مجله مطالعات اجتماعی ایران
سال:1390 | دوره:5 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

همانند سایر کشورها در ایران نیز برخی افراد از هویت جنسی خود راضی نیستند و تلاش می کنند آن را تغییر دهند. هر چند نظام حقوقی جامعه ایران عمل تغییر جنس را (تحت شرایطی) مجاز می داند، افراد تغییرجنس خواه در فرایند تغییر جنس و حتی بعد از آن در زندگی فردی و اجتماعی خود با محدودیت های زیادی روبه رو هستند. این وضعیت موجودی سرمایه اجتماعی و سطح کیفیت زندگی آن ها را کاهش می دهد. نوشتار حاضر با تکیه بر دیدگاه لین که معتقد است کیفیت زندگی نوعی بازگشت سرمایه اجتماعی است، ابتدا میزان سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی جوانان تغییرجنس خواه ایرانی را توصیف می کند، سپس با الهام از دیدگاه لین رابطه میان سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی آن ها را تحلیل می نماید. اطلاعات تحقیق در سال 1387 از طریق روش پیمایش و پرس وجو از 168 نفر از افراد تحت پوشش مراکز مختلف سازمان بهزیستی کل کشور گردآوری شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که میانگین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی پاسخ گویان از میانگین ریاضی مورد انتظار پایین تر است و بین این دو عامل رابطه ای مستقیم وجود دارد. نازل بودن میزان سرمایه اجتماعی تغییرجنس خواهان باعث شده بازگشت در بعد اظهاری سرمایه اجتماعی آن ها یعنی کیفیت زندگی شان تضعیف شود.

در مقاله پیش رو سعی بر آن است تا با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی، گفتمان ارائه شده از سوی محمود احمدی نژاد، نامزد دور دهم انتخابات ریاست جمهوری، تحلیل شود. روش به کار گرفته شده جهت استخراج دال های این گفتمان تحلیل بینامتنی و بیناگفتمانی پیشنهادی در روش - نظریه فرکلاف است. در ادامه دال های استخراج شده در چهارچوب نظری یعنی روش - نظریه لاکلاو و موفه قرار گرفتند تا با ارائه تصویری کلی ما را در فهم چگونگی مفصل بندی دال ها در کنار یکدیگر، نحوه تعریف و بازتعریف دال ها توسط دال مرکزی، چگونگی انسجام آن ها حول دال برتر و نیز ایجاد مرزهای ضدیتی به منظور غلبه هژمونیک بر سایر گفتمان های موجود در این عرصه یاری نمایند. دال برتری که به این گفتمان انسجام بخشیده و سایر دال ها را حول خود مفصل بندی کرده مدیریت مردمی است.

این مقاله به طرح نظریه های جدید ارتباطات درباره جامعه شبکه ای و ارتباطات مجازی و کاربرد آن در حوزه سایبر سایکولوژی می پردازد. در این چارچوب پس از ارائه مباحث جدید نظری، به منظور ارزیابی دقیق تر آثار اجتماعی و روان شناختی شبکه های مجازی و رسانه های اینترنتی، «وبلاگ» را با توجه به گسترش روزافزون و جایگاه آن در میان جوانان برگزیده است تا با اجرای تحقیقی پیمایشی، رابطه میان بهره مندی از این رسانه و نگرش افراد را درباره روابط مجازی تحلیل کند. بر این اساس، 310 تن از میان دانشجویان دوره کارشناسی دانشکده فنی پردیس 2 دانشگاه تهران به شیوه در دسترس داوطلبانه انتخاب شدند و بر مبنای میزان و نوع بهره مندی از وبلاگ در سه گروه اصلی «بلاگر»، «بلاگ گرد»، و «هیچ کدام» و دو زیرگروه جنسیتی (دختر و پسر) جای گرفتند. پرسش نامه سنجش نگرش مشتمل بر 22 پرسش در مقیاس لیکرت است که توسط پژوهشگران تدوین شد. نتایج این پژوهش معناداری رابطه میان بهره مندی از وبلاگ و نگرش دانشجویان را در باب روابط مجازی نشان داد. علاوه بر آن، رابطه میان میزان بهره مندی از وبلاگ و اعتماد افراد به وبلاگ و روابط بلاگی نیز با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون به عنوان فرضیه دوم مورد ارزیابی قرار گرفت که در این سنجش معناداری رابطه میان دو شاخص به دست نیامد.

