مطالعات جامعه شناختی ایران
سال:1393 | دوره:4 | شماره:12 |تعداد مقالات:6

در گفتمان توسعه که در سده اخیر بر ایران حکمفرما بوده، لزوم توجه به ارتباط ارگانیک بین سه شیوه زیست جاری در کشور (کوچ نشینی، روستانشینی و شهرنشینی) جهت حصول توسعه پایدار و متوازن امری ضروری و شایسته توجه است. بر همین مبنا، و به دلیل تاثیرات کمتر و بطئی تری که جامعه عشایری از روند تجدد جاری پذیرفت در تاریخ معاصر هدف تلاش های متعدد برنامه ریزان و مسوولان امر برای اسکان، یکجانشینی و فرایند ادغام هر چه سریعتر در پیکره ملی کشور قرار گرفت. اسکان در دو مقطع از تاریخ عشایر جنبه اجرایی به خود گرفت نخست در دوره رضاشاه، به صورت اسکان اجباری که با ناکامی همراه بود و دیگری در دوره فعلی که به خواست و تمایل خود کوچندگان و با کمک دولت جمهوری اسلامی جنبه عملی یافت. در این مقاله با نشان دادن ضرورت برنامه ریزی جامع تر در خصوص اسکان، و با هدف تسهیل امر اسکان پس از ذکر اقدامات جمهوری اسلامی در این راستا در نگاهی آسیب شناختی مرحله پس از اسکان مورد بررسی قرارگرفت و علل آثار نامطلوب مشاهده شده را در سه مورد برداشت ساده و سطحی از مفهوم توسعه، فاصله عمیق بین ایده و عمل و عدم وجود نگاه سیستماتیک به مسائل معرفی و خلاصه کردیم و در انتها راهکارهای لازم جهت اصلاح برنامه ریزی ها در راستای بهتر پیاده کردن اسکان ارائه گردید.

اهمیت و نقش گسترده دین در زنگی اجتماعی، توجه بسیاری از جامعه شناسان را به خود جلب نموده است. از سوی دیگر میزان و نحوه تعاملات کنشگران اجتماعی، که امروزه از آن به عنوان سرمایه اجتماعی یاد می کنند نیزاز مهمترین موضوعات مورد بررسی جامعه شناسان می باشد. این مقاله به بررسی ارتباط متقابل این متغیرها می پردازد. فرض اساسی این مقاله آن است که بین انواع دینداری و میزان سرمایه اجنماعی، رابطه متقابل وجود دارد و متغیرهای زمینه ایی بر رابطه این دو متغیر تاثیر گذارند. روش تحقیق کمی است، داده های این پژوهش با استفاده از پرشسنامه و با استفاده از شیوه نمونه گیری مطبق متناسب به وجود آمده است. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان دختر سال سوم راهنمائی ناحیه 3 کرج در سال 1392 می باشد که 375 نفر از بین مدارس انتحاب از روش تحلیل رگرسیون و ضریب همبسنگی SPSS شده اند. آزمون فرضیات با استفاده از بسته نرم افزاری پیرسون انجام شده است. یافته های این پزوهش نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و نوع دینداری رابطه وجود دارد. دینداری سنتی بیشترین همبستگی را با سرمایه اجتماعی دارد. میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان در حد متوسط است و تعدادی از متغیر های زمینه ایی رابط معنا داری با این دو متغیر دارند.

تحولات صورت گرفته در دهه های اخیر نظیر جهانی شدن و ورود به عصر اطلاعات به صورت های مختلف هویت ملی کشورها را تحت تاثیر قرار داده و از سوی دیگر زمینه را برای خودآگاهی و تحریک هویت های قومی در سطح جهان افزایش داده است. این تحولات به گونه ای بوده است که حکومت ها به ویژه حکومت هایی که دارای تنوع قومی هستند را برای حفظ هویت ملی با مشکل مواجه کرده است. به نحوی که در شرایط کنونی حکومتها برای حفظ و تقویت هویت ملی خود از هر گونه تلاش و اقدامی چشم پوشی نمی کنند. در این میان، جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که دارای شرایط ویژه است زیرا، ترکیب جمعیت ایران به نحوی است که اگر ایران را کشوری چند قومی بنامیم چندان دور از واقعیت نخواهد بود. حضور اقوام گوناگون ترک، لر، بلوچ، عرب و ترکمن بیانگر ترکیبی موزاییکی در جامعه ایرانی را شکل می دهند. با توجه به شرایط جدید جهانی حفظ و تقویت هویت ملی کشور با توجه به این ترکیب جمعیتی نیازمند تلاش و اقداماتی گسترده است و باید از همه فرصت های پیش رو جهت دستیابی به این مهم بیشترین بهره را برد. در این میان، مراکز آموزش عالی (دانشگاه ها) یکی از فرصت هایی بوده است که با کنار هم جمع کردن افراد از گروه های قومی و مذهبی مختلف از سراسر کشور زمینه نزدیکی، تعامل و شناخت بیشتر بین آنها را فراهم می آورد و به تقویت و حفظ هویت ملی کمک می کند، اما متاسفانه در پیش گیری سیاست بومی گزینی دانشجو در دانشگاه های کشور این فرصت جهت تقویت و حفظ هویت ملی در حال از بین رفتن است. بر این اساس تحقیق حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی و مصاحبه نیمه ساختاریافته در پی شناخت آسیب های هویت ملی ناشی از بومی گزینی دانشجو در دانشگاه های کشور است. نتایج نشان داد که این بومی گزینی 10 مولفه اساسی نظیر، عدم تبادلات فرهنگی، کاهش ازدواج بین گروه های قومی، کاهش شناخت گروه های قومی از یکدیگر و. ... به همراه دارد که هر یک از آنها به نوعی حفظ و تقویت هویت ملی را دچار مشکل کرده و از سوی دیگر محاسن و معایبی برای هویت قومی در پی دارند.

