بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1389 | دوره:6 | شماره:20 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی تاثیر علف کش های مختلف بر کنترل علف های هرز مزارع سورگوم جارویی رقم محلی گلبوس در شرایط مزرعه، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در منطقه آچاچی میانه انجام شد. علف کش های مورد استفاده شامل آترازین به صورت پیش کاشت + آلاکلر به صورت پیش رویشی، آترازین به صورت پیش رویشی + ارادیکان به صورت پیش کاشت، ارادیکان به صورت پیش کاشت، توفوردی ام ث پ آ به صورت پس رویشی + وجین علف های هرز، فورام سولفورون به صورت پس رویشی، نیکوسولفورون به صورت پس رویشی، آلاکلر به صورت پیش رویشی + توفوردی ام ث پ آ به صورت پس رویشی + وجین علف های هرز، آلاکلر به صورت پیش رویشی، آترازین به صورت پیش کاشت و تیمار شاهد شامل وجین دستی علف های هرز بودند. آترازین و توفوردی ام ث پ آ + وجین دستی علف های هرز باریک برگ از نظر کنترل علف های هرز با تیمار وجین دستی اختلاف معنی داری نداشتند و در عین حال بر محصول گیاهسوز بودند. علی رغم کنترل مطلوب علف های هرز، تیمارهای آترازین + آلاکلر، آترازین + ارادیکان، آلاکلر، ارادیکان و توفوردی + آلاکلر + وجین دستی علف های هرز روی سورگوم گیاهسوزی داشتند. روش اعمال علف کش ها پیش از رویش نسبت به اعمال آن ها بعد از کاشت به صورت پیش و بعد از رویش، تاثیر مطلوب تری بر کنترل علف های هرز داشت. هم چنین کاربرد منفرد علف کش ها نسبت به کاربرد همزمان آن ها نتایج بهتری را دربرداشت.

تاریخ کاشت مناسب کلزا در شمال و جنوب خوزستان به واسطه تناوب زراعی، شرایط آب، خاک و اقلیم بسیار محدود می باشد، لذا تعیین رابطه عملکرد و اجزای عملکرد کلزا با تاریخ کاشت بسیار ضروری است. این آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هفت تیمار، تاریخ کاشت در کرت های اصلی و دو رقم کلزا در کرت های فرعی طی دو سال زراعی اجرا گردید. نتایج نشان داد که تاخیر در کاشت کلزا سبب کاهش معنی دار عملکرد و اجزای عملکرد، درصد جوانه زنی، طول دوره گل دهی و رسیدگی، ارتفاع ساقه و افزایش معنی دار فاصله زمانی کاشت تا سبز شدن گردید. بین تاریخ کاشت با عملکرد و اجزای عملکرد کلزا همبستگی منفی و معنی داری در سطح احتمال 1% وجود داشت. در این تحقیق اول آبان ماه تاریخ کاشت مطلوب بوده و نتایج به دست آمده روند نزولی عملکرد هیبرید Hyola 401 و رقم آزاد گرده افشان RGS003 را در تاریخ های کاشت نامطلوب نشان داد. بر اساس نتایج این تحقیق، کاشت هیبرید Hyola 401 از اول الی بیستم آبان ماه در اولویت اول و در صورت عدم امکان آن، کاشت رقم آزاد گرده افشان RGS003 در دامنه تاریخ کاشت اول الی آخر آبان ماه در خوزستان توصیه می شود.

شوری و افزایش سدیم خاک به علت تجمع نمک پدیده ای است که در اراضی فاریاب مناطق خشک و نیمه خشک اتفاق می افتد و اصلاح اراضی شور تاثیر بسزایی در افزایش تولید محصول دارد. کشاورزی فاریاب که از چند دهه قبل توسعه زیادی پیدا کرده است باعث افزایش شوری در اراضی آبی شده و افزایش اراضی آبی که در اثر تجمع نمک بصورت لم یزرع درآمده اند ساختار اجتماعی، اقتصادی و زیست بوم محلی را تهدید می کند. هدف اصلی این تحقیق بررسی میزان اعتبار مدل های تجربی شوری زدایی نمک های محلول خاک های شور و سدیمی و هم چنین ارایه فرمول تجربی مناسب جهت برآورد آب خاک شویی برای اصلاح خاک مناطق مورد نظر بوده است. بنابراین آزمایش خاک شویی روی 2 سری خاک، یکی سری خاک ابوبقال در زیر گروه Typic Salorthids در رده اریدی سول (Aridisals) با کلاس شوری و قلیائیت S4A4 (منطقه 1) و دیگری سری خاک رامین در زیر گروه Typic Torrifluvents در رده انتی سول (Entisols) با کلاس شوری و قلیائیت S3A2 (منطقه 2)، با استفاده از آب رودخانه کارون با چهار تیمار 25، 50، 75 و 100 سانتی متر آب خاک شویی و در سه تکرار تا عمق نمونه برداری 200 سانتی متری خاک در استوانه های مضاعف در جلگه خوزستان (شمال اهواز) انجام گرفت. نتایج نشان داد که با کاربرد 100 سانتی متر عمق آب خاک شویی در منطقه 1، 87.12% و در منطقه 2، 84.54% املاح تا عمق 100 سانتی متری شسته شده اند. هم چنین نتایج ارزیابی 18 مدل مختلف شوری زدایی نشان داد که در منطقه 1، مدل تجربی درجه سوم و در منطقه 2، مدل نمایی بالاترین همبستگی و دقت را دارا بودند.

