پوسیدگی روی هر برش هفت روز پس از مایه زنی اندازه گیری شد. ارزیابی در شیشه با پنج تکرار و در قالب طرح کاملا تصادفی در ظروف پتری انجام شد. برای این کار، بذرهای جوانه زده چغندرقند پیرامون پرگنه در حال رشد قارچ قرار گرفت. شدت بیماری گیاهچه ها پنج روز بعد از مایه زنی با مقیاس 4-0 یادداشت شد. به منظور بررسی همبستگی بین پنج روش ارزیابی، ضریب همبستگی پیرسون(Pearson Correlation Coefficient)  محاسبه گردید. روش ارزیابی گیاهچه های چغندرقند در گلخانه و روش ریشه بریده همبستگی چندانی با سایر روشهای ارزیابی نداشتند. روشهای ارزیابی درون شیشه ای، گلخانه ای( در مرحله گیاه بالغ) و مزرعه ای با یکدیگر همبستگی مثبت و معنی دار داشتند. روش ارزیابی درون شیشه ای با ارزیابی گلخانه ای و مزرعه ای به ترتیب با ضریب همبستگی 0.862 و 0.685 همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد (p≤0.05). روش ارزیابی گلخانه ای با ارزیابی مزرعه ای نیز همبستگی معنی دار داشت(0.912). به نظر می رسد با استفاده از روش ابداعی ارزیابی در شیشه غربال اولیه ژرم پلاسم های چغندرقند در مدت کوتاه و با اعتماد بالاقابل توصیه است.

به منظور بررسی امکان استفاده از قطعات جدا شده برگ جهت ارزیابی مقاومت مواد گیاهی نسبت به Cercospora beticola عامل بیماری لکه برگی سرکوسپورایی، دوازده رقم چغندرقند با درجات مختلف مقاومت نسبت به عامل بیماری، تحت شرایط مزرعه و آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با شش تکرار در منطقه قائمشهر که از شرایط محیطی مساعدی جهت آلودگی برخوردار می باشد به اجرا در آمد. در ارزیابی آزمایشگاهی، مقاومت قطعات جدا شده برگ، در محیط سترون و در ظروف مستطیل شکل از جنس پیرکس در سطح آب ـ آگار 1.5 درصد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که همبستگی بالایی بین ارزیابی مقاومت قطعات جدا شده برگ و ارزیابی مزرعه ای وجود دارد و این دو روش می توانند جایگزین یکدیگر شوند. با استفاده از روش قطعات جدا شده برگ می توان مستقل از شرایط آب و هوایی، به سهولت مقاومت تعداد زیادی از مواد گیاهی را طی مدت کوتاهی در آزمایشگاه بررسی نمود.

