چغندرقند
سال:1383 | دوره:20 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

این بررسی جهت تعیین نحوه تاثیر دو عامل وزن ریش چه و فاصله کشت روی خصوصیات کیفی و کمی بذر چغندرقند منوژرم ژنتیکی رقم 9597 چغندرقند طی سال های 1377 و 1378 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل اجرا گردید. در این مطالعه، وزن ریش چه با سه اندازه مختلف (کمتر از یکصد گرم، 100 تا 200 گرم و 200 تا 300 گرم) در کرت اصلی و فاصله بین بوته ها با سه سطح (40، 50 و 60 سانتی متر) در کرت فرعی در قالب طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار مورد بررسی قرار گرفت. اندازه گیری ها در این طرح شامل صفات ریخت شناسی بوته، صفات کیفی (سرعت و یکنواختی جوانه زنی)، نحوه توزیع اندازه بذر و درصد بذر منوژرم بود. نتایج حاصل نشان داد که تغییر در فاصله بین  بوته ها، به ترتیب در سطح احتمال پنج و یک درصد بر روی تعداد شاخه فرعی و عملکرد بذر در بوته تاثیر معنی داری دارد. افزایش فاصله بوته ها از 40 به 60 سانتی متر عملکرد بذر در بوته را معادل 43 درصد افزایش داد. افزایش وزن ریشه موجب افزایش سهم بذور استاندارد (با قطر بین 3.5 تا 4.5 میلی متر) و از آنجا عملکرد بذر استاندارد قادر به جوانه زنی (به میزان 11 درصد) و در عین حال، کاهش سرعت جوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی شد. از سوی دیگر، افزایش فاصله بوته ها (کاهش تراکم بوته) با افزایش سهم بذوری با قطر بیش از 4.5 میلی متر، سرعت و یکنواختی جوانه زنی و کاهش عملکرد بذر استاندارد قادر به جوانه زنی همراه بود. در مجموع، در این بررسی بیشترین عملکرد بذر خام (1208 کیلوگرم در هکتار) و بذر استاندارد قادر به جوانه زنی (229.16 کیلوگرم در هکتار) با کاشت ریش چه هایی به وزن 200 تا 300 گرم در فاصله کشت 60 سانتی متر به دست آمد

تنش های شوری و خشکی در بسیاری از مناطق جهان بیش از هر عامل دیگری موجب کاهش عملکرد محصولات زراعی می گردند. تولید ارقامی که این شرایط را تحمل نموده و عملکرد قابل قبولی نیز داشته باشند، ضرورت دارد. هدف از این تحقیق مقایسه نسل های گزینش شده با نسل های اولیه آن ها در شرایط تنش خشکی و شوری، به منظور بر آورد میزان پاسخ به گزینش نسل ها بود. در این بررسی توده های اولیه ژنوتیپ های 8001 و 7233 چغندرقند به همراه نسل های گزینش شده دوم و سوم (به عنوان متحمل به شوری) و توده های در حال اصلاح BP کرج و BP مشهد (پایه اولیه) و نسل گزینش شده دوم آن ها (به عنوان متحمل به خشکی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در شرایط تنش شوری (امیرآباد) و خشکی (کمال آباد) در سال 1379 مورد آزمون قرارگرفتند. نتایج نشان داد که در شرایط تنش شوری، پاسخ به گزینش در نسل های مختلف 8001 به مراتب بیشتر از 7233 می باشد و انتخاب موجب افزایش عملکرد ریشه و شکر سفید گردیده است. هم چنین در شرایط تنش خشکی، گزینش در نسل های BP کرج و BP مشهد، همراه با افزایش تحمل به خشکی بوده است. در نهایت، بر اساس نتایج این تحقیق گزینش توده ای در افزایش تحمل به تنش شوری و خشکی در توده های استفاده شده موثر بوده است.

