مطالعات جامعه شناختی ایران
سال:1392 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:6

یکی از مهمترین و پیچیده ترین تحولات اجتماعی جهان در نیم قرن اخیر توسعه شهرنشینی است. فرایند شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه به طور کلی و در ایران به طور اخص به دلایلی چندروندی شتابان به کلان شهری و قطبی شدن منجر شده است. رشد شتابان شهرنشینی و ظهور کلان شهرها عواقب و پیامدهای متفاوتی را به دنبال داشته و با آسیب های شهری متعددی همراه شده است.این پیامدها و عواقب چه در ایران و چه در سایر کشورهای جهان باعث شکل گیری کانون های بروز ناهنجاری و جرائم اجتماعی در شهرها شده و زمینه بروز ناامنی های متفاوت شهری را فراهم آورده است. در این بین کلان شهر تهران نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد و بصورت های مختلف از ناامنی ناشی از تحولات صورت گرفته در دهه های اخیر و همچنین مسائل طبیعی رشد شهرها رنج می برد. در این راستا برای شناخت عوامل موثر بر ناامنی شهر تهران مطالعات کتابخانه ای و میدانی در این زمینه انجام شده است و عوامل موثر در ناامنی شهر تهران در قالب شش بخش تمرکز، موقعیت طبیعی و جغرافیایی، جمعیت و مسائل اجتماعی، مسائل اقتصادی، مسائل فیزیکی، ترافیک و خطوط ارتباطی که هر یک به چهار متغیر یعنی مجموعا 24 متغیر تقسیم شده در قالب پرسشنامه در سه منطقه (یک، شش، دوازده) توزیع شده است که نتایج حاصله نشان دهنده تفاوت دیدگاه شهروندان در مناطق مورد مطالعه نسبت به شاخص های موثر بر ناامنی شهر تهران دیده می شود. در این راستا، تحقیق حاضر بر آن شده است؛ با تبیین رویکردی جدید به بررسی عوامل موثر بر ناامنی شهر تهران از دیدگاه شهروندان بپردازد.

برای سنجش میزان توسعه یافتگی نواحی مختلف یک کشور روش های گوناگونی وجود دارد که هر یک معایب و محاسنی دارد. وجود آمار و راقام و شاخص های متعدد و پراکنده در موارد بسیاری زمینه سردرگمی و تردید در امر شناسایی نواحی میزان توسعه یافتگی آن ها را فراهم می کند؛ از این رو ترکیب منطقی آن ها برای تسهیل در امر تصمیم گیری لازم و ضروری می نمید. البته هرگونه ادغام باید بر اساس ضوابط علمی و رعایت نکات لازم انجام پذیرد که شاخص را به اندازه کافی گویا و معنی دار سازد. هدف اصلی این پژوهش سنجش درجه توسعه یافتگی محلات سیزده گانه شهرداری منطقه 12 تهران بر اساس پاره ای از شاخص های توسعه به منظور دستیابی و علل نابرابری های مناطق شهری همراه با ارائه راهکارهایی برای کاهش عدم توسعه یافتگی محلات می باشد. برنامه عمران سازمان ملل متحد، الگویی برای درجه بندی نواحی از لحاظ توسعه یافتگی (کالبدی- انسانی)، به کاربرده است که هم جدیدترین الگوی رسمی به کارگرفته در سطح جهانی بوده و هم اینکه قابلیت گسترش و جایگزینی آن ها در فضاهای مورد برنامه ریزی با مقیاس های مختلف و متنوع قابل اجراست که به نام الگو موریس معروف است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با استفاده از روش توسعه یافتگی موریس و سنجش از راه دور(GIS) که در آن از سه شاخص های اصلی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و شصت مولفه استفاده شده است.

در این پژوهش، به تحلیل جامعه شناختی واگیری طلاق از خانواده افراد به زندگی مشترک آن ها پرداخته شده است. به نظر می رسد، افراد با پیش زمینه طلاق در خانواده اصلی نسبت به کسانی که این تجربه را نداشته اند، احتمال طلاق بیشتری دارند. سرایت پذیری طلاق از آن جهت که به روند افزایشی طلاق در جامعه سرعت می بخشد، بسیار حائز اهمیت است. در این بررسی علاوه بر میزان قرابت، به شرایط طلاق از حیث شدت تعارضات میان زوج ها در خانواه اصلی و ارتباط آن با میزان گرایش به طلاق در نسل فرزندان توجه شده است. از «چرخه طلاق» به عنوان چارچوب نظری تحقیق استفاده شده است. این نظریه به شرایط بنیادین جامعه، تعدیل کننده ها و یا انتقال دهنده ها، روند افزایشی آمار طلاق در کنار کاهش تبعات منفی آن و شدت تعارضات در یک مجموعه توجه دارد. پژوهش حاضر مبتنی بر پیمایش با استفاده از مصاحبه نیمه آزاد، مطالعه همبستگی و روش علی- مقایسه ای است. یافته های پژوهش تمام فرضیات تحقیق را مورد تائید قرار داده است. با استفاده از آزمون کای اسکویر (x2)، با اطمینان 95%، طلاق اندیشه شده در خانواده نزدیک به افزایش گرایش به طلاق و به همین سیاق، طلاق انفجاری به واکسیناسیون و کاهش گرایش به طلاق می انجامد. با استفاده از آزمون t گروه های مستقل، با اطمینان 95%، طلاق در فاصله خویشاوندی دور، گرایش به طلاق را افزایش و طلاق در فاصله خویشاوندی نزدیک، گرایش به آن را کاهش می دهد.

