اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1394 | دوره:7 | شماره:26 |تعداد مقالات:8

ماهیان بخشی از ذخایر باارزش زیستی دریای خزر محسوب شده و نقش مهمی در تامین غذای انسان ها بالاخص جوامع بومی و محلی دارند. طی سالیان اخیر فعالیت های طبیعی و انسان ساخت توانسته بخش زیادی از آلاینده های فلزات سنگین را وارد این اکوسیستم آبی نماید. این آلاینده ها قادرند که به تدریج توسط آبزیان جذب و در پیکره زنجیره غذایی بالا روند. تحقیق حاضر غلظت فلزات آرسنیک و آهن را در بافت های عضله و پوست ماهی کیلکای معمولی (Clupeonella cultiventris caspia) (n=50) و آلوزا (Alosa caspia) (n=17) به علت اهمیت در تغذیه انسان و لزوم اطمینان از سلامت آن در سواحل جنوبی دریای خزر موردبررسی قرار داده است. نمونه های ماهی به روش هضم اسیدی آماده سازی شده و سپس غلظت فلزات موردمطالعه با استفاده از دستگاه جذب اتمی مدل Scientific Equipment GBS قرائت شد. نتایج نشان داد که میانگین غلظت فلزات آرسنیک و آهن بین بافت های عضله و پوست دو گونه موردمطالعه اختلاف معنی داری را با یکدیگر داشته اند (p<0.05). همچنین نتایج نشان داد که غلظت فلزات آرسنیک و آهن بین بافت های متناظر گونه های کیلکای معمولی و آلوزا اختلاف معنی داری را با یکدیگر داشت (p<0.05). نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان داد هیچ گونه همبستگی معنی داری میان آرسنیک و آهن در بافت عضله و همچنین پوست ماهی های کیلکای معمولی آلوزا وجود نداشت (p>0.05). از مقایسه نتایج به دست آمده با استانداردهای ارائه شده جهانی مشخص گردید که غلظت فلزات آرسنیک و آهن در عضله و پوست ماهیان پایین تر از استانداردهای جهانی بود.

به عنوان یک اکوسیستم گسترده، تالاب ها مهیاکننده خدمات اکولوژیکی ارزشمندی هستند. آلودگی های زیست محیطی خصوصا رواناب های ناشی از آفت کش ها بایستی در امر حفاظت از سلامت تالاب موردتوجه قرار گیرند. هدف از ارائه این مقاله، ارائه روش واقع گرایانه جهت ارزیابی ریسک اکولوژیکی آفت کش ها در تالاب شادگان می باشد. روش واقع گرایانه یا کسر ریسک (RQ)، به وسیله تعیین غلظت آب و ارزش کل سمیت (TRV) برای 5 آفت کش ددت، آلدرین، دی الدرین، لیندان و آمترین در تالاب شادگان در سال 1390 محاسبه شد. نتایج حاصل از روش واقع گرایانه در این تحقیق، مقادیر (RQ) بالاتری را برای حشرات آبزی Chironomus sp)) 3.4 میکروگرم/ لیتر، گونه شیربت Barbus grypus)) 1.06 میکروگرم/ لیتر، بنی (Barbus sharpeyi) 0.9 میکروگرم/ لیتر، حمری Barbus luteus)) 0.7 میکروگرم/ لیتر نسبت به سایر گروه های مورد مطالعه فیتوپلانکتونی، زوپلانکتون، بی مهرگان، حشرات و ماهی ها نشان داد. لذا محیط زیست تالاب از این نظر در معرض ریسک بالایی قرار داشته و پیشنهاد می شود که ملاحظات زیست محیطی صحیح برای کاهش ریسک در تالاب شادگان صورت پذیرد.

