زنان مامایی و نازایی ایران
سال:1398 | دوره:22 | شماره:5 |تعداد مقالات:15

مقدمه: عملکرد تخمدان توسط پیام یا سیگنال های عصبی-هورمونی به طور همزمان باید رشد فولیکولی، ترشح استروئید و اوولاسیون را کنترل نماید. گیرنده های آلفا و بتای سیستم سمپاتیک در تنظیم فعالیت سلول های تکا و گرانولوزا جهت فولیکوژنزیس و استروئیدوژنزیس نقش دارند. مطالعه حاضر با هدف بررسی تغییرات بیان ژن های سه گیرنده آدرنرژیک آلفا 1، 2 و بتا 2 در سلول های کومولوس تخمدان زنان نابارور مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (کاندید IVF) و تأثیر کلونیدین بر آن انجام شد. روش کار: این مطالعه مورد شاهدی در سال 1396 بر روی دو گروه کنترل (زنان سالم اهداء کننده تخمک) و مطالعه (مبتلایان به تخمدان پلی کیستیک) انجام شد. تجویز داروهای محرک تخمک گذاری در دو گروه جهت رشد تخمک تجویز شد. بعد از گرفتن تخمک یا عمل پانکچر، از مایع فولیکولی مجموعه کومولوس و تخمک جمع آوری شد و سلول های کومولوس توسط آنزیم جدا و کشت داده شدند. سپس استخراج RNA از سلول های کومولوس انجام و غلظت RNA مورد نظر با دستگاه Nano drop خوانده شد. cDNA سنتز و برای ژن های ADRB2 و ADRα 1, 2 پرایمر طراحی و بیان ژن توسط تکنیک Real-time PCR سنجیده شد. در نهایت اثر داروی کلونیدین در سطح پروتئین ژن های ADRβ 2 و ADRα 1, 2 در سلول های کومولوس دو گروه توسط تکنیک ایمونوسیتوشیمی (روش وسترن بلات) بررسی شد. یافته ها: نتایج این مطالعه افزایش سطح بیان ژن در زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک نسبت به گروه کنترل و تأثیرگذاری کلونیدین بر بیان ژن را تأیید کرد. شدت این تأثیرگذاری بر بیان ژن گیرنده ها به ترتیب ADRα 2 < ADRβ 2 < ADRα 1 بود (02/0p<). نتیجه گیری: بر اساس نتایج بیان ژن و ایمونوسیتوشیمی، کلونیدین توانست بیان ژن سه گیرنده آدرنرژیک به ویژه آلفادو را به طور معنی داری در بیماران کاهش دهد، لذا می توان درمان فارماکوتراپی کلونیدین را پیشنهاد نمود.

مقدمه: با توجه به اهمیت بررسی اندکس مقاومتی (RI) و میزان حداکثر سرعت سیستولیک (PSV) شریان مغزی میانی (MCA) جنین در تعیین دیسترس جنینی و بیماری های جنینی نظیر آنمی، مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر تغییرات ضربان قلب جنین (FHR) در حالت استراحت و فعالیت بر روی شاخص های RI و PSV شریان مغزی میانی جنین انجام شد. روش کار: اینمطالعهمقطعی به روش تحلیلی با روش نمونه گیری در دسترسدرسال 1395 بر روی 192 زن باردار با سن حاملگی 39-16 هفته مراجعه کننده به بیمارستان امام رضا (ع) کرمانشاه انجام گرفت. در دو حالت استراحت و فعالیت جنین، سونوگرافی داپلر به عمل آمد و MCA-RI، MCA-PSV و میزان FHR اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS(نسخه 22) و آزمون های تی زوجی و ویلکاکسون انجام شد. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: بر اساس نتایج مطالعه، FHR (15-3 ضربه) و MCA-PSVجنین در وضعیت حرکت به طور معناداری بیش از وضعیت استراحت و MCA-RI در وضعیت حرکت به طور معناداری کمتر از وضعیت استراحت بود (05/0p<). همچنین بین MCA-RI و MCA-PSV با میزان FHR جنین هم در وضعیت استراحت و هم حرکت ارتباط معناداری وجود داشت (05/0p<). بنابراین در این مطالعه با افزایش FHR متعاقب حرکت، MCA-RIبه طور معناداری کاهش (05/0p<) و MCA-PSV به طور معناداری افزایش یافت (05/0p<). نتیجه گیری: افزایش FHR مستقیماً بر پارامتر MCA-PSV و MCA-RI جنین اثر می گذارد. این مورد باید در تشخیص دیسترس و آنمی جنین مدنظر باشد.