محرومیت پدیده ای است به قدمت و در ازای نسل بشر، اما پیچیده تر شدن جوامع در اثر تقسیم کار و به قول دورکیم گسترش انسجام ارگانیکی باعث آن شد تا گروهی که به آموزش، بهداشت، مسکن وسایل ارتباط جمعی و فرصت های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین منابع قدرت دست پیدا نکنند در جرگه محرومین قرار گیرند. آنچه اهمیت این مطالعه را آشکار می سازد آن است که در بسیاری از آثار مربوط با موضوع، بر فقر تاکید بیشتری شده در صورتیکه می توان فقر را تنها صورتی از محرومیت اجتماعی دانست. این مطالعه از نوع توصیفی - تبیینی و به روش پیمایش بوده و مهمترین ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه می باشد. جامعه آماری این تحقیق را کلیه افراد 15 تا 30 ساله شهر تهران تشکیل می دهند که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 300 نفر دختر و پسر بعنوان نمونه انتخاب شدند. مهم ترین نتیجه این تحقیق، آنکه محرومیت اجتماعی متغیری پیچیده و چند وجهی است و از طریق متغیرها و مولفه های مختلف سنجیده می شود. همچنین متغیرهای زیادی روی این پدیده تاثیرگذار هستند اما مهم ترین متغیرها متغیر منطقه محل سکونت است. که به تنهایی حدود 0.45 از تغییرات متغیر وابسته (محرومیت اجتماعی) را تبیین کرده است.

این پژوهش به بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موثر بر میزان گرایش مهاجرت بانوان تهرانی به کشورهای دیگر می پردازد. هدف این پژوهش شناخت عوامل تاثیر گذار بر میزان گرایش مهاجرت بانوان تهرانی به کشورهای دیگر می باشد که با استعانت از نظریه های مرتبط مانند نظریه های سرمایه انسانی، جاذبه و دافعه، جهانی شدن و فمنیسم مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با طرح پرسش هایی از قبیل اینکه آیا می توان اذعان داشت که گرایش بانوان تهرانی متاثر از عوامل اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی می باشد؟ ضریب تاثیر کدام یک از عوامل و شاخص ها بیشتر است؟ تا چه اندازه مدل نظری محقق ساخته با واقعیت تجربی همسویی دارد؟ به تحلیل و تبین موضوع پرداخته است. روش تحقیق این پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته مبتنی برطیف لیکرت است. نمونه مورد مطالعه 309 نفر از بانوان تهرانی هستند که با روش نمونه گیری خوشه ای و در نهایت با استفاده از روش تصادفی ساده انتخاب شده اند. اعتبار محتوایی ابزار سنجش با توجه بهCVR  بدست آمده برای میزان گرایش 0.83 است و سنجش روایی سازه ای با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و آماره KMO برابر 0.89 بدست آمده که در سطح بالایی بوده و نشان از همبستگی گویه های مقیاس است. در این تحقیق به منظور برازش مدل از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. رابطه بین متغیر های مستقل (امکان کاریابی، امنیت شغلی، تامین منزلت اجتماعی، شایسته سالاری، حقوق زنان، فضای اجتماعی مناسب، امکانات آموزشی، آزادی در عقیده، آزادی در نوع پوشش، تعلقات قومی) و متغیر وابسته (میزان گرایش زنان به کشورهای مهاجرپذیر) معکوس و منفی می باشد. به عبارت دیگر با بهبود مولفه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی میزان گرایش به مهاجرت کمتر می شود اما در حال حاضر این موضوع تقویت نشده و منجر به مهاجرت آنها شده است.

آمایش سرزمین به معنای آبادانی و عمران سرزمین است. در برنامه های آمایشی هدف تعادل بخشی فضاست و کشورها به دلیل ویژگی های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی، سیاسی و زیرساخت ها به ضرورت آمایش سرزمین پی برده و به آن توجه نشان داده اند. در ایران نیز به دلیل وسعت فراوان این سرزمین از چندین دهه قبل توجه خاصی به ضرورت برنامه های آمایشی وجود داشته اشت و با آن که در این راستا تلاش هایی صورت گرفته ولی این برنامه ها با موفقیت انجام نگرفته است. هدف این مقاله این است که با تطبیق برنامه های آمایشی ایران و کره جنوبی از تجربیات کشور کره جنوبی در جهت کاهش نقاط ضعف و بهبود برنامه های آمایشی کشورمان بهره گرفت. در واقع در این مقاله سعی شده است سابقه و سیر تحول برنامه ریزی آمایشی و فضایی، چارچوب نظری برنامه ریزی آمایشی، مبانی قانونی طرح های کالبدی و همچنین طرح های تهیه شده جامع سرزمین در این دو کشور را مورد بررسی و تطبیق قرار داده شود. و برای تدوین مقاله از روش کتابخانه ای استفاده گردیده است. نتایج نشان می دهد که با وجود برنامه ریزی در زمینه آمایش سرزمین در ایران و وجود طرح های جامع و مطالعات در این زمینه به دلیل نبود اجرای به هنگام و درست برنامه ها موفقیت های چشمگیری در آمایش سرزمین حاصل نشده است. و همچنین در تدوین برنامه ها بسیاری از مسائل حائز اهمیت که می تواند در تحقق سریع تر اهداف آمایشی موثر باشد نیز از چشمان مسوولین امر و برنامه ریزان دور مانده است.