تحقیق حاضر، به منظور تعیین غلظت عنصر سنگین سرب در آب، رسوبات و ماهیان تجاری تالاب بین المللی هامون و مقایسه میزان آن با حد مجاز استانداردهای جهانی و مقادیر مرجع انجام گرفت. آنالیز نمونه ها و اندازه گیری غلظت سرب به روش جذب اتمی شعله (Atomic Absorption Spectroscopy) با کمک دستگاه 4100Perkin Elmer انجام شد. ماهیان از یک نقطه و آب و رسوبات از سه نقطه تالاب هامون صابری جمع آوری شدند (زمستان 1386). میانگین غلظت سرب در عضله گونه های آمور (Ctenopharyngodon idella)، کپور معمولی (Cyprinus carpio)، فیتوفاگ (Hypophthalmichthys molitrix)، شیزوسیپریس (Schizocypris altidorsalis) و سفیدک (Schizothorax zardunyi) به ترتیب 0.32، 0.39، 0.35، 0.72 و 0.81 میلی گرم بر کیلوگرم و در کلیه به ترتیب 0.74، 0.79، 0.74، 0.76 و 0.83 میلی گرم بر کیلوگرم برآورد شد. غلظت سرب آب در ایستگاه های اول، دوم و سوم به ترتیب 0.40، 0.41 و 0.42 میلی گرم بر لیتر و غلظت سرب رسوبات در ایستگاه های مذکور به ترتیب 0.83، 1.15 و 1.21 میلی گرم بر کیلوگرم تعیین شد. نتایج آنالیزهای آزمایشگاهی نشان داد که بین غلظت سرب کلیه و عضله ماهیان موردبررسی همبستگی معنی داری وجود ندارد (r=0.14). به طورکلی غلظت سرب کلیه (0.77 میلی گرم بر کیلوگرم) بیشتر از غلظت سرب عضله (0.52 میلی گرم بر کیلوگرم) بوده و تفاوت بین این دو به لحاظ آماری معنی دار است (P<0.001). غلظت های سرب گونه های آمور، کپور معمولی، فیتوفاگ زیر محدوده پیشنهادی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO)، حد قابل پذیرش ترکیه (TAL)، وزارت کشاورزی، شیلات و غذای انگلستان (UK (MAFF)) و انجمن بهداشت ملی و تحقیقات پزشکی استرالیا (NHMRC) هستند، اما غلظت سرب گونه های شیزوسیپریس و سفیدک بالاتر از حد WHO و TAL قرار دارند. نتایج نشان داد غلظت سرب آب بین ایستگاه های سه گانه تفاوت آماری نداشتند اما بین غلظت های سرب رسوبات ایستگاه های سه گانه تفاوت آماری معنی داری وجود داشت.

در این مطالعه تاثیر آرام بخشی لیدوکائین بر مولدین گونه تیلاپیای نیل (Oreochromis niloticus) در مرکز تحقیقات آبزی پروری آب های شور داخلی – ایستگاه تحقیقاتی بافق در شرایط آزمایشگاهی باهدف تعیین غلظت های مناسب و موثر داروی فوق بررسی گردید. برای این منظور از 4 غلظت متفاوت در 4 تیمار (40، 60، 80، 100میلی گرم بر لیتر) استفاده شد. میزان اثربخشی این غلظت ها با اندازه گیری زمان های بیهوشی و احیا در تیمار های مختلف بررسی گردید. زمان های بیهوشی به طور معنی داری با افزایش غلظت ماده بیهوشی برای تمام تیمارها کاهش نشان داد. زمان احیاء نیز با افزایش غلظت مواد بیهوشی افزایش نشان داد (P<0.05). ضرایب همبستگی بین زمان های احیاء و غلظت ها به صورت IS3= 153.25x -1.065 (R2=0.93) برای لیدوکائین محاسبه گردید. به طور مشابه ارتباط معنی دار مثبت (p<0.05) بین غلظت مواد بیهوشی و زمان رسیدن به احیاء کامل (RS3) مشاهده گردید. ضرایب همبستگی بین زمان های احیاء و غلظت ها به صورت RS3=0.0321x 1.1598 (R2=0.99) برای لیدوکائین محاسبه گردید. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده لیدوکائین در غلظت های پایین تر بر میزان بیهوشی و احیاء مجدد در ماهی تیلاپیای نیل موثرتر هست. همچنین این ماده ازنظر ایمن بودن و کم هزینه بودن نسبت به سایر مواد بی هوش کننده، ارجح هست.

