فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1395 | دوره:8 | شماره:31 |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی اثر تنش سرما و خشکی بر شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب، نشت الکترولیت و عملکرد دانه ذرت سینگل کراس 400 تحت سطوح مختلف اسید سالسیلیکآزمایش مزرعه ای به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1394 در گلخانه و مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد. در این آزمایش عامل اصلی تنش سرما در دو سطح (عدم تنش سرمازدگی و تنش سرمازدگی)، عامل فرعی شامل سه سطح تنش خشکی (آبیاری معادل 100 درصد نیاز آبی گیاه (عدم تنش، شاهد))، آبیاری معادل 75 درصد نیاز آبی گیاه و آبیاری معادل 50 درصد نیاز آبی گیاه) و عامل فرعی فرعی محلول پاشی اسید سالسیلیک (عدم محلول پاشی (شاهد)، محلول پاشی 200 میکرو مولار و محلول پاشی 400 میکرو مولار) در نظر گرفته شد. نتایج حاصل حاکی از اثر پذیری شاخص کلروفیل متر، محتوای نسبی آب و نشت الکترولیت در شرایط تنش خشکی است، به طوری که تنش کمبود آب شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب را کاهش و نشت الکترولیت، عملکرد دانه را افزایش داد. هم چنین محلول پاشی اسید سالسیلیک باعث بهبود شاخص کلروفیل، محتوی نسبی آب برگ، افزایش نشت الکترولیت و عملکرد دانه شد. بر همکنش تیمار سرمازدگی بر تنش خشکی با کاربرد محلول پاشی 200 میکرو مولار اسید سالسیلیک باعث بهبود شاخص کلروفیل شد. با توجه به نتایج، استفاده از غلظت مناسب اسید سالسیلیک در بهبود تنش های محیطی از جمله سرمازدگی و خشکی برای دست یافتن به عملکرد مطلوب توصیه می گردد.

این پژوهش به منظور بررسی تحمل به تنش خشکی دو رقم گندم تلقیح شده با رایزوباکتری های محرک رشد گیاه ( PGPR) در سال زراعی 93-1392 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار بود. کرت اصلی شامل دو سطح آبیاری مطلوب و تنش خشکی (کم آبیاری در مرحله گرده افشانی تا پایان رسیدگی کامل) و کرت های فرعی شامل باکتری های PGPR در چهار سطج تلقیح بذر با Azotobacter chroococcum، تلقیح بذر با Azospirillum lipoferum، مصرف همزمان هر دو باکتری Azotobacter + Azospirillum و عدم کاربرد باکتری (شاهد) و دو رقم گندم شامل سیروان و مرودشت بود. صفات آزمایش شامل فعالیت آنزیم آنتی اکسیدانتی سوپراکسید دیسموتاز ( SOD)، فعالیت بیومارکر بیوشیمیایی مالون دی آلدهید ( MDA) میزان کلروفیل a، b و a+b بودند. نتایج آزمایش نشان داد، اثر ساده تیمارهای آبیاری، رقم و باکتری بر کلیه صفات مطالعه شده معنی دار (P£0.01) بود. میزان فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز ( SOD) در تیمار تنش خشکی بالاتر از تیمار آبیاری کامل (نرمال) بود. رقم سیروان و مرودشت به ترتیب با 3.6 و 2.7 واحد بر گرم پروتئین میزان فعالیت آنزیم SOD بیش تر و کم تری را نشان دادند. رقم سیروان در مقایسه با رقم مرودشت از میزان فعالیت بیومارکرMDA (27.424 میلی گرم بر گرم وزن تازه بافت) کم تر و محتوی کلروفیل a، b و a+b به ترتیب با 3.255، 1.578 و 4.811 (میلی گرم بر گرم وزن تازه بافت) بیش تری برخوردار بود. در مقابل، رقم مروردشت در مقایسه با رقم سیروان از میزان بیومارکرMDA (31.752 میلی گرم بر گرم وزن تازه بافت) بیش تر و محتوی کلروفیل a، b و a+b به ترتیب با 2.747، 1.330 و 4.032 (میلی گرم بر گرم وزن تازه بافت) کم تری برخوردار بود.

