مجله طب نظامی
سال:1381 | دوره:4 | شماره:2 (مسلسل 12) |تعداد مقالات:12

در کلیه انفجارهای هسته ای دو عامل وجود دارد که نیروهای انسانی را اعم از نظامی و غیر نظامی در معرض تهدید قرار می دهد، یکی موج انفجار اولیه و دیگری پرتوهای رادیواکتیو شامل پرتوهای آلفا، بتا و گاما می باشند. بررسی آثار بیولوژیک هر یک از این پرتوها، مورد توجه پژوهشگران متعددی بوده است به طوریکه تاریخچه این پژوهش ها به زمان کشف پرتو ایکس بوسیله رونتگن بر می گردد. سوال مهمی که همه پژوهشگران در این زمینه با آن مواجه اند این است که چه شاخص یا شاخص هایی برای بررسی آثار زیان بار بیولوژیک پرتوهای رادیواکتیو مناسب بوده و در مقابل نوع پرتو و میزان دوز آن حساسیت لازم را دارا است.یکی از روش های مطالعه در زیست پرتوی، استفاده از آزمون میکرونوکلئوس می باشد. میکرونوکلئوس ها پاره های کروموزمی هستند که در فرایند میتوزی به سلول های دختری منتقل نشده و در سیتوپلاسم مادر باقی می مانند. میزان حساسیت این شاخص (شمارش میکرونوکلئوس ها) در مقابل پرتوی گاما تابش شده از60Co  در این طرح پژوهشی مورد ارزیابی قرار گرفت. در معرض تابش قرار دادن موش های balb/c باعث افزایش چشمگیر میکرونوکلئوس ها در سلول های پلی کروماتیک اریتروسیت (PCE) و نرموکروماتیک اریتروسیت (NCE) می گردد، درحالیکه پرتو بر روی نسبت این دو گونه سلولی یعنی PCE/PCE+NCE تاثیری ندارد. دوز گامای مورد استفاده در این پژوهش 5/1 گری بوده است .نتایج بدست آمده نشان داد که آزمون میکرونوکلئوس از حساسیت لازم برای مطالعات زیست پرتوی برخوردار بوده و می تواند به عنوان یک دوزیمتر بیولوژیکی در مقابل پرتو گاما مورد استفاده قرار گیرد و علاوه بر این، در روند تکاملی سلول های اریتروئیدی در مغز استخوان فمور موش تاثیرگذار نیست.

عملیات والفجر 10 در محدوده بین ارتفاعات پشت جبهه و انتهای غربی بالامبو به وسعت 1200 کیلومتر مربع انجام شد. نبود جاده مواصلاتی، کوهستانی بودن، سرمای هوا، بمباران شیمیایی و تصرف چندین شهر عراق از مشکلات و ویژگی های این عملیات بود. در این عملیات 4 قرارگاه (فتح، قدس، کاظمین، بعثت) با تاسیس 5 بیمارستان صحرایی (با 29 اتاق عمل) و 11 اورژانس (دارای 220 تخت) و 2 نقاهتگاه (با 5000 تخت) و 4 ایستگاه مصدومین شیمیایی و ایستگاه هوانیروز توانستند چند هزار مجروح و مصدوم را تحت درمان قرار و به پشت جبهه انتقال بدهند. در این عملیات چند شهر مهم عراق مورد حمله شیمیایی قرار گرفت و هزاران تن از مردم شهر حلبچه مصدوم و تعداد بی شماری به شهادت رسیدند. عامل شیمیایی به کار رفته در این حمله گاز خردل، اعصاب و سیانور بود.امکانات امداد و انتقال در این عملیات در کل عبارت بوده است از 8 بال گرد، 515 مینی بوس و اتوبوس و 510 آمبولانس. بیشترین گروه خونی مصرف شدهB+ / AB+  بوده و بیش از 1400 واحد تزریق گردیده است. در حالیکه کمترین گروه خونی AB بوده که بیش از 200 واحد تزریق شده است. پرسنل درمانی شرکت کننده در این عملیات، 61 % بهیار، 24 % پرستار و 12 % پزشک عمومی و 2 % پیراپزشک و 1 % متخصص بوده اند.