اعمال تنشﻫای آبی براساس دو هدف عمده افزایش کارایی مصرف آب و استفاده بهینه از منابع آب و اهداف به زراعی (نظیر افزایش برخی پارامترهای کیفی محصول، جلوگیری از رشد بیﺭویه اندامﻫای هوایی محصولاتی نظیر چغندرقند و…) صورت میﮔیرد. در صورتی که در مراحلی از رشد گیاه که حساسیت کمتری به خشکی دارد، از مقدار آب آبیاری کاسته شود، میﺗوان ضمن کاهش هزینه های آب و آبیاری از آب صرفهﺟویی شده در سایر زراعتﻫا استفاده به عمل آورد و بدین ترتیب کارایی مصرف آب را افزایش داد. این تحقیق با هفت تیمار آبیاری در سه تکرار در قالب طرح بلوکﻫای کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خوی به مدت دو سال (1378 و1380) به مرحله اجرا درآمد. تیمارهای آبیاری شامل: آبیاری در تمام مراحل، عدم آبیاری در مرحله کاشت تا سبزشدن، قطع آبیاری در مرحله سبزشدن تا مرحله شروع رشد ثابت، عدم آبیاری در مرحله کاشت تا سبزشدن و قطع یک نوبت آبیاری در مرحله رشد ثابت، عدم آبیاری در مرحله کاشت تا سبزشدن و قطع آبیاری آخر، قطع آبیاری در مرحله سبز تا شروع رشد ثابت و قطع یک نوبت آبیاری در مرحله رشد ثابت، قطع آبیاری در مرحله سبزشدن تا مرحله شروع رشد ثابت و قطع آبیاری آخر بودند. نتایج دو سال آزمایش نشان دادکه تیمارهای آبیاری اثر معنی داری در سطح یک درصد در تولید ریشه و شکر قابل استحصال دارد. در صورتی که بتوان سبزشدن بذور و نیاز آبی چغندرقند در مرحله اولیه رشد را بدون نیاز به آبیاری توسط بارندگیﻫا تأمین نمود، میﺗوان ضمن کاهش 5/16 درصد در مصرف آب نسبت به تیمار شاهد, شکر قابل استحصال را 3/13 درصد افزایش داد. در این حالت کارایی مصرف آب،70/1 کیلوگرم شکر در هر مترمکعب آب مصرفی در مقایسه با 25/1 در تیمار شاهد حاصل میﮔردد. در صورتی که از آبیاری آخر نیز صرف نظر شود، ضمن کاهش 2/21 درصد در مصرف آب، شکر قابل استحصال نسبت به شاهد 11 درصد افزایش یافته و کارایی مصرف آب به 76/1 کیلوگرم شکر بر مترمکعب آب مصرفی افزایش خواهد یافت. از پارامتر های کیفی محصول، درصدقند درسطح یک درصد و مقدار سدیم موجود در ریشه در سطح پنج درصد تحت تأثیر قرارگرفته اند. به طورکلی کلیه تنشﻫای آبی وارد شده موجب افزایش درصدقند نسبت به تیمار شاهد شد. قطع آبیاری در مرحله اولیه رشد و قطع آبیاری آخر منجربه افزایش درصدقند گردید، به طوری­که درصدقند از 74/12 در تیمار شاهد به 09/16 افزایش یافت. بنابراین افزایش درصدقند، کاهش عملکرد ریشه به علت تنش آبی را جبران نموده و شکر قابل استحصال این تیمار بیشتر از تیمار شاهد به دست آمده است.

