تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال:1394 | دوره:13 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

اندازه ‎‎گیری مقدار سوخت چوبی افتاده با تغییراتی بر خط نمونه برای اولین بار به نام خط نمونه Brown مطرح شد و از به سوخت سنج (go/no go gauge) به عنوان وسیله ای برای اندازه گیری دقیق مقدار سوخت چوبی در کلاس های مختلف قطری در بستر جنگل استفاده شد. ارزیابی مقدار سوخت یک نیاز ضروریست که باید در بررسی میزان سوخت های خطرآفرین در سراسر دنیا، به عنوان یک مقوله جدید در مدیریت آتش سوزی جنگل های ایران نیز نهادینه شود. برای معرفی و کاربرد به سوخت سنج در برآورد مقدار سوخت چوبی در ایران، مواد سوختنی بخشی از مناطق جنگل کاری گیلان (جنگل کاری های کاج تدا) برای واسنجی و بکارگیری این وسیله ارزیابی شد. برای این منظور با آماربرداری منظم- تصادفی و استفاده از خط نمونه، قطعات چوبی مرده در بستر جنگل توسط خط کش و به سوخت سنج اندازه گیری و مقایسه شدند. نتایج این بررسی نشان داد که به سوخت سنج ضمن راحتی و آسانی در اندازه گیری سوخت، از کارایی بالا برای ارزیابی و برآورد مقدار سوخت چوبی برخوردار است، اگرچه اختلاف معنی داری از نظر مقدار سوخت محاسبه شده توسط به سوخت سنج (5.21 تن در هکتار) و اندازه گیری مستقیم آن توسط خط کش (5.02 تن در هکتار) در سطح 95 درصد وجود ندارد. البته به لحاظ سرعت اندازه گیری نیز، نتایج نشان داد که به سوخت سنج می تواند زمان اندازه گیری ها را بیش از یک سوم کاهش دهد، که این زمان از نظر هزینه های آماربرداری قابل توجه خواهد بود.

گوناگونی عوامل تاثیرگذار بر زوال بوم سازگان جنگلی زاگرس، قضاوت و برنامه ریزی را برای آن سخت و مشکل کرده است. هدف از این پژوهش، بررسی ارتباط بین عوامل اقلیمی (بارش، دمای هوا، رطوبت نسبی و سرعت باد) و تبخیرتعرق مرجع با زوال جنگل های زاگرس، به عنوان یکی از فرضیات مطرح در رابطه با این پدیده، در استان لرستان بود. بدین منظور از داده های اقلیمی درازمدت 9 ایستگاه هواشناسی همدیدی این استان و چهار ایستگاه هواشناسی همدیدی استان های مجاور استفاده شد. بدلیل اینکه سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، شروع پدیده زوال جنگل را در ناحیه رویشی زاگرس این سال گزارش کرده است روند عوامل مورد بررسی در درازمدت و از سال 1380 خورشیدی به بعد بررسی شد. بر اساس نقشه های موجود زوال جنگل های استان لرستان، پنج طبقه از نظر زوال در این جنگل ها در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که عامل بارش در تمامی ایستگاه ها از سال 1380 خورشیدی به بعد کاهش چشمگیری یافته است (بجز پلدختر) و دمای هوا نیز در کلیه ایستگاه ها بجز پلدختر، در 15 سال اخیر افزایش نشان داده است. در 15 سال اخیر، تبخیرتعرق مرجع نیز در بیشتر ایستگاه های مورد مطالعه روند افزایشی داشته است. انطباق نقشه زوال جنگل با نقشه های عوامل اقلیمی، عوامل بارش (0.779)، دمای هوا (0.776)، رطوبت نسبی (0.602) و تبخیرتعرق مرجع (0.670) همبستگی معنی داری را با طبقات زوال جنگل نشان دادند (P<0.01). نتایج این پژوهش نشان داد که یکی از مهمترین دلایل خشکیدگی بوم سازگان جنگلی زاگرس، می تواند تغییر عوامل اقلیمی و تبخیر تعرق مرجع در طی زماین کوتاه بوده باشد.