این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین مدت زمان حضور در جبهه و تیپ شخصیتی با سطح سازگاری یگان های نزاجا انجام شده است. در این پژوهش از دو پرسشنامه آزمون سازگاری بل و آزمون شخصیتی آیزنک استفاده شد.جامعه پژوهش کلیه پرسنل نزاجا مستقر در پادگان های مناطق مختلف شهر تهران است، از این جامعه 350 نفر به عنوان نمونه با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب گردید. نمونه انتخاب شده شامل پرسنل جبهه رفته و پرسنل جبهه نرفته بودند. نتایج رگرسیون، آزمونt  و تحلیل واریانس نشان داد که بین سطح سازگاری و تیپ شخصیتی رابطه وجود ندارد. به علاوه بررسی تاثیر حضور در جبهه و سطح سازگاری در میان 3 گروه جبهه نرفته و جبهه رفته مستقر در خط مقدم نشان داد که سازگاری و سطح بهداشت روانی پرسنل جبهه رفته کمتر از پرسنل جبهه نرفته است.

آسیب سر در تمامی اشکال تروما و حادثه شایع است. در حوادث هواپیمایی، %40 ضایعات Craniofacial هستند. علت %14-20 مرگ و میرها در حوادث هوایی، ضایعات وارده به سر می باشد. خلبانان، بویژه خلبانان نظامی، نیاز به اقدامات خاصی جهت حفاظت از سر دارند، به طوریکه امروزه طراحی هواپیماها نیز بر این اساس می باشد. با افزایش سرعت و قدرت عملیات هواپیماها، لزوم حفاظت از سر خلبان و سایر خدمه پروازی را بیشتر کرده است، چون کوچکترین تروما به سر، ممکن است منجر به عدم هوشیاری گردد. امروزه کلاه های ایمنی خیلی پیشرفته ابداع شده اند و این سبب شده است که از میزان ضایعات سر به مقدار زیادی کاسته شود. در بسیاری از موارد، استفاده از کلاه ایمنی سبب نجات زندگی خلبان و کادر پروازی گردیده است. در این قسمت، مکانیسم ضایعه سر، اصول حفاظت از سر و چگونگی طراحی کلاه های ایمنی توضیح داده خواهند شد.

بلایای طبیعی در حقیقت اختلالاتی اکولوژیک هستند که از توانایی تطابق جامعه فراتر بوده، منجر به تقاضای کمک می شوند. این مسایل نادر نیستند و با افزایش تراکم جمعیت شایعتر و مخرب تر نیز می گردند.بلایا به دو گروه طبیعی و ساخته دست آدمی تقسیم می شوند. بلایای ساخته بشر نظیر کاربرد عوامل بیولوژیک، شیمیایی، میکروبی، هسته ای، درگیری، شورش های خیابانی و جنگ های داخلی دارای جنبه های بهداشتی و درمانی شناخته شده ای هستند که در حیطه پزشکی نظامی قرار دارند ولی بلایای طبیعی (از قبیل زلزله، سیل، توفان، آتشفشان و قحطی های عظیم) دارای جنبه هایی متفاوت و نیازمند روش های دیگر در برخورد و کمک رسانی می باشند و نیز نیازمند یاری رسانی بین المللی هستند.

تشخیص صحیح و سریع یک حمله بیولوژیکی یا بیوتروریستی، بدون شناخت ویژگی های اپیدمیولوژیک عوامل مورد استفاده و بیماری های حاصله امکان پذیر نمی باشد. از این رو تمام دست اندرکاران بهداشتی که جزو اولین پاسخ دهندگان می باشند و همچنین پرسنل پزشکی باید مهارت های فنی اپیدمیولوژیکی مربوطه را برای برخورد موثر با حادثه کسب نمایند. اولین مرحله به منظور تعیین شمارش موارد و میزان حمله، توجه به یافته های آزمایشگاهی و بالینی است. برای تعیین شمارش موارد و میزان همه گیری، ابتدا باید "تعریف مورد" بر اساس معیارهای عینی صورت بگیرد. بعد از تعریف مورد، شمارش موارد، میزان حمله، درصد ابتلای روزانه، میزان مرگ و میر، نقشه توزیع موارد، زمان، مکان، و منبع عفونت مشخص گردد. با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده از موارد در طی زمان، منحنی همه گیری قابل ترسیم است. برخلاف همه گیری های طبیعی، منبع عفونت "نقطه ای" یا "واحد" می باشد. از این رو شیب منحنی اپیدمیک بسیار تند است. وسعت بیش از حد انتظار، شدت بیشتر بیماری نسبت به حالت معمول، مواجه با بیماری غیرمعمول، ظهور یک بیماری خاص در منطقه جغرافیایی و فصل نامعمول آن، همه گیری های متعدد و همزمان از بیماری های عفونی مختلف، حضور سویه های نامعمول عامل عفونی (مثلا با الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی غیرطبیعی) کلیدهای تشخیصی می باشند.