با توجه به اهمیت گیاه ماشک گل خوشه ای در تغذیه دام، کشت در اراضی کم بازده، مقاومت به سرما و خشکی و هم چنین نقشی در حاصل خیزی خاک دارد، این آزمایش در سال 1386 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم کشور واقع در 25 کیلومتری جاده مراغه - هشترود اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اول دولاین v.d (2440) و v.d (2446) و عامل دوم چهار فاصله ردیف کاشت، (17.5، 20، 22.5 و 25 سانتی متر) بودند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که فاصله ردیف 17.5 سانتی متر دارای بیشترین وزن خشک کل و عملکرد دانه بود. هم چنین فاصله ردیف 22.5 سانتی متر بیشترین درصد پوشش سبز را داشت. زیست توده خشک و زیست توده تر در مرحله گل دهی در فاصله ردیف 20 سانتی متری بیشتر از فاصله ردیف 25 سانتی متر بود و با دیگر فواصل ردیف کاشت اختلافی نشان نداد. وزن هزار دانه در فاصله ردیف 25 سانتی متر بیشتر از بقیه ردیف ها بود اما از نظر آماری فقط با فاصله ردیف 22.5 سانتی متر اختلاف معنی دار داشت. دولاین در هیچ یک از صفات مورد بررسی اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند. نتایج به دست آمده مشخص می کند که به منظور تولید علوفه تر و خشک جهت مصرف دام در مرحله گل دهی، فاصله 20 سانتی متر مناسب تر از بقیه فواصل کاشت بوده است.

به منظور بررسی اثر رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر در سال زراعی 87-1386 به صورت اسپیلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این تحقیق ارقام لیکورد، طلایه و مودنا به عنوان فاکتور اصلی و دو عامل تراکم (بر اساس فاصله بوته روی ردیف 5، 12.5 و 20 سانتی متر و آرایش کاشت (به صورت زیکزاک و مستطیلی) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد ارزیابی شامل مراحل نمو، تعداد خورجین در گیاه، تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد خورجین در هر شاخه، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد روغن و عملکرد روغن بود. نتایج نشان داد که رشد و نمو کلزا کمتر تحت تاثیر تراکم و آرایش کاشت قرار گرفت و در تمام تیمارها تقریبا بر هم منطبق بود، ولی زمان وقوع هر مرحله در سه رقم مورد آزمایش متفاوت بود. همه صفات مورد مطالعه تحت تاثیر رقم قرار داشتند. اثر تراکم بر تعداد خورجین در گیاه، تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن معنی دار بود. اثر آرایش کاشت بر تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد خورجین در هر شاخه، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن معنی دار بود. اثر متقابل رقم، تراکم و آرایش کاشت برای همه صفات معنی دار بود. در خصوص اثر رقم بر عملکرد دانه و درصد روغن به ترتیب رقم لیکورد و مودنا، در خصوص اثر تراکم بر عملکرد دانه، فاصله بوته روی ردیف 5 سانتی متر و در خصوص اثر آرایش کاشت بر عملکرد دانه و درصد روغن آرایش کاشت زیکزاک و نهایتا در بررسی متقابل رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد دانه و درصد روغن به ترتیب رقم طلایه، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی متر و آرایش کاشت زیکزاک و رقم مودنا، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی متر و آرایش کاشت مستطیلی) تیمارهای برتر بودند. با توجه به این که هدف اصلی از کاشت این گیاه تهیه روغن آن می باشد، لذا تیمار طلایه، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی متر و آرایش کاشت زیکزاک به دلیل تولید بالای روغن ( 1571.85 کیلو گرم در هکتار) می تواند جهت کاشت در مناطق مشابه با شرایط این آزمایش توصیه گردد. بیشترین عملکرد دانه را رقم لیکورد (3245 کیلو گرم در هکتار) داشت که دارای بیشترین شاخص برداشت (30.94 درصد) بود. با افزایش فاصله بوته روی ردیف، عملکرد دانه و شاخص برداشت کاهش پیدا کرد. آرایش کاشت بر وزن هزار دانه و درصد روغن تاثیری نداشت، ولی سبب افزایش تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در واحد سطح، شاخص برداشت و عملکرد روغن گردید.