یکی از راهبردهایی که اخیرا در اغلب کشورهای جهان درزمینه ی رشد اقتصادی موردتوجه خاص قرارگرفته است، گردشگری می باشد. در میان انواع گردشگری، طبیعت گردی با توسعه پایدار همخوانی و سازگاری بیشتری دارد. کشور ایران به دلیل وسعت فراوان سرزمینی، تنوع اقلیمی و... در زمینه ی طبیعت گردی قابلیت بی نظیری دارد. استان چهارمحال و بختیاری از توانمندی نسبتا بالایی در این زمینه برخوردار است. تالاب گندمان در استان، با توجه به مناظر زیبا قابلیت بالایی برای توسعه طبیعت گردی دارد. در این تحقیق سعی شده با استفاده از سه مدل SWOT، AHP و ANP راهبردها و استراتژی های مناسبی برای توسعه طبیعت گردی این تالاب ارائه گردد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و پیمایشی بوده و جهت تحلیل ازنظر 20 نفر از کارشناسان گردشگری استان استفاده شد. نتایج این تحقیق که در سال 92 - 1391 انجام شد نشان می دهد که: درمجموع 45 نقطه قوت و فرصت با امتیاز 4.19 به عنوان مزیت ها و 47 نقطه ضعف و تهدید با امتیاز وزنی 3.21 به عنوان محدودیت های توسعه طبیعت گردی این تالاب وجود دارد، در ادامه متناسب با نتایج مدل SWOT، به ارائه 6 استراتژی برای هرکدام از استراتژی های چهارگانه (SO،ST،WO،WT) اقدام گردید. ازآنجاکه استراتژی های ارائه شده دارای اهمیت یکسانی نبودند لذا با استفاده از مدل AHP از میان هر یک از استراتژی های چهارگانه ارائه شده، استراتژی برتر انتخاب شد. این استراتژی ها عبارت اند از: استراتژی رقابتی - تهاجمی (SO) (تامین امکانات و خدمات بر اساس برآورد نیازها و...)، استراتژی تنوع (ST) (اتخاذ سیاست هایی جهت جلوگیری از افزایش نرخ زمین و...)، استراتژی بازنگری (WO) (اتخاذ تدابیر امنیتی در جهت حفاظت از ذخایر تالاب با کمک مسوولین و...) و استراتژی تدافعی WT (بهره گیری از فناوری های مدرن و همساز با محیط و...). درنهایت با استفاده از مدل ANP اقدام به اولویت بندی اجرای هر یک از استراتژی های چهارگانه شد که استراتژی SO اولویت نخست، WT اولویت دوم، WO اولویت سوم و نهایتا ST اولویت چهارم را به خود اختصاص داد.

در این پژوهش باهدف گسترش فضای سبز (درختکاری) در حوضه آبخیز برای جلوگیری از فرسایش و همچنین بازسازی مکان های تخریب شده، به بررسی مکان یابی زمین های مناسب کاشت بادامک در حوضه آبخیز مورد غفار شهرستان ایذه واقع در شمال شرقی استان خوزستان در تابستان 1390 پرداخته شد. برای این منظور، 9 پارامتر تاثیرگذار شامل میانگین بارش سالانه، میانگین دمای سالانه، طبقات ارتفاعی، شیب، جهات شیب، زمین شناسی، ژئومرفولوژی، عمق خاک و بافت خاک به عنوان معیارهای مناسب انتخاب شدند و نقشه های آن ها در GIS تولید شد. از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP برای وزن دهی به نقشه ها، استفاده گردید. با ترکیب نقشه های معیار در GIS، نقشه مکان یابی در 4 کلاس تناسب، تولید گردید. نتایج تحقیق نشان داد که 37 درصد عرصه به مساحت 814 هکتار برای کاشت بادامک بسیار مناسب است که با جهت های جغرافیایی شمالی و جنوبی بوده و بر ارتفاعات بالای منطقه (1300-1000 متر) منطبق است.