شب پره های خانواده Noctuidae با بیش از بیست و پنج هزار گونه بزرگترین خانواده راسته بال پولکداران محسوب می شوند. زیرخانواده Noctuinae یکی از مهمترین و بزرگترین زیرخانواده های این خانواده به حساب می آید.برای بررسی فون این زیرخانواده در سال های 1390-1392 عمدتا از رشته کوه های زاگرس در بخش های شرقی استان خوزستان و نواحی شمالی و مرکزی استان فارس توسط تله نوری نمونه برداری انجام شد. در مجموع 26 گونه و یک زیر گونه متعلق به 13 جنس از زیرخانواده Noctuinae جمع آوری و شناسایی گردید. از نمونه های جمع آوری شده 13 گونه و یک زیرگونه برای اولین بار از استان خوزستان و 3 گونه نیز برای اولین بار از استان فارس معرفی می شوند.همچنین گونه Apamea damascene Zilli، Varga، Ronkay &Ronkay،2009 برای اولین بار از ایران گزارش می شود. اطلاعات مربوط به بیونومی و پراکنش جغرافیایی نمونه های مطالعه شده همراه با برخی ویژگی های افتراقی و تصاویر بالغ و اندام تناسلی آنها در این تحقیق ارائه شده است.

اکالیپتوس بومی استرالیاست و گونه های زیادی از این جنس به کشورهای دیگر و ازجمله ایران وارد شده و در حال حاضر حدود 50 گونه اکالیپتوس در شمال و جنوب ایران وجود دارد. اگرچه بنا به دلیل اهمیت اقتصادی بالا و زینتی بودن آنها، این درختان در پروژه های جنگل کاری مورد استفاده قرار گرفته و در سطح وسیع کاشته می شوند ولی اهمیت اصلی اکالیپتوس ها به دلیل منبع تولیدکننده اسانس می باشد. این تحقیق در راستای کاربرد بیولوژیکی اسانس گونه های مختلف اکالیپتوس انجام شد و خاصیت حشره کشی اسانس 53 گونه اکالیپتوس علیه آفت انباری Sitophilus oryzae L.)) مورد مطالعه قرار گرفت. اگرچه همه اسانس های استخراج شده از 53 گونه اکالیپتوس سمیت تنفسی قابل توجهی روی S. oryzae داشتند اما مقادیر LC50 آنها با یکدیگر متغیر بوده و دامنه تغییر آنها از 22.67 تا 59.12 میکرولیتر بر لیتر هوا بود. به طوری که از بین تمام اسانس گونه های مختلف اکالیپتوس آزمایش شده، اسانس های استخراج شده از گونه های E. fraxinoides، Eucalyptus flocktoniae، E. globulus، E. camaldulensis، Eeucalyptus stricklandii و E. macarthurii بالاترین مقدار LC50 (کمتر از 30 میکرولیتر بر لیتر هوا) را روی S. oryzae داشتند، از این رو این گروه از اسانس ها قابلیت این را دارند که در آینده برای تولید حشره کش های کم خطر تدخینی و سازگار با محیط زیست مورد استفاده قرار گیرند.

یکی از مهمترین عواملی که چهره زمین را در بسیاری از قسمت های دنیا تغییر داده، پاکسازی جنگل هاست.در طول قرن ها، به دلیل وابستگی انسان و تامین نیازهایش، جنگل ها به طور مداوم تبدیل و یا تغییر کرده اند. از آنجا که اهمیت و نقش مسائل اقتصادی و اجتماعی در مناطق اکولوژیکی مختلف، متفاوت و گاهی نامشخص است و از طرفی با توجه به شرایط اقلیمی، زیستی و ادافیکی، برخی از عوامل اجتماعی و اقتصادی دارای اثر و اهمیت بیشتری هستند، بنابراین شناسایی دقیق این عوامل و سهم هریک از آنها در منطقه مورد مطالعه ضروریست. به همین منظور، در این تحقیق به شناسایی و اولویت بندی مهمترین عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر در تخریب جنگل های منطقه کاکارضای لرستان با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) پرداخته شد. نتایج این بررسی نشان داد که از بین عوامل موثر در تخریب جنگل های منطقه که شامل بهره برداری، دامداری و تغییرکاربری جنگل می باشد، عامل بهره برداری از جنگل مهمترین عامل تخریب این اکوسیستم ها می باشد که علت آن نبود خطوط گاز رسانی در منطقه مورد مطالعه و نیاز مردم محلی به برداشت چوب به منظور تهیه سوخت می باشد.