جهت بررسی تحمل به خشکی 12 رقم گندم، پژوهشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان در سال زراعی 84-1383 در دو آزمایش جداگانه به صورت آبی و دیم به اجرا در آمد. هر آزمایش به صورت بلوک ‏های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. طول هر کرت 5 متر و عرض آن 1.5 متر، مقدار بذر در واحد سطح 500 دانه در متر مربع در هر دو آزمایش آبی و دیم در نظر گرفته شد. در اوایل مرحله پرشدن دانه از برگ های گیاهان در هر کرت به منظور به دست آوردن نشت الکترولیت غشای و محتویات نسبی آب برگ ها نمونه برداری انجام شد. بعد از برداشت محصول، تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه و عملکرد دانه محاسبه شد. با توجه به عملکرد هر رقم در شرایط آبی و دیم شاخص تحمل به خشکی (STI) و شاخص حساسیت به خشکی (SSI) محاسبه شد و داده های آزمایش به صورت مرکب تجزیه گردید. نتایج آزمایش نشان داد که ارقام چمران و کراس سبلان در محیط آبی با تولید 2005 و 2310 کیلوگرم در هکتار از عملکرد قابل قبولی برخوردار بودند. بیشترین تولید در محیط دیم نیز به ترتیب با تولید 648 و 551 کیلوگرم در هکتار متعلق به این دو رقم بود. رقم کراس سبلان و چمران به ترتیب دارای شاخص تحمل به خشکی معادل 6.8 و 6.6 بودند که در مقایسه با بقیه ارقام بیشتر بود. رقم کراس سبلان هم چنین دارای شاخص حساسیت به خشکی بالایی بود، ولی رقم چمران دارای شاخص تحمل به خشکی بالا و شاخص حساسیت به خشکی پایینی در مقایسه با سایر ارقام بود. نشت الکترولیت غشای نیز در رقم چمران در مقایسه با اکثر ارقام کمتر بود. با توجه به خصوصیات مذکور دو رقم کراس سبلان و چمران برای کشت در مناطقی که کشاورزان با محدودیت منابع آب روبرو هستند دارای برتری می باشند.

ادوات خاک ورزی باید به نحوی انتخاب شوند که ضمن مصرف حداقل انرژی، شرایط مناسب جهت جوانه زنی و رشد ریشه در بستر بذر را در حد مطلوب فراهم آورند. در این تحقیق تاثیر روش های مختلف خاک ورزی شامل (آماده سازی زمین با گاوآهن برگردان دار و دو دیسک، گاو آهن قلمی و دو دیسک، دو بار دیسک و شاهد (خاک ورزی مرسوم) بر اجزای عملکرد محصول گلرنگ (درصد سبز شدن، تعداد غوزه در بوته، تعداد دانه در غوزه، وزن هزار دانه، درصد روغن، عملکرد دانه و عملکرد روغن) و شاخص های انرژی بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد که از نظر درصد سبز شدن بین تیمارها اختلاف معنی دار وجود داشته، ولی از نظر اجزای عملکرد هیچ گونه اختلاف معنی داری وجود ندارد. انرژی ورودی در تیمارها، دارای اختلاف بسیار معنی دار آماری بود که کم ترین انرژی مربوط به تیمار دوبار دیسک با میانگین 9652 مگاژول بود. تاثیر روش های خاک ورزی بر انرژی خروجی از مزرعه و بهره وری انرژی معنی دار نبود. نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین کارآیی انرژی مربوط به روش خاک ورزی دوبار دیسک می باشد.

