پژوهش های زراعی ایران
سال:1383 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

با توجه به نقش روغن کرچک در صنایع مختلف و همچنین محدودیت منابع آب و اثر آن بر تولید و عملکرد روغن کرچک، آزمایشی به منظور بررسی اثر فواصل آبیاری و تراکم بوته در واحد سطح بر عملکرد و اجزای عملکرد کرچک در قالب طرح کرت های خردشده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی انجام شد، بطوریکه در کرت های اصلی فواصل آبیاری با چهار سطح (یک، دو، سه و چهارهفته) و در کرت های فرعی تراکم بوته با چهارسطح (5، 4، 3 و 2 بوته در مترمربع) با چهارتکرار قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از: ارتفاع بوته، ارتفاع گل آذین، ارتفاع اولین گل آذین، تعداد گل آذین، تعداد شاخه های فرعی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در بوته، بیوماس در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، عملکرد روغن. نتایج حاصله نشان داد که تیمارهای مختلف آبیاری تاثیر معنی داری بر کلیه صفات مورد مطالعه بجز شاخص برداشت و درصد روغن داشت (P≤0.01). ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و درصد روغن تحت تاثیر تراکم های مختلف بوته در واحد سطح قرار نگرفتند ولی تراکم تاثیر معنی داری بر روی صفات دیگر مورد مطالعه داشت. بیشترین عملکرد دانه (1.16 تن در هکتار) و عملکرد روغن کرچک (0.54 تن در هکتار) در فاصله دور یک هفته آبیاری و کمترین آنها در فواصل آبیاری چهار هفته مشاهده شد. در بین تیمارهای مورد آزمایش تراکم 4 بوته در متر مربع با فاصله دور آبیاری دو هفته بیشترین عملکرد دانه (1.4 تن در هکتار) و عملکرد روغن (0.69 تن در هکتار) را دارا بود.

به منظور بررسی اثر تداخل تاج خروس ریشه قرمز بر شاخص های رشد ارقام سویا تحقیقی در سال زراعی 1381 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گردید. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام سوا L11)، کلارک و سحر)، تراکم تاج خروس (4، 32، 16، 8 بوته تاج خروس در متر ردیف و شاهد بدون تاج خروس) بود و کشت خالص تاج خروس در 4 تراکم (4، 16، 8 و 32 بوته تاج خروس در متر ردیف) نیز در هر تکرار منظور شد. برحسب نتایج تجزیه واریانس، تاج خروس کاهش معنی داری در عملکرد ماده خشک، شاخص سطح برگ، دوام شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی سویا ایجاد کرد. بیشترین مقدار عملکرد ماده خشک، شاخص سطح برگ، دوام شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی در هر سه رقم سویا مربوط به تیمار شاهد بود که با افزایش تراکم تاج خروس از مقدار آنها کاسته شد. بیشترین مقدار عملکرد ماده خشک، متوسط شاخص سطح برگ، دوام شاخص سطح برگ و متوسط سرعت رشد محصول در تیمار شاهد ارقام سویا در دوره رشد مربوط به رقم سحر بود. بیشترین مقدار متوسط سرعت رشد نسبی در تیمار شاهد ارقام سویا در دوره رشد در لاین L11 رخ داد. بیشترین شدت کاهش عملکرد ماده خشک و متوسط شاخص سطح برگ نسبت به شاهد در رقم کلارک و کمترین آن در رقم سحر رخ داد. بیشترین شدت کاهش دوام و متوسط شاخص سطح برگ و متوسط سرعت رشد محصول در ارقام سویا نسبن به شاهد در رقم سحر و کمترین آن در L11 رخ داد. با توجه به نتایج بدست آمده به نظر می رسد که تاج خروس با کاهش شاخص سطح برگ، دوام شاخص سطح برگ، منجر به کاهش عملکرد ماده خشک در سویا گردیده است.

به منظور بررسی تاثیر شوری بر محتوای نیتروژن و کلروفیل برگ در گندم رقم فلات تحقیقی در قالب دو آزمایش جدا از هم بصورت کاربرد کود نیتروژن به میزان شاهد صفر، 1.19 و 5.94 گرم اوره در هر گلدان و سطوح شوری صفر، 150 و 300 مول بر مترمکعب در سه تکرار در شرایط گلخانه بر مبنای طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام شد. سطوح شوری به صورت ترکیبی از کلرید سدیم و کلرید کلسیم با نسبت مولی 10 به 1 همراه با محلول هوگلند تغییریافته در یک سیستم بسته اجرا شد. آزمایش اول به منظور بررسی رابطه بین میزان نیتروژن برگ و عدد کلروفیل متر رقم فلات اجرا شد. آزمایش دوم به منظور یافتن رابطه ای بین عدد کلروفیل متر و تنش شوری اجرا شد. نمونه گیریها در مرحله ساقه رفتن و گرده افشانی انجام گرفت و طی آن میزان کلروفیل، میزان نیتروژن برگ و مقاومت روزنه ای اندازه گیری و وزن ویژه برگ (SLW) و نیتروژن ویژه برگ (SLN) محاسبه شد. نتایج آزمایش اول همبستگی بالایی را بین عدد کلروفیل متر (SPAD) و نیتروژن برگ و بین SLN و عدد کلروفیل متر نشان داد. با افزایش سطوح شوری درصد نیتروژن برگ کاهش ولی SLW و مقاومت روزنه ای افزایش یافت و میزان عدد کلروفیل متر تا سطح 150 مول بر مترمکعب افزایش ولی در سطح 300 مول بر مترمکعب کاهش یافت. در شرایط تنش، همبستگی بالایی بین عدد کلروفیل متر و نیتروژن برگ مشاهده نشد. نتایج آزمایش دوم نشان داد که همبستگی بین شوری با عدد کلروفیل متر تصحیح شده بر حسب (SPAD/SLW) SLW در مرحله گرده افشانی بهتر از رابطه عدد کلروفیل متر با شوری بود.