مقدمه: ناباروری یکی از مشکلات شایع جوامع بشری است و سندرم تخمدان پلی کیستیک، شایع ترین علت ناباروری زنان به دلیل عدم تخمک گذاری است. ناباروری به عنوان دلیل اصلی اختلالات خلقی و کاهش کیفیت زندگی در بیماران PCOS مطرح شده است. ورزش، یکی از روش های غیردارویی مؤثر در درمان PCOS و یوگا، یکی از ورزش های توصیه شده برای این بیماری می باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر 6 هفته تمرینات یوگا بر کیفیت زندگی در زنان نابارور مبتلا به PCOS انجام شد. روش کار: این مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی از اسفند 1394 تا آبان 1395 بر روی 61 زن نابارور تحت درمان ناباروری، مبتلا به PCOS مراجعه کننده به بیمارستان صارم در شهر تهران انجام شد. زنان واجد شرایط در دو گروه آزمون و کنترل قرار گرفتند. سپس تمامی نمونه ها پرسشنامه اطلاعات فردی و باروری و پرسشنامه کیفیت زندگی تعدیل یافته سندرم تخمدان پلی کیستیک را تکمیل کردند. سپس ورزش یوگا به مدت 6 هفته توسط افراد گروه مداخله انجام شد و گروه کنترل هیچ مداخله ورزشی دریافت نکردند. پس از 6 هفته مجدداً پرسش نامه ها تکمیل گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS (نسخه 21) و آزمون های آماری تی مستقل، تی زوجی، من ویتنی، کای دو، مک نمار و ویلکاکسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: بر اساس نتایج مطالعه انجام تمرین یوگا به مدت 6 هفته تأثیر معنی داری بر نمرات کیفیت زندگی و حیطه های موی زائد (001/0=p)، وزن (010/0=p)، آکنه (001/0=p)، نگرانی از وضعیت باروری (001/0=p)، عاطفی (001/0>p)، اختلال قاعدگی (001/0>p) و نمره کل (001/0>p) داشت. نتیجه گیری: یوگا به عنوان یک ورزش آرامش بخش، به مدت 6 هفته می تواند سبب بهبود نمرات کیفیت زندگی در زنان مبتلا به PCOS تحت درمان ناباروری شود، بنابراین می توان از این برنامه ورزشی به عنوان یک روش کم هزینه و اثربخش در جهت ارتقاء کیفیت زندگی این دسته از بیماران بهره جست.

مقدمه: استرس در بارداری می تواند با نتایج نامطلوب از جمله زایمان زودرس و کاهش رشد داخل رحمی همراه باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط استرس مادر با پیامدهای بارداری در زنان باردار مراجعه کننده به مراکز سلامت شهر قزوین انجام شد. روش کار: این مطالعه طولی آینده نگر در سال 1397 بر روی 239 زن باردار تک قلو در هفته 28-24 بارداری مراجعه کننده به مراکز سلامت شهر قزوین انجام شد. مادران گروه مواجهه امتیاز بالاتر از 23 و گروه غیرمواجهه، امتیاز کمتر از 23 از پرسشنامه استرس درک شده کوهن کسب کرده بودند. پیامدهای مطالعه شامل ارزیابی زایمان زودرس (قبل از 37 هفته) و پیامد نوزادی بود. مادران تا زمان زایمان پیگیری شدند و در زمان زایمان اطلاعات زایمانی تکمیل گردید. تجزیه و تحلیل داده-ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS (نسخه 24) و آزمون های تی تست، کای دو و رگرسیون لوجستیک انجام شد. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: در بررسی پیامدهای مورد مطالعه، زایمان زودرس، وزن زمان تولد، قد و دور سر نوزاد، دیسترس تنفسی و ایکتر نوزادی با استرس مادر در دوران بارداری ارتباط معنی داری را نشان دادند (05/0>p). نتیجه گیری: استرس ادراک شده در مادران باردار می تواند موجب افزایش زایمان زودرس و پیامدهای بد نوزادی شود.