شب پره برگ خوار دو نواری Streblote siva (Lefebvre) (Lep., Lasiocampidae)، به عنوان آفت مهم روی درختان کنار، آکاسیا و کنوکارپوس در مناطق مختلف جنوب کشور فعالیت دارد. در این تحقیق روند رشد و نمو مراحل مختلف زیستی شب پره برگ خوار دو نواری در چهار دمای ثابت 15، 20، 25 و 30 درجه سلسیوس بررسی شد. آستانه ‎ پایین دمای رشد و نمو و گرمای موثر مورد نیاز برای رشد و نمو هریک از مراحل رشدی حشره آفت، با استفاده از مدل های خطی معمولی (روز – درجه) و ایکموتو و تاکای برآورد شد. میانگین طول دوره رشد و نمو جنینی از 6.34±0.20 تا 19.52±0.49 روز به ترتیب در دماهای 30 و 15 درجه سلسیوس متغیر بود. افزایش دما از 15 تا 25 درجه سلسیوس، طول دور ه لاروی را از 119.43±3.46 تا 36.52±0.70 روز کاهش داد. طول دوره شفیرگی در دماهای مورد بررسی، از 37.07±0.88 تا 9.32±0.28 روز متغیر بود. دوره ‎ رشد و نمو مراحل نابالغ در دماهای مختلف از 176.30±3.58 تا 52.12±0.71 روز به طول انجامید. آستانه پایین دمای رشد و نمو برای مراحل تخم، لارو، شفیره و کل دوره پیش از بلوغ بر اساس مدل خطی معمولی به ترتیب 8.97، 7.77، 12.20 و 8.59 درجه سلسیوس و طبق مدل ایکموتو و تاکای، به ترتیب 9.24، 10.34، 11.12 و 10.48 درجه سلسیوس تخمین زده شد. گرمای موثر مورد نیاز برای تکمیل رشد و نمو مراحل نابالغ با استفاده از مدل خطی معمولی و مدل ایکموتو و تاکای به ترتیب 1023.54±34.57 و 920.86±22.59 روز – درجه برآورد شد.

کاکتوس Opuntia ficus-indica (L.) Mill. یکی از گیاهان بسیار مهم، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک است. در حال حاضر به دلیل کاهش چشمگیر تولید علوفه در اثر بروز خشکسالی های اخیر توان و قابلیت های این گیاه در تولید علوفه و احیای مراتع کشور ما مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه بومی کشور ما نبوده، از این رو در کشت و توسعه آن باید موضوع آفات به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. به همین منظور بررسی روی آفات کاکتوس های کاشته شده در سه استان کرمانشاه، ایلام و بوشهر انجام شد. بررسی ها به صورت مشاهده مستقیم نوع و میزان آلودگی به آفات و جمع آوری آنها بود. نمونه های جمع آوری شده پس از ثبت اطلاعات لازم برای شناسایی و انجام بررسی های تکمیلی به آزمایشگاه منتقل شدند. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که حلزون Helix (Helicella) krynickii Krynicki، 1833، موریانه Microcerotermes buettikeri Chhotani &amp; Bose و زنبور orientalis Vespa این گونه کاکتوس را در مناطق مورد بررسی مورد حمله قرار می دهند. البته هر سه گونه آفت ذکر شده برای اولین بار از ایران روی Opuntia ficus-indica گزارش می شوند.

بررسی هایی که سال های 1389-1392 در مورد زنبورهای تخم ریز اره ای (Hymenoptera: Symphyta) انجام شد، مشخص گردید که نام علمی بعضی از این زنبورها در منابع فارسی به اشتباه ذکر شده است، که به شرح زیر اصلاح می شود: ...