به منظور بررسی اثر سایکوسل و تلقیح بذر با ازتوباکتر و سودوموناس بر عملکرد کمی و کیفی، سرعت و طول دوره پر شدن دانه گندم تحت شرایط محدودیت آب، این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. فاکتور اول شامل سطوح آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، آبیاری تا 50% مرحله سنبله دهی و آبیاری تا 50% مرحله چکمه زنی به ترتیب معادل کد 45 و 59 زادوکس)، و فاکتور دوم شامل تلقیح بذر با کودهای زیستی در چهار سطح (عدم تلقیح به عنوان شاهد، تلقیح با ازتوباکتر کروکوکوم استرین 5، سودوموناس پوتیدا استرین 186 و کاربرد همزمان ازتوباکتر و سودوموناس) و فاکتور سوم شامل محلول پاشی با سایکوسل در چهار سطح (عدم مصرف، 400، 800 و1200 میلی گرم در لیتر سایکوسل) بود. نتایج نشان داد که اثر محدودیت آبی، کودهای زیستی و سایکوسل بر طول دوره پر شدن دانه (در سطح احتمال یک درصد) و عملکرد کمی (در سطح احتمال پنج درصد) و محتوای پروتئین (در سطح احتمال یک درصد) دانه معنی دار گردید. بیش ترین عملکرد دانه (3822 کیلوگرم در هکتار) از ترکیب تیماری محلول پاشی 1200 میلی گرم در لیتر سایکوسل، تلقیح بذر با ازتوباکتر و سودوموناس در شرایط آبیاری کامل و کم ترین آن (1409.7 کیلوگرم بر هکتار) در شرایط قطع آبیاری در مرحله چکمه زنی مربوط به عدم محلول پاشی سایکوسل و عدم تلقیح بذر بود. اعمال قطع آبیاری در مرحله چکمه زنی موجب بیش ترین کاهش در اکثر صفات مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد و حداکثر کارایی فتوشیمیایی II در گندم شد.

این آزمایش در سال 1393 به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در مزرعه شهید سالمی اهواز در سه تکرار انجام گردید. در این آزمایش اثر سه سطح آبیاری بعد از 60 (مطلوب)، 100 و 140 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر و سه سطح نیتروژن خالص 120، 180 و 240 کیلوگرم در هکتار و دو سطح وجود و عدم وجود علف های هرز مورد مقایسه قرار گرفت. سطوح مختلف آبیاری و نیتروژن به ترتیب در کرت های اصلی و کرت های فرعی و تیمار علف های هرز در کرت های فرعی فرعی قرار داشتند. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر شاخص سطح برگ، ماده خشک کل، سرعت رشد محصول، سرعت جذب خالص و عملکرد دانه ذرت معنی دار بود. با افزایش مدت آبیاری شاخص های رشد و عملکرد دانه کاهش یافت. تیمار 140 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر منجر به کاهش شاخص سطح برگ و عملکرد دانه به ترتیب به میزان 37.7 و 35.6 درصد در مقایسه با تیمار 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر شد. افزایش سطح نیتروژن از 120 به 240 کیلوگرم در هکتار منجر به افزایش معنی دار شاخص سطح برگ، ماده خشک کل، سرعت رشد محصول و عملکرد دانه ذرت به ترتیب به میزان 9.6، 9.7، 14.4 و 13.6 درصد شد. همچنین شاخص سطح برگ، ماده خشک کل، سرعت رشد محصول و عملکرد دانه در شرایط حضور علف هرز در مقایسه با عدم حضور علف هرز به طور معنی دار کاهش یافت. نتایج این آزمایش نشان داد که سطوح آبیاری در مقایسه با نیتروژن و رقابت علف هرز عامل موثرتری بر شاخص های رشد و عملکرد دانه ذرت می باشد. بنابراین، در مناطق با محدودیت منابع آب افزایش مصرف نیتروژن ضروری نمی باشد. به نظر می رسد سطوح آبیاری از طریق اثر بر شاخص سطح برگ، سایر شاخص های فیزیولوژیکی رشد را تحت تاثیر قرار داده و در نهایت منجر به کاهش عملکرد ذرت می شود.

