ترویج گیاه پزشکی (گیاه پزشک و غذا)
سال:1386 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

پنبه یکی از محصولات استراتژیک کشور محسوب می شود. یکی از آفات اوایل فصل، تریپسThrips tabaci L. می باشد که در مزارع پنبه استان گلستان فعالیت می نماید. این آزمایش به منظور بررسی کنترل جمعیت تریپس پنبه در مزارع پنبه با 5 تیمار (لاروین 7 گرم، گائوچو 5 گرم، تیومتوکسام (کروزر) 5 و 7.5 گرم در هر کیلو بذر دلنته و شاهد) در 4 تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقاتی هاشم آباد گرگان در سالهای 1380 و 1381 انجام گردید. آماربرداری در مراحل مختلف آفت بعد از سبز شدن پنبه در مراحل 2، 4، 6 و 8 برگی، ثبت و در جدول ها یاداشت گردید. نتایج نشان داد که سم تیومتوکسام با دزهای 5 و 7.5 گرم در هر کیلو بذر دلنته نسبت به شاهد در سال اول بیشترین درصد تاثیر را چهل روز بعد از کاشت (مرحله 7 برگی) با میانگین 81.19 و 91.59 درصد تاثیر داشت که در یک گروه قرار گرفتند. در سال دوم، بیشترین درصد تاثیر سم تیومتوکسام 5 و 7.5گرم 30 روز بعد از کاشت (مرحله 7 برگی) با میانگین 78.66 و 93.79 درصد تاثیر بود که در یک گروه قرار گرفتند. بنابراین، با توجه به تاثیر مناسب سم تیومتوکسام در کنترل جمعیت آفات اوایل فصل نظیر تریپس در مزارع پنبه و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی با سمپاشی، این سم می تواند در آینده به عنوان یک سم ضدعفونی کننده بذر دلنته پنبه در اختیار کشاورزان استان گلستان قرار گیرد.

به منظور بررسی تاثیر ماده نانوسیلورو تعیین غلظت موثراین ماده برروی قارچ Fusarium moniliforme عامل پوسیدگی طوقه برنج، پوسیدگی ساقه ریشه و دانه ذرت دو آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایشگاه به اجرا در آمد. در آزمایش اول دوزهای مختلف نانوسیلور مایع L200 که شامل: شاهد بدون نانوسیلور، سایر تیمارها به ترتیب 5ppm، 10ppm، 30ppm،50ppm  و 100ppm نانوسیلور در 3 تکرار به منظور تعیین محدوده دوز نانوسیلور انجام شد. این ماده با محیط کشت PDA پس از سترون شدن مخلوط گردید. نتایج نشان داد که از دوز 30ppm به بعد در بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری در سطح P=0.05 وجود دارد. در مرحله دوم آزمایش برای اطمینان بیشتر از تاثیر سایر دوزها آزمایش با مقادیر انتخاب شده عبارتند از: شاهد بدون نانوسیلور، تیمار اول 20ppm، تیمار دوم25ppm ، تیمار سوم35ppm ، تیمار چهارم 40ppm و تیمار پنجم 60ppm در 3 تکرار و همانند آزمایش اول تکرار گردید. نتایج نشان داد که از تیمار 20ppm به بعد حدود 50 درصد یا حتی بیشتر کاهش رشد قطر ریسه های فوزاریوم پس از چهار روز قابل مشاهده بود که در زمان کوتاه نانوسیلور کاهش چشمگیری در رشد ریسه های این قارچ داشته است، بنابراین نانوسیلورها علاوه بر خاصیت آنتی باکتریال، احتمالا به نسبت بالایی خاصیت بازدارندگی بر علیه عامل بیمارگرگیاهی را نیز دارند.