سازمان ها در جوامع پیشرفته و پیچیده کنونی جایگاه برجسته ای در ساختار فرهنگی و اجتماعی جامعه دارند، به طوریکه بسیاری از فعالیت های اساسی و ضروری مربوط به مسائل مردم در سازمان ها و نهاد های اجتماعی انجام شده، و زندگی بدون وجود سازمان های گوناگون آموزشی، صنعتی، بازرگانی، خدماتی، سیاسی، نظامی و غیره تقریبا غیر ممکن است.پیچیده شدن شرایط زندگی اجتماعی، راه های پیشرفت اقتصادی، نظامی و علمی و فرهنگی جوامع را منوط به ایجاد وسایل و تجهیزات متنوع و جدید کرده است. وجود سازمان های مناسب در هر جامعه که بتواند با کارآمدی و اثربخشی از عهده وظایف خود برآیند از مهمترین وسایل دستیابی به پیشرفت و ترقی است.

انتروکسین B استافیلوکوکی SEB یکی از نه انتروتوکسین تولید شده استافیلوکوکوس اورئوس می باشد. SEB یکی از شناخته شده ترین انتروتوکسین های استافیلوکوکی استکه به عنوان یک تیپ انتروتوکسین در نظرگرفته شده است. انتروتوکسین های استافیلوکوکی و TSSTI عموما به عنوان سوپر آنتی ژن مطرح می باشند، زیرا بر روی سیستم ایمنی اثرات زیادی دارند. غلظت های بسیار کم سوپر آنتی ژن ها می تواند رسپتورهای سیستم ایمنی را فعال کند. زیرا این توکسین ها تمایل بسیار زیادی به رسپتورهای سلول های T و مولکول های MHCII دارند. انتروتوکسین های استافیلوکوکی عامل بیشترین مسمومیت غذای هستند. ضمن اینکه چندین اختلال فیزیولوژیکی مهم دیگر مثل سندرم شوک سمی نیز ایجاد می کند.

خطرناکترین نوع بیماری مالاریا، مالاریای ناشی از پلاسمودیوم فالسی پاروم است که با محدوده پیش آگهی از بهبودی کامل تا مرگ مشخص می شود. مساله مهم برای پزشکان در درمان مالاریای فالسی پاروم، شناسایی بیماران در معرض خطر، عوارض و میزان مرگ و میر بیماران نیازمند مراقبت شدید و درمان می باشد.تراکم انگل های خون محیطی، هر چند که ممکن است بازتاب کاملی از تعداد انگل های دخیل در روند فیزیوپاتولوژی نباشد، به تنهایی بهترین پارامتر شدت بیماری است که به عنوان مرجع استاندارد مورد توجه می باشد. با این وجود هنوز هم برای شمارش دقیق انگل و مراقبت پزشکی در مراکز درمانی هیچ شاخص جایگزین و قابل قبول برای تشخیص مالاریا و تخمین شدت بیماری و از همه مهمتر، میزان مرگ و میر در دسترس نیست. مطالعه حاضر اهمیت پروکلسیتونین (Procalcitonin = PCT) بعنوان پارامتری که می تواند به سادگی و مکررا در یک آزمایشگاه سطح متوسط صورت پذیرد، را مورد ارزیابی قرار داده اسـت.