به منظور تعیین اثر رژیمهای مختلف آبیاری بر مقدار محصول و اجزای عملکرد زیره سبز، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و 6 تیمار در سالهای 78-1377 و 79-1378 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای اعمال شده عبارت بودند از: T1 دیم (بدون آبیاری)، T2 یک آبیاری در زمان گلدهی، T3 یک آبیاری در زمان دانه دهی، T4 یک آبیاری در زمان گلدهی و یک آبیاری در زمان دانه دهی، T5 سه آبیاری در زمانهای پس از سبز شدن، گلدهی و دانه دهی و T6 آبیاری کامل در تمام دوره رشد تیمارهای آبیاری مطابق باعرف محلی در نقاط مستعد کشت زیره خراسان انتخاب شده اند. در طول دوره رشد تیمار دیم 185 میلی متر باران و تیمار آبیای کامل 350 میلی متر باران و آب آبیاری دریافت داشته است. نتایج آزمایش نشان داد که گرچه با کاهش تعداد آبیاری در تیمارهای مختلف مقدار پتانسیل آب گیاه نیز کاهش یافت و در تیمار دیم به مقدار 30- بار رسید (در مقایسه با 15- بار در تیمار آبیاری کامل)، ولی آثار پژمردگی در بوته های هیچ کدام از تیمارها ظاهر نشد، که این امر نشان دهنده مقاومت این گیاه به خشکی می باشد. بین عملکرد دانه، تعداد چتر در بوته و تعداد دانه در چتر بین تیمارهای مختلف در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری مشاهده نشد، اما تیمار کامل آبیاری کمتر، کمترین وزن هزار دانه، کمترین شاخص برداشت و بیشترین مقدار بیوماس (ذی توده) کل را داشت. تفاوت بین وزن هزار دانه در تیمار T1، شاخص برداشت در تیمارهای T5, T4, T3 و بیوماس کل در تیمار T4, T3, T2, T1 با تیمار T6 در سطح 5 درصد معنی دار بود. بطور کلی نتایج آزمایش نشان داد که در سالهایی که بارندگی در حد میانگین است و تا حد 185 میلی متر بارندگی در طول دوره رشد وجود داشته باشد، نیازی به آبیاری زیره وجود ندارد.

کارآیی همزیستی و توان حل فسفات 45 جدایه ریزوبیوم لگومینوزارم بیوار ویسیه جداشده از دو منطقه گرگان و نیشابور در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که هیچکدام از جدایه ها در محیط کشت جامد توانایی حل فسفات معدنی را نداشتند اما در محیط کشت مایع حل فسفات معدنی در بین جدایه ها مشاهده شد. کلیه جدایه های ریزوبیوم توانایی حل فسفات آلی را نشان دادند. نتایج حاصله از کارآیی همزیستی نشان داد که جدایه های ریزوبیوم لگومینوزارم از نظر همزیستی تفاوت معنی داری داشتند. کارآیی همزیستی بین 5 تا 500 درصد در بین جدایه های گرگان و نیشابور مشاهده شد. جدایه های R65G و R59G از منطقه گرگان و R30N از منطقه نیشابور بالاترین کارآیی همزیستی را نشان دادند. با توجه به نتایج توان حل فسفات معدنی و آلی و همچنین با درنظر گرفتن کارآیی همزیستی، جدایه های R30N, R65G و R59G بعنوان جدایه های برتر در این آزمایش انتخاب شدند.

به منظور بررسی اثر تلقیح بذر ارقام رایج لوبیا با سویه های مختلف باکتری، آزمایشی در سال 1381 بصورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در منطقه شهرکرد اجرا شد. سویه های مختلف باکتری به نامهای L-47, L-78, L-109, L-125 به همراه تیمارهای شاهد با نیتروژن (مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و بدون تلقیح) و شاهد بدون مصرف کود و تلقیح به عنوان عامل اصلی و ارقام لوبیا شامل چیتی رقم تلاش، چیتی توده بومی شهرکرد و قرمز توده بومی شهرکرد به عنون عامل فرعی در 4 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به نتایج تجزیه واریانس مشخص شد که اختلاف معنی داری بین اثر سطوح عامل اصلی از لحاظ صفات عملکرد دانه، وزن خشک غلاف در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد و وزن خشک گره در 50 درصد گلدهی (50 روز پس از سبز شدن) و درصد تثبیت نیتروژن وجود داشت در حالی که تفاوت معنی داری از لحاظ وزن 100 دانه حاصل نشد. بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه به ترتیب از تیمار تلقیح بذر با سویه L-125 (جمع آوری شه از منطقه الشتر) به میزان 2506 کیلوگرم در هکتار و شاهد (عدم تلقیح بذر و عدم مصرف کود) به میزان 1441 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بطور کلی سویه های تلقیح شده با بذرارقام مختلف لوبیا قابلیت تولید گره و تثبیت نیتروژن را داشتند. با این حال تیمار تلقیح بذر با سویه L-109 منطقه تویسرکان همدان توانست در شرایط آب و هوایی و سال آزمایش جدایه کارآمدی در جهت تثبیت نیتروژن باشد.