بیماری لکه برگی باکتریایی از بیماری های مهم درختان میوه هسته دار در استان گلستان است که در چند سال گذشته علاوه بر شانکر باکتریایی Pseudomonas syringae pv. syringae درختان میوه هلو و آلو شناسایی شده است. این باکتری تولید پرگنه های زرد تا نارنجی روی محیط کشت YDC،NAG و NAC نمود. این باکتری گرم منفی، اکسیداز منفی، احیا نیترات منفی، استفاده از اغلب منابع کربنی مثل ترهالوز، دی فرکتوز و ساکاروز مثبت بودند. متحمل در حضور نمک طعام 2 درصد مثبت، اما در حضور نمک طعام 6 درصد منفی بودند. با توجه به سایر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و ظاهر شدن علایم بیماری پس از یکماه با اثبات تست بیماریزایی روی نهال هلو (ردکاپ، دکسی رد و ارکی گلو) عامل بیماری بنام Xanthomonas arboricola pv. pruni تشخیص داده شد. جهت بررسی و کنترل این بیماری با استفاده از طرح آماری کامل تصادفی در شرایط باغ در دو منطقه از استان در چهار تکرار از هر رقم با استفاده از سموم مسی در دوزهای مختلف در سه مرحله (دی ماه، اسفند ماه و اواخر فروردین ماه) سمپاشی شدند. نتایج سمپاشی نشان تفاوت آماری معنی داری در بین تیمارهای مختلف وجود دارد. ترکیب بردو بیشترین تاثیر (کاهش آلودگی تا میزان 5 درصد) نسبت به شاهد (34 تا 45 درصد آلودگی) داشته است. پس از آن به ترتیب محلول بردو، بردو اکسی کلرورمس و محلول بردو اکسی کلرورمس و بردو بهترین تاثیر را داشتند. کمترین تاثیر مربوط به زمانی بود که در هر سه مرحله سمپاشی اکسی کلرورمس بکار گرفته شد. از بین ارقام مختلف شلیل رقم ردگلو حساسترین و ارقام سانکین و نکتارد با کمترین میزان آلودگی (به ترتیب 3 و 4 درصد) متحمل ترین ارقام شناخته شدند. از بین ارقام آلو، رقم سانتاروزا حساسترین و ارقام آلوبخارا و گوجه سعدی کاملا عاری از آلودگی بودند. وضعیت آلودگی در بین ارقام هلو، به ترتیب ارقام ارلی گلو و اسپرینگ کرست متحمل ترین و ارقام ردکاپ، دکسی رد و هلو انجیری (48 درصد آلودگی) به ترتیب حساسیت زیادی نسبت به عامل بیماری برخوردار بودند.

نخود فرنگی گیاهی از تیره بقولات و یک منبع مهم غذایی و فیبر گیاهی برای انسان به شمار می رود. این گیاه ارزش علوفه ای نیز دارد. بیماری های نخودفرنگی یکی از عوامل مهم و محدودکننده در تولید این محصول به حساب می آیند. در این میان، بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه نخودفرنگی، یکی از بیماری های مهم و زیان آور در بسیاری از مناطق کشت این محصول در سراسر دنیا به حساب می آید. این بیماری خاک زاد است و به تنهایی و یا با سایر بیماری های قارچی ریشه، آسیب های جبران ناپذیری را به محصول وارد می سازد. عامل بیماری، قارچ Fusarium solani f. sp. Pisi است. مرحله تولید مثل جنسی قارچ بیمارگر، در طبیعت نادر و نقش آن ناشناخته است. عامل بیماری پارازیت اختیاری است و کلامیدوسپورهای زمستان گذران، اینوکولوم اصلی و اولیه در بروز بیماری به شمار می روند. علایم بیماری بیش تر در مرحله دانه رستی و گیاه چه های جوان قابل مشاهده است. این بیماری تاکنون از ایران گزارش نشده است. با این وجود، شناخت صحیح بیماری، نقش مهمی در اتخاذ سیاست های کنترلی و پیش گیرانه، درصورت بروز احتمالی بیماری خواهد داشت.

قارچ Verticillium dahliae. Kleb. از عوامل پژمردگی آوندی بوده و دامنه وسیعی از گیاهان را مورد حمله قرار می دهد. آلودگی در میان گیاهان زراعی مانند بامیه، کلزا، پنبه، توت فرنگی، سیب زمینی، فلفل، گوجه فرنگی هندوانه و یونجه گزارش شده و سایر گیاهان همچون علف های هرز، درختان میوه سایه دار چوبی نیز میزبان های این قارچ محسوب می شوند. عامل بیماری روی میزبان هایی چون زیتون و سایر درختان میوه هسته دار که کشت آنها در استان گلستان رو به افزایش است خسارت اقتصادی وارد کرده است. آلودگی درختان زیتون در منطقه گرگان ابتدا در سال های 78-1376 در درختان موجود ایستگاه هاشم آباد گرگان مشاهده شده است. ریشه قارچ ورتیسیلیوم از طریق کورتکس ریشه درختان زیتون وارد شده و همراه با توسعه آلودگی باعث ظاهر شدن علایم در تاج درخت می شود و در این نواحی سرشاخه ها خشکیده و برگ ها پژمرده شد و که آویزان هستند و اصطلاحا به آنها خشکیدگی برگ پرچم (Flag leaf) می گویند.