مقدمه: آمنیوتومی معمولاً برای القاء یا تقویت لیبر به کار می رود و اگر زمان آن مناسب باشد، می تواند بر پیشرفت لیبر تأثیر گذارد. مطالعه حاضر با هدف مقایسه پیامدهای زایمانی در زنان نخست زا در دو گروه آمنیوتومی زودرس و دیررس انجام شد. روش کار: این مطالعه کارآزمایی بالینی در سال 96-1395 بر روی 70 زن باردار نخست زا مراجعه کننده به مرکز آموزشی درمانی امام علی (ع) آمل انجام شد. زنان باردار نخست زا با شروع لیبر خودبه خودی به دو گروه آمنیوتومی زودرس (کمتر یا مساوی 4 سانتی متر) و آمنیوتومی دیررس (بیشتر از 4 سانتی متر) تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده ها، چک لیستی شامل مشخصات واحدهای پژوهش، فرم پارتوگراف و ارزیابی مراحل اول، دوم، سوم زایمان و نوزاد بود. مشخصات فردی، تزریق اکسی توسین، مراحل زایمان و نمره آپگار نوزاد از طریق این ابزارها گردآوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS (نسخه 20) و آزمون های تی مستقل و کای دو انجام شد. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: دو گروه از نظر میانگین طول مدت مرحله اول (001/0p<) و دوم زایمان (025/0=p) اختلاف معنی داری داشتند. مدت مرحله اول زایمان در گروه آمنیوتومی زودرس و مدت مرحله دوم در گروه آمنیوتومی دیررس طولانی تر بود، اما دو گروه از نظر میانگین طول مدت مرحله سوم زایمان تفاوت آماری معنی داری نداشتند (078/0=p). نمره آپگار نوزادان در دقیقه اول و پنجم در دو گروه تفاوت معنی داری نداشت (1=p). نتیجه گیری: اگرچه آمنیوتومی زودرس و دیررس بر پیامد های نوزادی تأثیر یکسانی داشتند، اما آمنیوتومی دیررس (استاندارد) در زنان نخست زا مدت لیبر را کاهش داد.

مقدمه: ویسفاتین یک آدیپوکین مترشحه از بافت چربی است که به نظر می رسد با میزان وزن گیری در دوران بارداری مرتبط باشد، لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی سطح سرمی ویسفاتین در بارداری و ارتباط آن با شاخص های آنتروپومتریک و وزن-گیری دوران بارداری مادر انجام شد. روش کار: این مطالعه کوهورت در بازه زمانی آذر ماه سال 1394 تا شهریور سال 1395 بر روی 56 زن باردار 40-18 ساله در سه ماهه اول بارداری که برای مراقبت های دوران بارداری به مراکز جامع سلامت پرجمعیت مراجعه کرده بودند، انجام شد. زنان باردار از نظر شاخص توده بدنی قبل از بارداری به دو گروه A (BMI طبیعی) و B (BMI بالاتر از طبیعی) تقسیم بندی و همگن شدند. سطح سرمی ویسفاتین در هفته های 12-6 و 20-15 بارداری به روش ELISA سنجش شد. روش گردآوری اطلاعات شامل: مشاهده، معاینه و مصاحبه بیمار با استفاده از پرسشنامه در سه بخش اطلاعات فردی، تاریخچه مامایی و طبی مادری و متغیرهای جنینی، نتایج آزمایشگاهی بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و آزمون های کای دو نمونه ای، من ویتنی، آزمون رتبه علامت دار ویلکاکسون، رگرسیون و آزمون همبستگی رتبه ای اسپیرمن انجام شد. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: میانگین ویسفاتین سرمی از سه ماهه اول بارداری به سه ماهه دوم بارداری در هر دو گروه به طور معنی داری افزایش پیدا کرده بود (به ترتیب 005/0=pa و 001/0= pbدر گروه Aو B). میانگین سطح سرمی ویسفاتین سه ماهه دوم بارداری گروه B نسبت به گروه A به طور معناداری بیشتر بود (04/0=p). میزان وزن گیری در طی سه ماهه دوم بارداری گروه A به طور معناداری در مقایسه با گروه B بیشتر بود (03/0=p). سطح ویسفاتین سه ماهه دوم ارتباط مثبت و معناداری با شاخص توده بدنی سه ماهه سوم بارداری در گروه A داشت (01/0=p، 54/0=r). نتیجه گیری: الگوی افزایشی در غلظت ویسفاتین پلاسمای مادر با پیشرفت بارداری در زنان باردار در گروه با شاخص توده بدنی طبیعی ممکن است تابعی از تغییرات افزایشی در بافت چربی احشایی باشد که در افزایش انعطاف پذیری متابولیسم مادران در بارداری و کاهش بروز بیماری های متابولیک نقش داشته باشد.