در این تحقیق گروه های سازگاری رویشی 27 جدایه Fusarium solani که از ریشه و طوقه چغندرقند استان های مختلف کشور ایران جمع ﺁوری شده بود با استفاده از جهش یافتگان نیت(nit mutant) تعیین شد. در مجموع از 27 جدایه مورد آزمایش 222 موتانت نیت حاصل شد. کلاس فنوتیپی جهش یافتگان نیت بر اساس مشخصات رشدی پرگنه آن ها روی محیط کشت پایه که حاوی یکی از چهار منبع ازت بود تعیین شد. به منظور انجام آزمون های مکمل ﺳازی و تعیین گروه های سازگار رویشی کلیه جهش یافتگان nitM با جهش یافتگان nit1 ، nit3 و یا nit1 با nit3 مقابل هم قرار داده شدند. در صورت وجود سازگاری در محل تلاقی ریسه های دو نیت مختلف، تشکیل هتروکاریون به صورت رشد پروتوتروفیک ظاهر شد. رشد پروتوتروفیک بین nitM و nit3 یا nit1 قویﺗر از رشد پروتوتروف بین nit1و nit3 ظاهر می ﺷد. بر این اساس به ترتیب 44 درصد، 36 درصد و 20 درصد از جهش یافتگان نیت به دست آمده متعلق به کلاس فنوتیپی nit1 ، nit3 و nitM بودند. جدایه های مورد آزمایش در این تحقیق در 14 گروه سازگار رویشی قرار گرفتند. در این مطالعه بین گروه های سازگاری رویشی و مناطق جغرافیایی محل جمع ﺁوری جدایه ها و هم چنین بین گروه های سازگار رویشی و نوع علایم بیماری ارتباطی مشاهده نشد.

به منظور بررسی اثرات کاربرد سطوح مختلف پتاسیم درشرایط آبیاری با دورهای مختلف بر عملکرد کمی و کیفی دو ژنوتیپ چغندرقند (12681 وA37.1) این بررسی در سالﻫای 1377 و 1378 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان (طرق) انجام شد. در این آزمایش سه سطح پتاسیم شامل عدم مصرف پتاسیم ، مصرف به منظور رسانیدن پتاسیم تبادلی خاک به پنج درصد ظرفیت تبادل کاتیونی خاک (CEC) و مصرف پتاسیم به منظور رسانیدن پتاسیم تبادلی خاک به پنج درصد ظرفیت تبادل کاتیونی خاک به اضافه نیاز گیاه و چهار سطح دور آبیاری 9، 12، 15 و 18 روزه مورد بررسی قرار گرفت. در سال 1377 مقدار آب در هر دور آبیاری براساس عرف منطقه (حدود 73 میلیﻣتر آب در هر دور) در نظر گرفته شد و در سال 1378 به منظور افزایش تنش رطوبتی، مقدار آب در حدود 25 درصد نسبت به سال 1377 کاهش یافت. نتایج نشان داد که عملکرد ریشه و عملکرد شکر سفید در هر دو سال آزمایش و کارائی مصرف آب در سال اول آزمایش به طور معنیﺩاری تحت تاثیر دور آبیاری قرار گرفت (P<0.01 ). بیشترین عملکرد شکر سفید در سال 1377 در دور آبیاری 12 روز و در سال 1378 در دور آبیاری نه روز به دست آمد. در سال 1377 افزایش پتاسیم تبادلی تا پنج درصد CEC خاک در دورهای آبیاری مورد بررسی، عملکرد ریشه، عملکرد شکر سفید و کارائی مصرف آب را افزایش داد. مقادیر این افزایش برای دورهای آبیاری 9، 12، 15 و 18 روز برای عملکرد شکر سفید به ترتیب 5/11، 7، 9 و 10 درصد بود. در سال 1378 همراه با کاهش مقدار آب در هر دور آبیاری در دورهای آبیاری 12، 15 و 18 روز باکاربرد پتاسیم روند کاهشی در عملکرد شکر سفید مشاهده شد. در حالی که این روند در دور آبیاری نه روز به صورت افزایشی و مقدار آن به ترتیب 5/12, هشت درصد در سطح دوم (نسبت به سطح اول پتاسیم) و سوم پتاسیم (نسبت به سطح دوم پتاسیم) افزایش یافت. این روند به طور تقریبا مشابه برای عملکرد ریشه و کارائی مصرف آب نیز مشاهده گردید. با توجه به نتایج به دست آمده کاربرد پتاسیم تنها در شرایط عدم تنش و تنش متعادل میﺗواند اثرات مثبت بر عملکرد و کارائی مصرف آب داشته باشد.  

