اقتصاد و الگوسازی (اقتصاد)
سال:1393 | دوره:5 | شماره:17-18 |تعداد مقالات:8

زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال کشور نقش مهم و اثر گذاری در اقتصاد کشور ایفا می کنند. به دلیل تحولات دهه های اخیر، اشتغال به مطالبه اقتصادی برای تعداد زیادی از زنان بخصوص زنان با تحصیلات دانشگاهی تبدیل شده است. از آنجا که اشتغال زنان تابع عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مختلفی است، بنابراین تمرکز صرف بر یکی از این جنبه ها نمی تواند بیان کننده واقعیت این موضوع باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی عوامل اجتماعی-اقتصادی موثر بر اشتغال زنان در ایران است. برای این مهم از مدل لوجیت و همچنین داده های هزینه ـ درآمد خانوار (1390) مرکز آمار ایران استفاده شده است. نتایج برآورد برای 5797 زن ساکن شهر و روستا در کشور نشان داد که عواملی چون تعداد افراد شاغل در خانوار، وضعیت تاهل، محل اقامت و همچنین سرپرست بودن زنان تاثیر مثبت و معنی داری بر اشتغال آنها دارد. سن نیز به عنوان یکی از عوامل مهم دارای اثری مثبت اما غیر خطی بر اشتغال است، در حالی که تحصیلات بالاتر از متوسطه اثر معکوسی بر اشتغال زنان داشته است.

هدف این مقاله بررسی ارتباط بین تغییر ترکیب مالیاتی و رشد بلندمدت با استفاده از داده های 37 کشور درحال توسعه آسیایی و آفریقایی شامل ایران، طی دوره 2012-1972 است. بدین منظور، اثر تغییر در اجزاء تشکیل دهنده درآمدهای مالیاتی بر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه با استفاده از روش میانگین گروهی تلفیقی مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که حرکت از سمت مالیات های بر مصرف و دارایی به سمت مالیات های درآمدی بر رشد اقتصادی اثری منفی دارد. سایر یافته های مهم این تحقیق عبارتند از: بین رشد بلندمدت و مالیات های بر فروش و دارایی ارتباطی قوی و مثبت وجود دارد، انتقال از مالیات های درآمدی به مالیات بر دارایی، بیشتر از انتقال به مالیات های بر مصرف و فروش، رشد بلندمدت را افزایش می دهد، مالیات بر ارزش افزوده و فروش بر رشد بلندمدت اثری مثبت و معنادار دارد.

همگام با پیشرفت های تکنولوژیکی در زمینه فناوری اطلاعات، استفاده از پول الکترونیکی در مبادلات رواج فراوانی یافته است. جانشینی پول الکترونیک به جای اسکناس و مسکوک منتشره از سوی بانک مرکزی این سوال را مطرح ساخته است که تا چه اندازه این پدیده جدید، کنترل بانک مرکزی بر عرضه پول و اجرای موفق سیاست های پولی را تحت الشعاع خود قرار داده است. این مقاله با بررسی اثر استفاده از پول الکترونیک بر عرضه و تقاضای پول، بر آن است تا میزان قدرت بانک مرکزی در کنترل عرضه پول را مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور ابتدا تابعی برای تقاضای اسکناس و مسکوک بر اساس مبانی نظری به گونه ای تصریح شده است که دربردارنده نمادی از رواج پول الکترونیک است. سپس تابع دیگری برای عرضه پول (نقدینگی) با در نظر گرفتن میزان گسترش پول الکترونیکی تنظیم شده است. هر دو معادله با توجه به مباحث همجمعی و با استفاده از روش ARDL به کمک داده های سری زمانی سال های 1338 تا 1391 برآورد گردیده است. نتایج حاکی از آن است که گسترش استفاده از پول الکترونیک سبب شده است تا تقاضای اسکناس و مسکوک کاهش یافته و در نتیجه با کاهش پایه پولی، قدرت بانک مرکزی در اعمال سیاست های پولی کاهش یابد. از سوی دیگر عرضه پول نیز همگام با افزایش استفاده از پول الکترونیک افزایش یافته است. این امر بدان مفهوم است که هر چه استفاده از پول الکترونیک گسترش بیشتری یابد، قدرت بانک مرکزی بر کنترل عرضه پول و اجرای یک سیاست پولی موفق کاهش خواهد یافت.