تحولات ساختاری و ارزشی برآمده از چرخش فرهنگی در جوامع معاصر، به موازات رشد، توجه به مقوله حافظه را به دنبال داشته است. حافظه فرهنگی به ابزار مهمی در تولید گفتمان ها و بازنمایی ها و نیز شکل دهی هویت فرهنگی گروه های اجتماعی و ارتباط با بسیاری از نهادها و ساختارهای اجتماعی تبدیل شده است. پیوند حافظه با فرهنگ عامه پسند و نقش صنایع فرهنگی در تولید، بازآفرینی یا تغییر حافظه های فرهنگی اهمیت استراتژیک آن را در سیاست فرهنگ توضیح می دهد. مقاله حاضر در پی تشریح زمینه ها، کارکردها و آثار رواج مطالعات حافظه به عنوان یک سنت آکادمیک بین رشته ای و معرفی رویکردها و نیز روش های عمده آن به ویژه در سنت مطالعات فرهنگی است. مطالعات حافظه، علاوه بر افزودن دستورکارهایی پراهمیت در مطالعه زندگی روزمره و فرهنگ عامه پسند، سهم زیادی نیز در پیوند علوم انسانی و اجتماعی و درک بهتر از پیچیدگی های فرآیندهای اجتماعی و فرهنگی دارد.

با توجه به رابطه معکوسی که اغلب پیشینه نظری و تجربی خارجی بین توسعه و جرائم خشن نشان داده است، این پرسش مطرح شد که آیا در ایران روند مشابهی وجود داشته است؟ در این پژوهش فرض شد که هر چه سطح توسعه یافتگی اقتصادی - اجتماعی استان ها در ایران بیشتر باشد، از میزان جرائم خشن کاسته می شود. برای تبیین مساله تحقیق از نظریه های فشار ساختاری و خرده فرهنگ خشونت استفاده شده است. روش تحقیق این پژوهش روش آماری است که با استفاده از داده های ثانویه و رسمی انجام شده است. سطوح تحلیل این تحقیق در سطح کلان است و واحد تحلیل استان های کشور (28 استان) است. دوره زمانی مورد مطالعه سال های 1376 تا 1380 است. برای آزمون فرضیه ها از آزمون های همبستگی پیرسون، همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که رابطه مثبت و نسبتا ضعیفی بین توسعه اقتصادی - اجتماعی و ابعاد آن با میزان جرائم خشن در بین استان ها وجود دارد، اما زمانی که هر کدام از اجزای تشکیل دهنده شاخص جرائم خشن (قتل، ضرب و جرح، نزاع های دسته جمعی) با توسعه اقتصادی - اجتماعی و ابعاد آن در رابطه گذاشته شدند، مشاهده شد که فقط قتل (که 2.2 درصد از کل شاخص جرائم خشن را در برمی گیرد) رابطه معکوسی با توسعه اقتصادی - اجتماعی و ابعاد آن دارد.

آیین های سوگواری ماه محرم در شهر اردبیل پدیده مذهبی ساده ای نیست، بلکه چنان کیفیتی را داراست که خصایص یک نمود زنده و فعال فرهنگی و اجتماعی را آشکار می سازد. هدف این مقاله درک و توصیف دقیق مراسم عاشورا در جامعه اردبیل به عنوان میراثی فرهنگی در زمان کنونی و تحلیل مردم شناختی کارکردهای اجتماعی این مراسم در جامعه مورد بررسی است. مقاله حاضر می کوشد با تکیه به روش مردم نگاری، توصیفی جامع، عینی و بدون استنتاج ارزشی از سنن و رسوم عزاداری حسینی در اردبیل ارائه دهد و بر مبنای نظریات امیل دورکیم و کلیفورد گیرتز کارکردهای این مراسم را در حیات اجتماعی و فرهنگی مردم بررسی کند. یافته های تحقیق در دو دسته کلی «ترتیب و کیفیت برگزاری مراسم عزاداری» و «علائم و نشانه ها در مراسم عزاداری» موضوع بندی شده اند. نتیجه کلی آن است که افراد با شرکت در مراسم عاشورا، هویت جمعی و تشخص اجتماعی می یابند و فردیت آن ها در خدمت «وجدان جمعی» قرار می گیرد. علائم و نمادهای به کاررفته در مراسم عزاداری که ماخوذ از نظام فرهنگی جامعه مورد بررسی است، تعلق عزاداران به یک جمع مشخص را نشان می دهد.

ارزش ها از بنیادی ترین عوامل جهت دهنده رفتارهای انسانی در هر جامعه ای به شمار می آیند و نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایفا می کنند. اولویت های ارزشی که از جامعه ای به جامعه دیگر تفاوت دارند بازتاب تجربه های متفاوت مردم مختلف هستند. این مطالعه با استفاده از نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت، درصدد شناخت اولویت های ارزشی معلمان و ارتباط آن با برخی عوامل اقتصادی - اجتماعی است. داده های پژوهش به شیوه پیمایشی و با استفاده از پرسش نامه گردآوری شده است. حجم نمونه شامل 343 معلم شاغل در اداره آموزش و پرورش شهرستان بروجن بوده که به شیوه تصادفی چند مرحله ای انتخاب شده بودند. نتایج حاصل از یافته های پژوهش نشان دادند که معلمان دارای اولویت های ارزشی مادی گرایانه هستند و تفاوتی در اولویت های ارزشی گروه های سنی مختلف معلمان مشاهده نشد. از بین متغیرهای مستقل تحقیق «احساس امنیت اجتماعی»، «جنسیت» و «درآمد» رابطه معناداری با اولویت های ارزشی داشتند.