مقدمه: به دلیل ناشناخته ماندن خشونت جنسی در جامعه ایرانی، پیامدهای نامطلوب این نوع خشونت نیز به دنبال آن نامشخص می باشد؛ لذا مطالعه حاضر با هدف اطلاع از شیوع خشونت جنسی در زنان ماستکتومی شده بهبود یافته از سرطان پستان انجام شد. روش کار: این مطالعه توصیفی-مقطعی در سال 1397 بر روی 320 زن ماستکتومی شده بهبود یافته از سرطان پستان در مراکز آموزشی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام شد. خشونت جنسی زنان مبتلا به سرطان پستان به کمک پرسشنامه خشونت جنسی سنجیده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS (نسخه 22) و روش های آمار توصیفی و آزمون های کولموگروف-اسمیرنوف، رگرسیون خطی و اسپیرمن انجام گرفت. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: میانگین خشونت جنسی در مطالعه حاضر برابر 53/09± 35/51 و در سطح " خشونت جنسی متوسط" بود. در میان حیطه های خشونت جنسی، حیطه "تحقیر همسر در حین رابطه جنسی" با نمره 03/1± 11/14 بیشترین نمره را کسب کرده بود. خشونت جنسی با سن (003/0=p)، سابقه بهبودی از سرطان (049/0=p)، تحصیلات بیمار (013/0=p) و همسرش (001/0=p) و وضعیت سلامت عمومی بیمار (001/0=p) همبستگی داشت. نتیجه گیری: خشونت جنسی در مبتلایان به سرطان پستان پس از ماستکتومی در حد متوسطی قرار دارد.

مقدمه: سطح کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک تحت تأثیر متغیرهای گسترده ای می باشد. مطالعات مختلف نشان داده اند که این بیماران در معرض خطر بالای اختلال افسردگی و اضطراب قرار دارند. مهم ترین علائم تخمدان پلی کیستیک، هیرسوتیسم، آکنه و افزایش هورمون آندروژن است. مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط سطوح هورمون های آندروژن، هیرسوتیسم و آکنه با افسردگی و اضطراب در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک انجام شد. روش کار: این مطالعه مورد-شاهدی در سال 95-1394 بر روی 53 بیمار مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک که بر اساس معیارهای تشخیصی روتردام انتخاب شدند و 50 زن سالم به عنوان گروه کنترل در بیمارستان آرش تهران انجام شد. ابزار گرد آوری داده ها، پرسشنامه ای شامل مشخصات فردی و پرسشنامه افسردگی و اضطراب بک، مقیاس فریمن گالوی جهت بررسی درجه هیرسوتیسم، مقیاس جهانی درجه بندی آکنه و ویژگی های بالینی هیپرآندروژنیسم و نتایج آزمایشات (تستوسترون تام، تستوسترون آزاد، گلوبولین متصل به هورمون های جنسی) بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS (نسخه 21) و آزمون های تی تست، کای دو و ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: میانگین نمرات آکنه (02/0=p)، هیرسوتیسم (001/0>p)، توتال تستوسترون (008/0=p) و تستوسترون آزاد (01/0=p) در گروه بیمار به طور معنی داری بالاتر از گروه کنترل بود. میانگین سطح SHBG در گروه مورد و گروه شاهد اختلاف آماری معنی داری نداشت (3/0=p). میانگین نمرات افسردگی (001/0=p) و اضطراب (01/0=p) در گروه بیمار (82/9± 35/20 و 44/10± 35/17) به طور معنی داری بیش تر از گروه کنترل (40/8± 46/14 و 65/9± 40/12) بود. بین نمرات کلی اضطراب و افسردگی با آکنه، هیرسوتیسم، توتال تستوسترون، تستوسترون آزاد و گلوبولین متصل به هورمون های جنسی ارتباط آماری معنی داری مشاهده نشد (05/0