هر چند بیش از 80 سال از زمانی که کینز عنوان داشت «مصرف تابعی از درآمد قابل تصرف است» می گذرد، اما هنوز بین اقتصاددانان در مورد اینکه مصرف تابعی از درآمد است یا ثروت اتفاق نظری حاصل نشده است. مطالعات تجربی که مصرف را تنها تابعی از درآمد قابل تصرف در نظر گرفته اند، در رسیدن به یک رابطه همجمعی ناموفق بوده اند. اما ادبیات نوین همجمعی نشان داده است که وجود ثروت در تابع مصرف به برقراری رابطه همجمعی منجر می شود. با این وجود، در جوامعی که دارای تغییرات عمده ای در ساختار سنی جمعیت بوده اند، تنها لحاظ کردن متغیر ثروت در تابع مصرف موجب نشده است تا یک رابطه همجمعی حاصل شود. فرضیه دوران زندگی اندو و مادیگلیانی بر این تاکید دارد که رفتار مصرفی افراد تابعی از سن آنهاست. این مقاله در پی یافتن متغیرهایی که همجمعی را در تابع مصرف امکان پذیر می سازد، تابع مصرفی را در سطح کلان براساس مبانی نظری اقتصاد خرد استخراج کرده است و با برآورد آن به روش همجمعی به این نتیجه رسیده است که تنها با حضور هر دو متغیر ثروت و تغییر ساختار سنی جمعیت است که می توان به یک رابطه تعادلی بلندمدت برای مخارج مصرفی خانوارها دست پیدا کرد. نتایج حاکی از آنست که میل نهایی به مصرف در بلندمدت حدود 0.7 است. در عین حال گروه سنی 50 تا 69 سال کمترین میل متوسط به مصرف را در بین گروه های سنی دارا هستند و در نتیجه بیشترین مقدار پس انداز را شکل می دهند. نتایج حاصل از برآورد الگوی تصحیح خطا نیز نشان می دهد که در هر دوره 34% از خطای عدم تعادل دوره قبل تعدیل می شود و در نتیجه حرکت به سوی تعادل بلندمدت نسبتا به کندی صورت می گیرد.

یکی از نهاده های مهمی که نادیده گرفتن آن در تابع تولید هر بخش می تواند یک تورش جدی در برآورد تولید آن بخش ایجاد کند، نهاده انرژی است. امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی در بخش خدمات و تنوع تولید در این بخش، انرژی های با کیفیت بالا مانند الکتریسیته، جایگزین سوخت های با کیفیت پایین شده اند. تحلیل تقاضای انرژی در بخش خدمات، یکی از موضوعات مهم درکشورهای در حال توسعه است. بنابراین، به کارگیری روش های تحلیلی برای شناخت و درک بیشتر از تقاضای انرژی اهمیت می یابد. در این مقاله ابتدا تابع تقاضای برق بخش خدمات با دو الگوریتم کرم شب تاب و الگوریتم فاخته طی دوره 1392-1367برآورد شده و در ادامه براساس معیارهای ارزیابی عملکرد، مدل برآورد شده با الگوریتم کرم شب تاب برای بررسی عوامل موثر بر تقاضای برق در این بخش انتخاب شده است. نتایج نشان می دهند که متغییر تعداد مشترکین با میزان تقاضا رابطه مستقیم دارد، کشش متقاطع قیمتی 0.4 برآورد شده حاکی از جایگزینی نسبتا پایین برق با گاز می باشد همچنین رابطه مستقیم بین ارزش افزوده بخش خدمات و مصرف برق بیانگر ضروری بودن نهاده انرژی برق در بخش خدمات است. با توجه به پایین بودن کشش قیمتی برآورد شده(0.21-)، نمی توان انتظار داشت که با افزایش قیمت برق، میزان مصرف برق در این بخش به سرعت کاهش یابد. متغیر تعداد مشترکین برق با مصرف برق رابطه مستقیم دارد.