حوادث شیمیایی – میکروبی - هسته ای به طور بالقوه می توانند بخش های اورژانس را که واکنش دهی کافی به حوادث (CBR) ندارند، با مشکلات اساسی روبرو سازند. به علاوه آلودگی ثانویه تهدیدی برای ایمنی و سلامت کارکنان و سایر بیماران محسوب می شود. یکی از واکنش های مناسب نسبت به حوادث CBR آن است که باید مناطق "پاک" و "آلوده" به وضوح مشخص شده و از تمامی بیماران پیش از آنکه به آنها اجازه ورود به بخش اورژانس یا درمانگاه های سرپایی داده شود، آلودگی زدایی صورت گیرد.تجهیزات حفاظت شخصی(PPE)  برای تمامی کارکنان مورد نیاز است. کارکنانی که از چنین تجهیزاتی استفاده می کنند، باید از نظر علائم گرمازدگی تحت مراقبت باشند. بسته های لباس های کار سرتاسری، کیسه هایی برای لباس های آلوده، ملحفه های پلاستیکی برای حوادث هسته ای، موانع برای کنترل ازدحام، و داروهای انتخابی باید تهیه شـود. کارکنان مورد نیاز عبارتند از: کادر پزشکی، پرستاری، امنیتی، منشی گری، خدمه، بهیاری (Patient care Assistant) و بسته به نوع تهدید، دیگر کارکنان. یک فهرست از نوبت های کاری آنکال که امکان چرخش منظم کارکنان را فراهم می کند نیز مورد نیاز است. تمام کارکنان بیمارستان باید برنامه واکنش سریع را درک کرده، متوجه باشند که بخش اورژانس و خود بیمارستان از سرمایه های جامعه است که نیازمند محافظت هستند.

طاعون یا مرگ سیاه بیماری عفونی باکتریال است که توسط باکتری میله ای شکل و گرم منفی موسوم به یرسینیا پستیس ایجاد می گردد. انتقال باکتری به انسان یا جوندگان در اثر گزش کک است. اشکال مختلف بیماری عبارت از: طاعون خیارکی، ریوی و یا سپتی سمی است. طاعون ریوی بسیار مهلک بوده و گاهی تا 100% مرگ و میر از آن گزارش شده است. این بیماری به رغم توسعه دانش پزشکی همچنان به  صورت آندمیک در گوشه و کنار جهان دیده می شود و الگوی انتقال آن عمدتا بین جوندگان و کک است و اگر انسان نیز در سیکل انتقال قرار گیرد آلوده می گردد. انتقال بیماری منحصر به یک الگو نیست. به عبارت دیگر علاوه بر نیش کک از طریق تنفس نیز بیماری منتقل می گردد. به نظر می رسد، قرار گرفتن یرسینیا پستیس در لیست سلاح های بیولوژیک از سوی کنوانسیون خلع سلاح، ناشی از نحوه انتقال و قدرت بیماری زایی آن باشد. لذا، نحوه تهیه، تولید و انتشار آن به صورت افشانه ای قوت گرفته است. از این رو، خطر کاربردهای بیولوژیک یا بیوتروریستی آن توسط دشمن امری محتمل و تهدید جدی است. با توجه به تهدیدهای مطرح شده لزوم شناخت هرچه بیشتر جنبه های تشخیص، کنترل، پیشگیری و اپیدمیولوژیک بیماری و نیز رعایت موازین بهداشتی افزایش یافته است. زیرا می تواند از خطر ابتلا بیماری در بین نیروها و عموم مردم بکاهد. از این رو، در این مقاله سعی شده است به جنبه های فوق پرداخته شود.

با استعانت الهی و همکاری پژوهشگران و متخصصین سراسر کشور تا مورخه 10/4/81 بیش از 637 مقاله به دبیرخانه کنگره واصل گردید. مقالات رسیده بر اساس محورهای تعیین شده در اطلاعیه فراخوان به قرار زیر تقسیم بندی شدند.1 – مقالات مربوط به تروما و بهداری در رزم 2 – مقالات بهداشت 3 – مقالات مربوط به درمان مصدومین شیمیایی 4 – مقالات NBC 5 – مقالات بهداشت روانی در مورخه 20/ 4/1381 کمیته علمی متشکل از 50 نفر متخصص جهت داوری مقالات تشکیل جلسه داد. در این جلسه مقالات دسته بندی شده، در اختیار هر یک از گروه های کمیته علمی قرار گرفت.  هر مقاله بدون نام نویسنده و آدرس به همراه سه برگ داوری در اختیار گروه های سه نفره اعضای کمیته علمی قرار داده شد. به این ترتیب هر مقاله توسط سه نفر داوری و نمره گذاری گردید. سپس نمرات داده شده به هر مقاله جمع بندی و از بین 637 مقاله داوری شده مجموعا 438 مقاله (130 مقاله به عنوان سخنرانی و 308 مقاله به عنوان پوستر) پذیرش گردید.