مقدمه: سقط مکرر به بروز بیشتر از سه سقط جنین قبل از نیمه اول بارداری اطلاق می شود. از عوامل مهم این بیماری، نقص پروتئین های ضد انعقادی C، S و آنتی ترومبین III می باشد. از طرفی وجود آنتی بادی های سندرم فسفولیپید مانند فاکتور LA (لوپوس آنتی کواگولانت)، آنتی فسفولیپید، آنتی کاردیولیپین و بتا-دو گلیکوپروتئین می تواند عامل سقط مکرر گردد. مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان سرمی این فاکتورها در زنان مبتلا به سقط مکرر انجام گرفت. روش کار: این مطالعه مقطعی در سال 1396 بر روی 80 نفر از بیماران مبتلا به سقط مکرر که در سه ماهه اول بارداری سقط داشتند و به درمانگاه زنان مراجعه نمودند، انجام شد. برای تعیین میزان شیوع نقص پروتئین های مهار کننده انعقادی از روش تشکیل لخته و جهت تعیین میزان آنتی بادی های سندرم فسفولیپیدی از روش الایزا استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS (نسخه 22) و آزمون تی تست انجام شد. میزان p کمتر از 05/0 معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: مقاومت به پروتئین C فعال با 3/21%، نقص PS و نقص PC هر کدام با 8/8%، نقص توأم پروتئین C و S به صورت همزمان 7/3% و نقص AT-III در 3/1% بیماران مشاهده شد. میزان شیوع فاکتور لوپوس آنتی کواگولانت 8/3%، آنتی فسفولیپید 5/2%، بتا-دو گلیکوپروتئین 5/2% و آنتی کاردیولیپین IgG 3/1% بود. حضور آنتی کاردیولیپین IgM در هیچ یک از بیماران مشاهده نشد. نتیجه گیری: مقاومت به پروتئین C فعال، شایع ترین نقص پروتئین ضدانعقادی طبیعی در زنان مبتلا به سقط های مکرر مراجعه کننده به آزمایشگاه تشخیص طبی بیمارستان فوق تخصصی بقیه الله تهران می باشد.