عامل بنیادین در شکل گیری هویت های اجتماعی تعاملات انسانی است. در واقع فرد هنگامی که به تعامل با فرد دیگری می پردازد هویت خویشتن را به عنوان یک عضو جامعه پیدا می کند. هویت در بستر تعاملات اجتماعی تعریف می شود. ظهور فناوری های نوین ارتباطی، دگرگونی بنیادینی را در معاملات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است. از آنجا که انتقال و جریان فرهنگ از طریق ارتباطات صورت می گیرد، حوزه فرهنگ که نظام هایی از عقاید و رفتارها را شامل می شود، با ظهور تکنولوژی جدید دستخوش دگرگونی های بنیادین می گردد. هویت فرهنگی، حول محورهایی همچون مرز جغرافیایی (سرزمین)، دین و مذهب، باورها و سنن فرهنگی، و زبان مشترک تعریف می شود. دستیابی به جامعه آنلاین، منجر به اجتماعی شدن بیشتر و سطوح بالاتری از جامعه پذیری می شود و در ایجاد ایدئولوژی و رفتارهای نو پدید کنشگران اجتماعی تاثیر به سزایی دارد. در این مقاله بر اساس سوال اصلی تحقیق مبنی بر اینکه آیا فضای مجازی در طول دهه گذشته بر هویت فرهنگی افراد تاثیر گذار بوده است یا خیر؟ چارچوب نظری این تحقیق ملهم از نظریات استوارت هال، جنکینز، گیدنز، برگر و کاستلز است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و روش مورد استفاده در آن کتابخانه ای است که ابزار گردآوری داده ها فیش برداری از مجموعه آثار مرتبط است. فضای مجازی به عنوان متغیر مستقل، هویت فرهنگی نیز به عنوان متغیر وابسته تعریف شده است، عوامل تاریخی، عوامل زبانی و عوامل ارزشی به عنوان شاخص های هویت فرهنگی در نظر گرفته می شود.

یکی از اساسی ترین و پیچیده ترین امور جامعه ما، فرهنگ آن است، از آنجا که پدیده فرهنگ بر حسب شخصیت فردی قابل درک و توصیف است، لذا فرهنگ و شخصیت، ساختارهای انتزاعی هستند که تاثیر آن ها بر روی یکدیگر تنها بر حسب مفاهیم آزمایش های عینی قابل توصیف است. مساله مهمی که در حوزه فرهنگ و شخصیت مطرح است در همین جا است که تاثیر فرهنگ در تکوین شخصیت تا چه حد است؟ تاثیرات متقابل فرهنگ و شخصیت چگونه است؟ چرا باید انتظار داشته باشیم که جوامع مختلف دارای برخی از خصوصیات مختلف شخصیتی باشند؟ پس آیا رفتار انسان نسبی است؟ پژوهشی پیش رو به منظور بررسی تشابهات و اختلافات آموزشی- تربیتی فرزندان در هر گروه می باشد. بدین منظور 200 نفر از زنان و مردان قوم کرد و لر توسط پرسشنامه پنج عاملی شخصیت پایه گلد برگ، سلامت روان و شیوه فرزندپروری مورد ارزیابی قرار گرفتند. در حین اجرای روش پرسشنامه ای و اسلوب مشارکت میدانی از تکنیک های اسنادی مشاهده ساخت یافته، مصاحبه نیمه باز استفاده شد. اطلاعات حاصله بر اساس مبانی نظری (مکتب فرهنگ و شخصیت، محیط شناسی فرهنگی و اشاعه گرایی فرهنگی)، و تجزیه و تحلیل آماری به کمک آمار توصیفی و استنباطی مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع یافته های پژوهش نشان داد که دو قوم کرد و لر با وجود داشتن تفاوت در شخصیت پایه، شیوه تربیت فرزندان و متغیرهای سلامت روان در بسیاری از مقوله ها به یکدیگر شباهت دارند و این مساله نیز نشات گرفته از ریشه قومی مشترک آنها است با توجه به این امر که انسان های جهان متعلق به یک نوع هستند می توان چنین فرض کرد که مشابهت بسیاری در رشد روانی از تولد تا بلوغ در تمام جوامع وجود دارد اما چون در محیط ها و فرهنگ های مختلف رشد می یابند دارای خصوصیات شخصیت ویژه ای می باشند.

این مقاله با هدف بررسی عوامل موثر بر افسردگی جوانان کلانشهر تهران انجام پذیرفته است. چارچوب نظری این پژوهش تلفیقی از رویکرد شبکه اجتماعی و نظریات صاحبنظرانی چون مرتن، بوردیو، کلمن، پاتنام و فوکویاما است. این پژوهش با روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه و مصاحبه صورت پذیرفته است. جامعه آماری جوانان 35-18 ساله شهر تهران هستند که با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران 384 نفر با شیوه نمونه گیری طبقه بندی نسبی انتخاب شدند. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد 56 درصد از جامعه آماری به افسردگی مبتلا هستند. همچنین بین افسردگی و عناصری چون سرمایه اجتماعی، اندازه شبکه اجتماعی، انسجام اجتماعی، حمایت اجتماعی، واگرایی و پایگاه اقتصادی- اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد و عناصر مذکور 82 درصد از تغییرات افسردگی را تبیین می کنند.