به منظور بررسی اثرات محیط کشت حاوی ترکیبات هورمونی بر روی تغییرات فنوتیپی و کروموزومی بافت های کشت شده چغندرقند، آزمایش هایی در سطوح مختلف نمک طعام و نیز مطالعات سیتولوژیکی کالوس های حاصل از کشت تعلیقی صورت گرفت. ابتدا هیپوکوتیل گیاهچه های هفت روزه دو رگه زراعی دیپلوئید، در محیط MS حاوی ترکیبات هورمونی کشت شده و کالوس تولید نمودند. دستجات سلولی و قطعات کالوس حاصل از آن بر روی محیط های PGoB با غلظت های متفاوت شوری (300-0 میلی مولار نمک طعام) قرار گرفتند و رشد آنها بررسی شد. نتایج نشان داد که کالوس حاصل از رگه مولتی ژرم نسبت به رگه منوژرم به غلظت های متفاوت نمک طعام به طور آشکار، تحمل بیشتری نشان می دهد؛ به طوری که با انتقال کالوس های رگه منوژرم و مولتی ژرم از محیط شاهد به محیط حاوی 200 میلی مولار نمک طعام به ترتیب 15 و 75 درصد قطعات کالوس رشد نمودند. با انتقال کالوس رقم مولتی ژرم به محیط حاوی 100 میلی مولار نمک طعام، کلیه قطعات کالوس رشد خوبی داشتند. هم چنین در بین قطعات کالوس مربوط به هر تیمار نیز از نظر تحمل به شوری تنوع وجود داشت. در آزمایشی دیگر، تنوع سماکلونی در سطح کروموزوم سلول های کالوس حاصل از کشت تعلیقی بررسی گردید و حالاتی از پلی پلوئیدی و انیوپلوئیدی در بعضی سلولها مشخص گردید. از این رو، شناسائی و کنترل پدیده تنوع سماکلونی در کشت سلول چغندرقند در جهت دلخواه برای انتخاب رگه های متحمل به شوری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در بهار 1381، به منظور تعیین بهترین شاخص های کمی تحمل به خشکی در ژنوتیپ های چغندرقند، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی شیراز-زرقان انجام گرفت. سه رژیم آبیاری شامل: - آبیاری درحد بهینه، - آبیاری به میزان 75 درصد نیاز آبی بهینه (تنش ملایم) - آبیاری به میزان 50% نیاز آبی بهینه (تنش شدید)، به کرتهای اصلی و ده ژنوتیپ چغندرقند به کرتهای فرعی اختصاص داده شدند. تنش آبی از مرحله شش برگی آغاز شد و در تمام طول فصل رشد ادامه یافت. شش شاخص تحمل به خشکی شامل شاخص های حساسیت به تنش (SSI)، تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین حسابی بهره وری(MP)، تحمل (TOL) و میانگین هارمونیک(Harm)، براساس صفت عملکرد شکر سفید در شرایط مطلوب و تنش رطوبتی محاسبه و مورد ارزیابی قرار گرفت. اثر تنش آبی به طور مؤثر بر روی عملکرد شکر مشخص شد. نتایج همبستگی بین شاخص های کمی تحمل به خشکی و عملکرد شکر سفید در سه شرایط رطوبتی نشان داد که شاخصهای STI، MP،GMP و Harm همبستگی بالایی با عملکرد شکر سفید در هر سه شرایط داشتند و لذا به عنوان بهترین شاخص ها می توانند جهت دست یابی به ژنوتیپهایی با عملکرد بالا، در هر سه شرایط رطوبتی به کار روند. ولی با توجه به بالا بودن ضریب همبستگی شاخص STI با دیگر شاخص ها، این شاخص، اهمیت بیشتری دارد. از طریق تکنیک آماری تجزیه به مؤلفه های اصلی و ترسیم بای پلات، ژنوتیپ های 7221-I-79، BP-مشهد و رسول, (شاهد) به عنوان ژنوتیپ هایی با پتانسیل عملکرد شکر سفید بالا در هر سه شرایط رطوبتی معرفی شدند.

این تحقیق طی سالهای 81-1380 در دشت سیلاخور لرستان انجام گرفت. بیست خصوصیت فیزیکی و شیمیایی در 25 پروفیل خاک واقع در مساحت 100 هکتار مورد ارزیابی قرار گرفت. خاکها در دو رده انتی سول (Entisols) و اینسپتی سول (Inceptisols) قرار گرفتند. بررسی خاکهای منطقه مطالعاتی منجر به جداسازی پنج زیرگروه، هشت خانواده و 17 سری خاک شد. در این مطالعه از روش پارامتریک برای ارزیابی تناسب اراضی استفاده شد. همبستگی نسبتا قوی بین شاخص اراضی محاسبه شده به روش پارامتریک  (Parametric) و عملکرد فعلی زارعین(r=0.55)  حاکی از مفید بودن قابلیت کاربری و دقت مناسب این روش در ارزیابی اراضی است. اطلاعات نزدیکترین ایستگاه سینوپتیک به منطقه مورد مطالعه نشان داد که این منطقه جز اقلیم نیمه خشک است. باتوجه به این که هدف از این تحقیق تعیین دوره رشد و استفاده از مدل فائو جهت تخمین پتانسیل تولید چغندرقند در منطقه مورد مطالعه بود. از این رو پتانسیل تولید تابشی-حرارتی (Radiation Thermal Production Potential) چغندرقند براساس روش فائو محاسبه شد. نتایج نشان داد که شروع دوره رشد چغندرقند در منطقه 16 آبان ماه (ششم نوامبر) و پایان آن 14 اردیبهشت ماه (سوم می) برابر با 179 روز می باشد و پتانسیل تولید تابشی - حرارتی محاسبه شده از روش فوق 68626 کیلوگرم در هکتار است. براساس اطلاعات کارخانه قند لرستان طی سالهای 80-1370 میانگین عملکرد چغندرقند در منطقه مورد مطالعه 28448 کیلوگرم در هکتار با عیار 14.72 درصد بوده است (کمـترین عیـار قند 13.78 درصـد و بیشـترین آن 16.28 درصد). از آن جائی که تولید بیوماس خالص (Net biomass production) با استفاده از اطلاعات اقلیم و گیاه محاسبه می شود و تولید پیش بینی شده از تاثیر محدودیت های خاک، آب و مدیریت بر پتانسیل تابشی - حرارتی حاصل می شود، پس می توان با رفع محدودیت های قابل اصلاح خاک و ارتقا سطح مدیریت، تولید فعلی (عملکرد زارعین) را افزایش داد و به سقف تولید پیش بینی شده رساند.