مقدمه: سرطان یکی از شایع ترین علل مرگ و میر در دنیاست و در این بین سرطان پستان به عنوان دومین سرطان منجر به مرگ در میان زنان در سراسر جهان شناخته شده است. تومور پستان یک تومور ناهمگن است و مطالعات مختلف نشان داده اند که آنژیوژنز یا رگ زایی، نقش مهمی در توسعه و پیشرفت تومور بازی می کند. مطالعات بالینی در خصوص ارتباط داروهای مهارکننده رگ زایی به همراه شیمی درمانی در جهت بهبود رویه درمان سرطان پستان انجام شده است. مطالعه مروری حاضر با هدف بررسی اثر داروهای مهارکننده رگ زایی به همراه شیمی درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پستان انجام شد. روش کار: در این مطالعه مروری جهت یافتن مقالات مرتبط پایگاه های اطلاعاتی ISI، Google scholar، PubMed و Scopus با استفاده از کلمات کلیدی Breast cancer، Anti angiogenic drug، Chemotherapy و Angiogenesis از واژه نامه پزشکی Mesh، بین سال های 2018-2000 جستجو شدند. در انتخاب مقالات، محدودیت زمانی در نظر گرفته نشد. انتخاب مقالات بر مبنای استفاده از داروهای ضدرگ زایی به همراه شیمی درمانی یا به عنوان بخشی از داروهای شیمی درمانی در درمان سرطان پستان انجام گردید. در پایان کار نیز داده های ورودی به صورت کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: بر اساس نتایج مطالعات، مشخص گردید که استفاده از داروهای مهار کننده رگ زایی می توانند به عنوان رویکردی در جهت بهبود درمان سرطان پستان تحت پژوهش های بیشتری قرار گیرد. مهارکننده های VEGF و VEGFR اثرات بالینی متفاوتی را از خود بروز داده اند که می تواند ناشی از تفاوت میزان دوز، طریقه مصرف و یا تداخلات دارویی باشد. نتیجه گیری: اگرچه داروهای مهار کننده رگ زایی نقش مثبتی در بهبود درمان سرطان پستان داشته اند، اما با توجه به نتایج متفاوتی که در مطالعات بالینی در دوزها و روش استفاده از این داروها مشاهده شده است، مطالعات بیشتر در این خصوص ضروری است. هرچند به طور کلی به نظر می رسد این داروها در کنار داروهای استاندارد شیمی درمانی می توانند کاندید مناسبی برای درمان و افزایش طول عمر بیماران مبتلا به سرطان پستان باشند.

مقدمه: آندومتریوز، یک مشکل شایع ژنیکولوژیک است که می تواند منجر به تخریب زندگی یک زن گردد. برخی روش های دارویی و رزکسیون جراحی در درمان درد ناشی از آندومتریوز مؤثر می باشد، اما با میزان عود بسیار بالایی همراه هستند. مطالعه مرور نقلی حاضر با هدف بررسی کارایی برخی درمان های طب مکمل بر کنترل عوارض ناشی از آندومتریوز انجام شد. روش کار: در این مرور، مقالات مرتبط با جستجوی پایگاه های اطلاعاتی Pubmed، Cochrane، Scopus، Web of Science، Uptodate، SID، Irandoc و Magiran و همچنین موتور جستجوی Google scholar بدون محدودیت زمانی تا فوریه 2019 مورد بررسی قرار گرفت. جستجو با استفاده از کلیدواژه های Endometriosis، Complementary Therapies، Acupuncture، Massage، Herbal Medicine، Transcutaneous Electric Nerve Stimulation و معادل فارسی آنها صورت پذیرفت. یافته ها: بر اساس استراتژی جستجو، 8702 مقاله در مرحله اول یافت شد که در نهایت 12 مورد از آنها معیارهای ورود به مرور حاضر را داشتند. بر اساس یافته های این مطالعات، استفاده از طب سوزنی و گیاهان دارویی اثرات بسزایی بر بهبود شاخص های بیماری آندومتریوز همانند درد مزمن لگنی، دیس پارونی، دیسمنوره و ناباروری دارند. به علاوه نتایج 2 مطالعه در زمینه مقایسه داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی مرسوم مورد استفاده در درمان آندومتریوز، نشان دهنده برابری اثر هر دو در کاهش درد و بهبود میزان باروری بود. تأثیر ماساژ درمانی و استفاده از تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست در مدیریت درد در این بیماران در دو مطالعه مجزا مورد تأیید قرار گرفت. نتیجه گیری: یافته های مطالعه حاضر حاکی از اثرات مثبت استفاده طب سوزنی، گیاهان دارویی، ماساژ درمانی و تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست در مدیریت عوارض ناشی از بیماری آندومتریوز می باشد، لذا استفاده از این رویکردهای درمانی و ارجاع بیماران به متخصصین طب مکمل به عنوان یکی از اولویت های مهم در مدیریت عوارض ناشی از این بیماری مطرح می گردد.