به منظور تعیین دوره بحرانی کنترل علف های هرز در زراعت چغندرقند(Beta vulgaris) مطالعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 14 تیمار و چهار تکرار طی سال های 1379 و 1378، در ایستگاه تحقیقاتی کبوترآباد اصفهان به اجرا در آمد. تیمارها در دو سری به ترتیب کنترل علف های هرز تا چهار، 6، 8، 10، 12، 14 هفته پس از کاشت چغندر قند و سپس رشد علف های هرز تا پایان فصل رشد و سری دوم تداخل علف های هرز تا 4، 6، 8، 10، 12 و 14 هفته پس از کاشت و سپس حذف علف های هرز تا پایان فصل رشد، در مقایسه با شاهد کنترل کامل و شاهد بدون کنترل بودند. نتایج به دست آمده مشخص کرد که تا چهار هفته پس از کاشت، کنترل علف های هرز از طریق وجین دستی باعث آسیب رساندن به بوته های تازه استقرار یافته چغندرقند می شود و تداخل علف های هرز تا چهار هفته پس از کاشت تاثیر نامطلوب در عملکرد ریشه و قند و تراکم بوته ندارد و مناسب ترین زمان شروع عملیات کنترل پس از این دوره می باشد با توجه به نتایج این آزمایش، برای تعیین دوره کنترل بحرانی علف های هرز بر اساس عملکرد ریشه و عملکرد قند، چهار دوره زمانی مناسب کنترل علف های هرز به دست آمد. در سال اول فاصله بین هفته های ششم تا پانزدهم برای حصول حداکثر عملکرد ریشه مناسب تشخیص داده شد، ولی این فاصله در سال دوم طولانی تر و از هفته چهارم تا هفته بیست و یکم پس از کاشت بود. در مورد عملکرد قند نیز در سال اول این فاصله زمانی از هفته چهارم تا هفته هفدهم و در سال دوم از هفته چهارم تاهفته بیست و یکم مناسب تشخیص داده شد. در مجموع شروع عملیات کنترل طبق نتایج به دست آمده برای حصول حداکثر عملکرد ریشه و قند از هفته چهارم تا بیست و یکم توصیه می شود. بر اساس اطلاعات حاصل از این مطالعه کنترل قبل از چهار هفتگی و تاخیر قبل از هفته بیست و یکم باعث آسیب رسیدن به عملکرد ریشه و قند خواهد شد. کنترل کردن دیر هنگام یا زود هنگام علف های هرز تاثیر معنی داری در درصد قند، سدیم، پتاسیم و ازت مضر ریشه ندارد.

از گذشته های دور مدل سازی توجه محققان علوم تجربی را به خود معطوف داشته است زیرا با این ابزار پدیده های مختلف تجربی با فرمول های ساده ریاضی بیان شده و قابل فهم تر می گردند. مدل سازی تعیین روابط بین فرآیندهای منطقی و مرتبط با هم و ارایه یک سیستم پویا است که با کمک آن می توان تغییرات سیستم را پیش گویی نمود و زمینه لازم را برای تخمین رشد و تولید محصول و به حداکثر رسانیدن مولفه های موجود در مدل در سطح یک منطقه و ارایه برنامه بهینه میسر ساخت. با کمک مدل و شبیه سازی می توان از تکرار آزمایشات و افزایش هزینه ها جلوگیری نمود بدون این که به نتایج حاصله خدشه وارد گردد. هم چنین برای معرفی گیاهان جدید در مناطق خاص،بهینه سازی فاکتورها و نهاده های موثر بر رشد، بررسی نوسانات عملکرد گیاهان زراعی در اثر تغییرات آب و هوایی، زمان مناسب ارایه محصول به بازار از لحاظ قیمت و سایر موارد مشابه می توان از مدل ها استفاده نمود.