زارعین چغندرکار در اراضی بدون محدودیت شوری آب و خاک به علت مصرف بیش از نیاز آب آبیاری با افت کیفیت ریشه مواجه هستند. در سال 1379 جهت تعیین رابطه کم آبیاری و کمیت و کیفیت ریشه چغندرقند مطالعه ای در ایستگاه کبوترآباد مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان انجام شد. در این پژوهش شش تیمار میزان آب مصرفی از 10770 تا 8554 مترمکعب در هکتار با استفاده از روش آبیاری بارانی تک شاخه ای با آبپاش های نلسون F43 با فاصله 12 متر و فشار 3.5 اتمسفر اعمال گردید. رقم چغندرقند مورد استفاده مولتی ژرم7233 بود, پس از نصب سیستم، الگوی پخش و شدت پاشش نازل ها تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که با کاهش مصرف آب عملکرد ریشه، قند ناخالص، سدیم ریشه و قند قابل استحصال به صورت معنی دار کاهش، ولی درصد قند و میزان ازت مضره ریشه به صورت معنی داری افزایش یافت. حداکثر عملکرد ریشه در تیمار 10770 متر مکعب در هکتار به میزان 55 تن در هکتار بدست آمد. در حالی که با مصرف 8554 متر مکعب آب, عملکرد ریشه تا 20.10 تن در هکتار کاهش یافت. با اعمال کم آبیاری کارایی مصرف آب برای عملکرد ریشه کاهش نشان داد. کاهش کارایی مصرف آب برای عملکرد قند به میزان 4.80 تن در هکتار از تیمار 9815 مترمکعب آب در هکتار و کمتر از آن حادث شد. در این تحقیق مشخص شد که سدیم ریشه نسبت به مقادیر آب عکس العمل نشان می دهد، بدین مفهوم که مصرف بیشتر آب سدیم ریشه را افزایش داده و در نتیجه درصدقند چغندرقند را کاهش می دهد. در این اراضی با مصرف مقدار واقعی آب مورد نیاز نمی توان می توان از افزایش سدیم ریشه و کاهش درصد قند جلوگیری کرد. نتایج این تحقیق نشان داد که با کاهش مصرف آب کمتر از 97.5 درصد آب مورد نیاز نمی توان راندمان مصرف آب برای عملکرد قند را افزایش داد. هم چنین عملکرد قند سفید نسبت به کم آبیاری واکنش نشان داد و با کاهش مصرف آب، عملکرد قند سفید به صورت معنی دار کاهش یافت, به طوری که در تیمارهای مصرف 10498 و 8554 متر مکعب آب در هکتار, عملکرد قند سفید به ترتیب 4.56 و 2.42 تن در هکتار کاهش یافت.

زراعت چغندرقند با دو نوع بذر مولتی ژرم و مونوژرم صورت می گیرد. در زراعت با بذر مولتی ژرم تنک اجتناب ناپذیر بوده و مکانیزاسیون کامل آن غیر ممکن است. بنابراین و به دلایل متعدد دیگر استفاده از بذر مونوژرم در جهت کاهش قیمت تمام شده محصول و کانیزاسیون کامل زراعت اجتناب ناپذیر است. هم اکنون در اروپا زراعت چغندر قند با بذر مونوژرم صورت می گیرد. جهت موفقیت در کشت بذر مونوژرم آماده کردن زمین به دقت بیشتر و به ماشین آلات اختصاصی نیاز دارد. در گذشته به دلیل عدم تسطیح مناسب اراضی و عدم وجود ماشین آلات اختصاصی، کشت بذر مونوژرم چندان مورد استقبال زارعین نبوده و لذا تولید بذر مونوژرم نیز چه از نظر تعداد رقم و چه از نظر کمیت و کیفیت چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در سال های اخیر و با استقبال زارعین چغندرقند کار، موسسه تحقیقات چغندرقند توچه ویژه ای به تولید بذر مونوژرم معطوف نموده و با معرفی ارقام مناسب برای مناطق مختلف در سطح تجارتی موقیت بالایی را کسب کرده است.