به منظور دستیابی به رژیم آبیاری و کودی مناسب در بابونه با تکیه بر برخی صفات مرتبط با عملکرد، آزمایشی در تبریز در سال زراعی 1386 به صورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه فاکتور دور آبیاری (I) شامل 6، 12 و 18 روز یک بار به عنوان عامل اصلی و ترکیب فاکتوریل کود نیتروژنه (N) شامل 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار و تقسیط کود (T) شامل کاشت (T1) (%100)، کاشت (50%) و ساقه روی(T2) (%50)  و کاشت (25%)، ساقه روی (%50) و آستانه گل دهی (T3) (%25) به عنوان عامل فرعی اجرا شد. نتایج تحقیق نشان داد که افزایش فواصل آبیاری از 6 به 18 روز، زمان گل دهی را در سطوح اول، دوم و سوم کود به ترتیب 8.2، 12 و 13.5 روز به جلو انداخت. بیشترین زمان تا رسیدگی دانه در تیمار دور آبیاری شش روز یک بار با 150 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن و کمترین آن در دور آبیاری 18 روز یک بار با 50 کیلوگرم کود بود. افزایش میزان کود نیتروژنه مصرفی از 50 به 100 کیلوگرم در هکتار، عملکرد گل را 7.5% فزونی بخشید. درصد اسانس گل از 0.48% در تیمار دور آبیاری 18 روز یک بار با 150 کیلوگرم کود تا 0.98% در تیمار دور آبیاری 12 روز یک بار با 100 کیلوگرم کود تغییر یافت. تقسیط کود روی عملکرد اسانس تاثیر گذاشت و بیشترین عملکرد (2.82 لیتر در هکتار) در تیمار تقسیط کود به صورت کاشت (50%) و ساقه روی (50%) حاصل شد. با افزایش فواصل آبیاری از 12 به 18 روز عملکرد اسانس و عملکرد دانه به ترتیب 49% و 37% کاهش یافت. کاربرد کود به صورت T3 در مقایسه با T2 و T1 موجب افزایش عملکرد دانه به ترتیب برابر 9.7 کیلوگرم در هکتار و 17.8 کیلوگرم در هکتار شد.

پتانسیل تولید بذر و اجزای آن در 25 اکوتیپ یونجه مناطق سردسیری ایران مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و طی چهارسال در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین اکوتیپ های مورد بررسی از نظر صفات وزن هزار دانه ، عملکرد دانه ، طول گل آذین ، تعداد غلاف، تعداد گل در گل آذین ، درصد گل های غیر بنفش، عملکرد غلاف و ارتفاع گیاه اختلاف معنی داری وجود داشت که می توان از این تنوع در انتخاب اکوتیپ های مناسب و یا تولید رقم سنتتیک بهره برداری نمود. اکوتیپ های اردوباد و سهند آوا با 810 و 259 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را داشتند. تجزیه خوشه ای صفات اندازه گیری شده، اکوتیپ های مورد بررسی را در سه خوشه گروه بندی نمود. در مجموع نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که اکوتیپ اردوباد می تواند به عنوان بهترین اکوتیپ آزمایش معرفی و مورد استفاده قرار گیرد. هم چنین با توجه به برتری میانگین اکثریت صفات مرتبط با عملکرد بذر در گروه دوم حاصل از تجزیه خوشه ای، اکوتیپ های متعلق به این گروه می توانند به عنوان برترین های آزمایش انتخاب و به عنوان والدین واریته سنتتیک استفاده شوند.

به منظور تعیین مکان مناسب برای خاکچال، ابتدا با گردآوری نیازمندی های کاربری زمین به عنوان خاکچال از منابع مختلف، جدولی برای تعیین درجه تناسب زمین ها به منظور استفاده برای محل دفن بهداشتی پسماندها با استفاده از چارچوب فائو طراحی شد، سپس به طور موردی داده های مربوط به کیفیت زمین فعلی خاکچال تبریز جمع آوری و در جدول مذکور قرار داده شد و در نهایت درجه تناسب آن مشخص گردید. پس از شناسایی کیفیت های زمین مورد استفاده به عنوان خاکچال پسماندهای شهر تبریز و تطبیق این موارد با معیارهای لازم برای بهداشتی بودن خاکچال موجود در جدول مذکور، درجه تناسب محل فعلی دفن پسماندهای شهر تبریز با محدودیت زیاد یا تناسب کم (S3) تعیین شد و پیشنهاداتی به منظور جلوگیری هر چه بیشتر آلودگی منابع آب های سطحی و زیرزمینی که مورد استفاده برای آبیاری در بخش کشاورزی می باشند داده شد. از آن جمله می توان به استفاده از لایه های نفوذناپذیر مانند ژیوممبران و ژیوتکستایل، ایجاد سیستم زهکشی برای جمع آوری شیرابه تولیدشده و پمپاژ آن به خارج از محل دفن، استفاده از حوضچه های تبخیری، تفکیک نوع پسماند از نظر بیمارستانی و غیر بیمارستانی بودن، جداسازی زباله های تر از خشک در مبدا و غیره اشاره نمود.