حمل و نقل دریایی مهمترین روش ارتباط تجاری اقتصاد ایران با جهان است و بندر شهید رجایی بیشترین سهم را در این شیوه حمل و نقل در میان کلیه بنادر کشور به خود اختصاص می دهد. مطالعات در حوزه جریان تجارت عموما در سطح کلان انجام می شوند و واحد بررسی آنها معمولا ارزش ریالی و دلاری تجارت است. در حالیکه بررسی تقاضای ورود کشتی به بنادر نیز در سطح خرد انجام می گیرد و واحد بررسی نیز معمولا میزان تناژ یا تعداد شناور وارد شده به بندر است. در این مطالعه با تدوین یک الگوی اقتصادسنجی تلاش شده است ارتباطی میان لایه کلان و خرد در حوزه تجارت و حمل و نقل دریایی ایجاد شود و امکان بررسی تاثیر متغیرهای اقتصاد کلان بر روی تقاضای ورود کشتی به بندر شهید رجایی مورد بررسی قرار گیرد. در تخمین روابط از روش خود رگرسیون باوقفه گسترده استفاده شده است و روابط با استفاده از سری زمانی فصلی از ابتدای سال 1381 تا فصل دوم سال 1389 برآورد شده است. در نهایت معادلات الگو در قالب الگوی تصحیح خطا تنظیم شده است. الگو شامل 18 معادله است که معادلات رفتاری الگو شامل معادله صادرات کالای غیرنفتی، تقاضای واردات کالا و توابع مربوط به تقاضای ورود کشتی به تفکیک نوع کالا بوده است. نتایج حاکی از آن است که شوک مثبت تولید (دستسابی اقتصاد به رشد 8 درصدی) بیشتری تاثیر را بر جذب ورود کشتی غیرنفتی به بندر شهید رجایی دارد. افزایش درآمد نفتی تاثیر مثبت ضعیفتری بر جذب کشتی غیرنفتی به بندر دارد. افزایش نرخ ارز با توجه به تاثیر محدود بر صادرات و تاثیر منفی بر واردات باعث کاهش تقاضای ورود کشتی به بندر می شود و در نهایت بهبود 10 درصدی عملکرد بندر در ارایه سرویس به کشتی های وارده در مقایسه با بنادر رقیب، منجر به افزایش 5.7 درصدی ورود کشتی فله به بندر شهید رجایی می شود. در مراتب بعدی جذب کشتی های کالای عمومی، فله مایع و کانتینری به ترتیب با 4.7، 3.5 و 1.7 درصد قرار می گیرند.

در نگرش نئوکلاسیکی به نقش انرژی در فرایند تولید و ایجاد رشد اقتصادی کمتر توجه شده و تولید عمدتا به صورت تابعی از دو نهاده نیروی کار و سرمایه تصریح شده است، حال آن که نمی توان نقش حیاتی انرژی در فرایند تولید را نادیده گرفت. در این مقاله سعی شده است با لحاظ کردن نهاده انرژی در تابع تولید، کشش تولیدی بلند مدت نهاده انرژی مورد برآورد قرار گرفته و اهمیت انرژی در فرایند تولید به وضوح مشخص شود. برای این منظور الگوی تصریح شده در چارچوب نگرش همجمعی به روش ARDL و به کمک داده های سری زمانی سال های 1344 تا 1391 برآورد شده است.بر اساس نتایج برآورد شده، کشش تولیدی انرژی در بلندمدت 0.48 برآورد شده است که از کشش های تولیدی سرمایه و نیروی کار که به ترتیب 0.42 و 0.45 است بیشتر بوده و نشان دهنده نقش پراهمیت انرژی در فرایند تولید صنعتی است. نتایج حاصل از الگوی تصحیح خطا (ECM) نیز نشان می دهد در هر دوره 0.21 از خطای عدم تعادل دوره قبل تعدیل می شود که مبین کندی و سختی فرایند تعدیل نهاده های تولید است.

به طور معمول، در یک نظام مالی، تثبیت کننده های خودکار مالی به جهت کمک به تثبیت نوسانات بخش ادواری تولید یا سیکلهای تجاری وجود دارند. این مقاله یک تحلیل تجربی درمورد نقش تثبیت کننده خودکار مالیات بر درآمد را با استفاده از یک مدل خود رگرسیون برداری ساختاری ارائه می دهد. این مطالعه همچنین به بررسی ارتباط بین مالیات بر درآمد به عنوان یک تثبیت کننده خودکار طی یک مدل تجربی که در برگیرنده نقش و اثرات وابسته به ابزار مالیات بر درآمد با توجه ارتباط متقابل بین مالیات بر درآمد، قیمت نفت و سیکلهای تجاری است، می پردازد. در این مطالعه تحلیل ضریب همبستگی متقاطع نشان داد که در کل دوره مورد بررسی بخش ادواری یا سیکلی قیمت نفت و تولید ناخالص داخلی یک متغیر پیشرو نسبت به ادوار مالیات بر درآمد محسوب می شود. از طرف دیگر تجزیه واریانس خطای پیش بینی بخش ادواری تولید ناخالص داخلی نشان داد که تکانه های مالیات بر درآمد، سهم اندکی را در توضیح سیکلهای تجاری در ایران دارد. این مطالعه همچنین نشان داد که مالیات بر درآمد به عنوان یک تثبیت کننده خودکار، طی دو دوره زمانی متفاوت رفتار نامتقارنی را درتعدیل سیکلهای تجاری از خود نشان داده است.