به منظور بررسی کارآیی انتقال مجدد و عملکرد دانه گندم، این پژوهش به صورت دو آزمایش فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه ایلام و بوشهر در سال زراعی 93-1392 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل کاربرد دو سطح غلظت کلرمکوات کلراید (صفر و 2.5 گرم در لیتر)، سولفات روی در سه میزان (صفر، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار) و نیتروکسین در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح با بذر) بودند. نتایج نشان داد که کاربرد کلرمکوات کلراید بر نسبت وزن خشک سنبله به ساقه و میزان انتقال مجدد ماده خشک ساقه اثر معنی داری در سطح احتمال آماری یک درصد گذاشت. با مصرف 2.5 گرم در لیتر کلرمکوات کلراید، وزن سنبله به ساقه در مقایسه با شاهد به مقدار 20.4 درصد افزایش و میزان انتقال مجدد ماده خشک ساقه به مقدار 2.4 درصد کاهش یافت. به علاوه، کاربرد کلرمکوات کلراید اثرمعنی داری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و کارآیی مصرف آب در سطح احتمال آماری یک درصد داشت. محلول پاشی کلرمکوات کلراید سبب افزایش تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه و کارآیی مصرف آب به ترتیب به میزان 14.6، 19.1، 28.5 و 29.3 درصد شد. بیش ترین میزان انتقال مجدد (64.8 گرم در مترمربع)، کارآیی انتقال مجدد (32.1 درصد) و سهم انتقال مجدد (50.8 درصد) مربوط به تیمار برهمکنش بدون کاربرد کلرمکوات کلراید، مصرف 50 کیلوگرم سولفات روی درهکتار و به کارگیری نیتروکسین بود. بالاترین عملکرد دانه (1710 کیلوگرم درهکتار) از برهمکنش تیمارهای محلول پاشی کلرمکوات کلراید در غلظت 2.5 گرم در لیتر، کاربرد 50 کیلوگرم در هکتار سولفات روی و تلقیح بذر با نیتروکسین حاصل شد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که تحت شرایط دیم، کاربرد کلرمکوات کلراید، سولفات روی و نیتروکسین در بهبود و افزایش عملکرد دانه گندم می تواند موثر واقع شود.

به منظور شناسایی لاین های متحمل به خشکی و غربال کردن شاخص های کمی تحمل به خشکی، تعداد 10 لاین اصلاح شده جو در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک هایکاملا تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری کامل (آزمایش اول) و قطع آبیاری هنگام ظهور 50 درصد سنبله (آزمایش دوم) در مرکز تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در سال زراعی 92-1391 مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر مبنای عملکرد در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی انتهایی دوره رشد، شاخص های کمی تحمل به خشکیاز قبیل: میانگین بهره وری، شاخص تحمل، میانگین هندسی عملکرد، شاخص حساسیت به تنش و شاخص تحمل تنش محاسبه شد. اثر تنش خشکی بر تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی دار بود. نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که بیش ترین میانگین عملکرد در شرایط بدون تنش متعلق به لاین Arbayan و در شرایط تنش مربوط به لاین Malouh می باشد. بیش ترین شاخص تحمل به تنش مربوط به ژنوتیپ های Malouh و Manal و بیش ترین شاخص حساسیت به تنش مربوط به ژنوتیپ های chek-1، GloriaS، Rebelle و QB813 بود. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی شاخص ها و میانگین عملکرد در شرایط تنش آبیاری و عدم تنش نشان داد که مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن لاین ها در هر دو شرایط، شاخص های میانگین بهره وری، میانگین هندسی عملکرد و شاخص تحمل تنش است. با توجه به این شاخص ها و عملکرد بالا در دو محیط آبیو تنش، بهترین لاین های متحمل به خشکی که دارای عملکرد بالا در دو محیط آبی و تنش بودند، لاین های ABYTD-2 و Akrask تشخیص داده شدند.