رودخانه طالقان از جمله رودخانه های مهم حوضه سفیدرود می باشد که به دلیل توسعه جوامع انسانی دچار دستکاری های متنوع انسان ساخت از جمله سدسازی شده است. از این رو ماهیان این رودخانه اهداف بسیار عالی برای مطالعات تاثیر این عوامل می باشند. بنابراین مطالعه حاضر به منظور بررسی تفاوت های ریختی جمعیت های سس ماهی کورا ساکن در بالادست و پایین دست سد سنگبان رودخانه طالقان، بر اساس دو روش ریخت سنجی سنتی و هندسی و نیز مقایسه قدرت این دو روش در تفکیک این جمعیت ها انجام شده است. نتایج نشان داد که ریخت سنجی هندسی ابزار دقیق و قدرت مندی در تفکیک جمعیت های بسیار نزدیک از نظر ویژگی های ریختی نسبت به روش های سنتی می باشد. در حالی که ریخت سنجی سنتی به اندازه گیری فواصل طولی و نسبت ها محدود می باشد و تنها در صورت وجود تفاوت های بارز قادر به تفکیک جمعیت ها می باشد. بنابراین دو جمعیت سس ماهی کورا به وسیله روش ریخت سنجی سنتی از یکدیگر تفکیک نشدند ولی روش ریخت سنجی هندسی به خوبی و قدرت بالا این دو جمعیت را از لحاظ ریختی از یکدیگر تفکیک نمود. نتایج همچنین نشان داد که سد سنگبان باعث تفاوت در ویژگی های ریختی شامل تغییر در عمق بدن، طول سر و عمق ساقه.دمی در جمعیت های دو سوی سد شده است.

بررسی تنوع گونه ای ماهیان در مطالعات اکوسیستم های آبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف از این پژوهش بررسی فراوانی و تغییرات شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی گونه ای جامعه ماهیان رودخانه گرگر در دو فصل تابستان و پائیز 1393 در محدوده جغرافیایی شوشتر می باشد. در این بررسی جمعا 138 قطعه ماهی (52 قطعه در فصل تابستان و 86 قطعه در فصل پائیز) از 4 ایستگاه با الکترو شوکر صید و نمونه برداری شده و به آزمایشگاه منتقل و به روش زیست سنجی توسط کلیدهای شناسایی معتبر شناسایی شدند. بر اساس نتایج حاصل در این رودخانه 11 گونه ماهی متعلق به سه خانواده کپور ماهیان (Cyprinida)، کفال ماهیان (Mugilidae) و گربه ماهیان (Siluridae) حضور داشتند. بیشترین فراوانی گونه ای در فصل تابستان نازک (Chondrostoma regium) با فراوانی 6 قطعه در ایستگاه 4 و در فصل پاییز بوتک دهان کوچک (Cyprinion kai) با 11 قطعه در ایستگاه 4 بود. بیشترین میزان شاخص تنوع گونه ای شانون- ونیر در فصل تابستان (1.85) مربوط به ایستگاه 4 و بیشترین میزان این شاخص در فصل پاییز (2.011) مربوط به ایستگاه 1 بود که می تواند نشان دهنده شرایط متعادل در محیط باشد. بیشترین میزان شاخص غنای گونه ای مارگالف (2.26) مربوط به ایستگاه 4 در تابستان و بیشترین میزان این شاخص (3.004) مربوط به ایستگاه 1 در پاییز بود. بیشترین میزان یکنواختی گونه ای سیمپسون در تابستان (0.98) مربوط به ایستگاه 2 و بیشترین میزان آن در پاییز (0.865) مربوط به ایستگاه 3 بود. بر اساس آزمون آنالیز واریانس یک طرفه هیچ اختلافی معنی داری بین شاخص های تنوع زیستی در دو فصل تابستان و پائیز وجود نداشت (p>0.05) که این امر نشان دهنده شرایط یکسان در ایستگاه های موردمطالعه می باشد.