خانواده سیب زمینی (Solanaceae) با داشتن برگ های متناوب، ساده تا لویدار، گل آذین محدود با گلهای جانبی و معمولا دو جنسی و متقارن شناخته می شود. گیاهان این خانواده از لحاظ اقتصادی و دارویی اهمیت زیادی داشته و به علت داشتن تروپان آلکالوییدها و استرویید آلکالوییدها دارای مواد سمی نیز می باشند. گیاهانی مثل Nicotina tabacum (تنباکو)، Datura (تاتوره) و Atropa belladoma گیاهانی سمی هستند. همچنین بعضی از گونه های این خانواده از جمله فلفل (Capsicum spp.) که دارای آلکالویید کاپسایین است. سیب زمینی، گوجه فرنگی و گونه های تزیینی مثل اطلسی (Petunia) دارای مصارف غذایی فراوانی می باشند. این تیره در ایران دارای 10 جنس و 46 گونه است که یکی از این گونه ها گیاه Mandragora turcomanica که اخیرا از شمال شرق ایران گزارش شده است و در این مقاله به معرفی آن پرداخته می شود.

«گندم خودرو» بخشی از زندگی گندم زراعی است. از آن جا که هیچ کمباینی کامل نیست، همیشه مقدار زیادی دانه بر روی زمین می ریزد و گندم خودرو را به وجود می آورد. اگر بد شانس باشید و درست قبل از برداشت، مزرعه تان در اثر بارش تگرگ یا عامل دیگری آسیب ببیند گندم خودروی بیشتری خواهید داشت. برخی از مردم فکر می کنند که وجود گندم خودرو مشکل خاصی را ایجاد نمی کند. آن ها به گندم خودرو به عنوان یک علوفه بالقوه نگاه می کنند. برخی نیز آن را پوشش سبزی برای حفاظت از خاک در برابر تند بادها (فرسایش بادی) می دانند. بعضی از کشاورزان نه وقت کافی برای از بین بردن گندم های خودرو دارند و نه می خواهند پولی را برای حذف آن بپردازند. حقیقت این است که گندم خودرو منبع بسیاری از مشکلات جدی است و در صورت عدم کنترل، زیان زیادی را متوجه شما و مزارع همجوارتان می کند.

از بین بیماری های برنج، بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه (باکانه) مهم ترین بیماری این محصول در استان گلستان است. در سال های اخیر شدت بیماری های قارچی (به ویژه باکانه) در خزانه و زمین اصلی افزایش یافته و خسارت زیادی را به محصول وارد کرده است. از آن جایی که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، بنابراین ضدعفونی بذر به عنوان یکی از راه های پیشگیری و کاهش آلودگی در زراعت برنج از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ضدعفونی بذر نه تنها بیماری باکانه را تقریبا به طور کامل کنترل می کند، بلکه برای مقابله با سایر عوامل خسارت زای بذر و گیاهچه برنج نیز موثر است. توصیه های زیر مراحل انجام صحیح ضدعفونی بذر برنج را ارایه می نماید.

طی نمونه برداری هایی که در تابستان 1386 به منظور شناسایی مهمترین آفات و بیماریهای درختان درجنگل و نهالستان در شمال کشور و استان اردبیل انجام گرفت، پروانه سفید آمریکایی که هم اکنون بخش وسیعی از جنگلها، باغات و فضای سبز شهری استان گیلان را خسارت زده است به سمت استان های مجاور در حال گسترش می باشد. تخم و لاروهایی روی درختان و نهال های چنار و ون در نهالستان کلوده و جنگل های جلگه ای و فضای سبز شهری محمود آباد استان مازندران و همچنین در منطقه فندقلو و نهالستان اداره کل منابع طبیعی و باغ گیاه شناسی مرکز تحقیقات استان اردبیل جمع آوری شد. پس از بررسی تخم ها و سنین مختلف لارو و حشره کامل، آفت پروانه سفید آمریکایی ( [Hyphantria cunea (Drury,1773] تشخیص داده شده است.

طی نمونه برداری هایی که در تابستان 1386 به منظور شناسایی مهمترین آفات و بیماری ها در جنگلها و نهالستان های شمال کشور انجام گرفت، در ارتفاعات بیش از 2000 متر از سطح دریا و دامنه جنوبی البرز در منطقه درازنو، حوزه شهرستان کردکوی، لارو و سوسک هایی روی درختان و نهالهای لور (Carpinus orientalis Mill.1759) و کچف (Carpinus schuschansis H. Winkl.1904) در سطح وسیعی از منطقه (بیش 200 هکتار) مشاهده و جمع آوری گردید. پس از بررسی لاروها در سنین مختلف و حشره کامل، آفت کک لور (Altica viridula Weise, 1889.) تشخیص داده شد.