تنش های خشکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده تولید گیاهان زراعی می باشد، به همین منظور این مطالعه با هدف بررسی اثر تنش خشکی بر ژنوتیپ های گندم، به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی در شرایط گلخانه ای انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی در سه سطح (85، 60 و 35 درصد ظرفیت زراعی) و هشت ژنوتیپ گندم امید، زارع، میهن، FAA3P4FCCC، G13CA2242O4P، JS3l7G217، ZSZOBKAYKA و Solh بود. نتایج نشان داد که اختلاف معنی دار بین ژنوتیپ های گندم از نظر میزان انتقال مجدد ماده خشک از ساقه، برگ، پدانکل، کل بوته و سنبله وجود داشت. کارایی ماده خشک انتقال یافته از ساقه، برگ و کل و سهم ماده خشک انتقال یافته از ساقه و کل نیز معنی دار بود. ژنوتیپ زارع بالاترین ماده خشک انتقال یافته از ساقه و برگ ها را به خود اختصاص داد. ژنوتیپ های امید و JS3l7G217 بالاترین کارایی ماده خشک انتقال یافته از ساقه و ژنوتیپ های امید و زارع بالاترین کارایی ماده خشک انتقال یافته از پدانکل را داشتند. بالاترین سهم ماده خشک انتقالی از برگ به دانه را ژنوتیپ های زارع و G13CA2242O4P نشان دادند. هم چنین ژنوتیپ های گندم تفاوت های معنی دار از نظر ارتفاع بوته، طول پدانکل، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت داشتند. ژنوتیپ های Solh، میهن و JS3l7G217 بالاترین ارتفاع بوته را به خود اختصاص دادند و بیش ترین طول سنبله به ژنوتیپ های FAA3P4FCCC و ZSZOBKAYKA در 85 درصد ظرفیت زراعی تعلق داشت. بالاترین و پایین ترین وزن هزار دانه به ترتیب از ژنوتیپ Solh و JS3l7G217 به دست آمد. ژنوتیپ ZSZOBKAYKA با تولید 1.53 گرم دانه در بوته بالاترین عملکرد دانه را در 85 درصد ظرفیت زراعی و کم ترین عملکرد دانه معادل 0.39 گرم در بوته در 35 درصد ظرفیت زراعی توسط ژنوتیپ JS3l7G217 تولید گردید.

به منظور بررسی اثر کاربرد سلنیوم برکمیت و کیفیت روغن دانه ارقام کلزا در شرایط کشت تاخیری، این آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر واقع در کرج، طی دو سال زراعی 93-1392 و 94-1393 اجرا شد. عامل اول تاریخ کاشت، در سه سطح شامل کاشت در تاریخ 15 مهرماه (کاشت به هنگام)، 25مهر و 5آبان ماه (کاشت تاخیری)، عامل دوم سلنیوم در دو سطح شامل عدم کاربرد و کاربرد 30 گرم در لیتر در هکتار سلنیوم و عامل سوم رقم و لاین، شامل Opera،L72،KR1 GKH3705،GKH0224، Neptune که عامل اول و دوم به صورت فاکتوریل در کرت های اصلی و عامل سوم به صورت اسپلیت پلات در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که تاریخ کاشت و رقم و برهمکنش دوگانه تاریخ کاشت و رقم، بر کلیه صفات مورد بررسی معنی دار بود. کاربرد سلنیوم باعث افزایش عملکرد دانه و عملکرد روغن دانه گردید. مقایسه میانگین برهمکنش سه گانه تیمارها نشان داد بیش ترین تغییرات درصد اسید پالمیتولئیک در اثر کاربرد سلنیوم، در تاریخ کاشت 15 مهر در رقمL72 (61.9 درصد)، در تاریخ کاشت 25 مهر در رقم Opera (22.2 درصد) و در تاریخ کاشت 5 آبان در رقم GKH3705 ((16.5 درصد) مشاهده شد. در شرایط کشت معمول در لاین L72 بیش ترین عملکرد دانه (5853 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن دانه (25766 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد، اما در شرایط کشت تاخیری بیش ترین مقدار این صفت را رقم Opera نشان داد. بیش ترین افزایش عملکرد دانه در اثر کاربرد 30 گرم در لیتر در هکتار سلنات سدیم، در شرایط کشت تاخیری، در لاین KR1 (13.4 درصد) به دست آمد که افزایش عملکرد این رقم را از 2536 به 28766 کیلوگرم در هکتار به همراه داشت.