به منظور بررسی واکنش عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات کیفی دو گونه دارویی اسفرزه و پسیلیوم به تنش آب در شرایط کشت ارگانیک، آزمایشی در سال زراعی 82-1381 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل فواصل مختلف آبیاری، در سه سطح 10، 20 و 30 روز در کرتهای اصلی و تیمارهای فرعی شامل سه سطح کود دامی در مقادیر 5، 10 و 15 تن در هکتار و دو گونه P. ovata و P. psyllium بصورت فاکتوریل در کرتهای فرعی قرار گرفتند. صفات اندازه گیری شده شامل: ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبله در هر بوته، تعداد دانه در هر سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد کاه و کلش و عملکرد دانه بود. سه شاخص کیفی مقدار موسیلاژ، فاکتور تورم و میزان تورم در هر گرم موسیلاژ مورد بررسی قرار گرفتند. فواصل مختلف آبیاری بر ارتفاع بوته، تعداد سنبله در هر بوته، تعداد دانه در هر سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد کاه و کلش در دو گونه اسفرزه و پسیلیوم تاثیر معنی داری نداشت ولی طول سنبله و عملکرد دانه بطور معنی داری تحت تاثیر فواصل آبیاری قرار گرفت. بیشترین عملکرد دانه در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در فواصل آبیاری 20 و 10 روز آبیاری بدست آمد. تاثیر کود دامی تنها بر عملکرد دانه اسفرزه و پسیلیوم معنی دار بود و بالاترین عملکرد دانه در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در سطوح 5 و 15 تن در هکتار کود دامی حاصل شد. نتایج مطالعه همبستگی بین میزان موسیلاژ، فاکتور تورم و وزن هزاردانه بیانگر آن است که بین این سه فاکتور در بذور اسفرزه و پسیلیوم همبستگی معنی داری وجود ندارد. میزان موسیلاژ، فاکتور تورم و میزان تورم در هر گرم موسیلاژ تحت تاثیر تیمارهای آبیاری و کود قرار نگرفتند. با این وجود، بیشترین مقدار موسیلاژ در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در تیمارهای 30 و 10 روز آبیاری، بیشترین میزان فاکتور تورم در تیمار 30 روز آبیاری و بیشترین میزان تورم در هر گرم موسیلاژ در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در تیمار 20 و 10 روز آبیاری بدست آمد. بدین ترتیب بنظر می رسد که در شرایط کمبود آب و در سیستمهای کشاورزی کم نهاده، اسفرزه گونه مقاومتری نسبت به پسیلیوم میباشد.

به منظور بررسی اثرات نظام های پرنهاده و تک کشتی و استفاده وسیع از ارقام پرمحصول بر پایداری نظام های کشاورزی، تنوع زیستی محصولات باغی و سبزی و صیفی مورد مطالعه قرار گرفت. برای این ارزیابی، داده های مربوط به این محصولات از سطح کشور جمع آوری گردید. نتایج این بررسی نشان داد که محصولات باغی، سبزی و صیفی متنوعی در نواحی مختلف کشور تولید می شوند، به طوری که تعداد گونه های مورد کشت در مورد این محصولات قابل توجه است. شاخص تنوع شانون، تنوع این محصولات را متناسب با غنای گونه ای آنها نشان نمی دهد، که این موضوع عمدتا ناشی از عدم توزیع یکنواخت سطوح زیر کشت بین محصولات مختلف و احتمالا وجود سیستم های تک کشتی است. به طور کلی شاخص تنوع گونه ای محصولات باغی، سبزی و صیفی استان های مختلف کشور مطلوب به نظر می رسد.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش خشکی و برگزدایی بر برخی خصوصیات کمی 4 گونه دارویی آویشن شیرازی، کاکوتی، آویشن باغی و کلپوره، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل تنش خشکی در 4 سطح (0.3-، 5-، 10- و 15- بار) و تنش برگزدایی در 3 سطح (0، 25 و 50 درصد برگزدایی) بود. برای اعمال سطوح خشکی ابتدا با استفاده از صفحات فشاری، درصد رطوبت خاک در پتانسیل های مختلف آب تعیین شد و سپس گلدانها روزانه توزین و میزان آب از دست رفته به آن اضافه گردید. صفات مورد مطالعه در این آزمایش عبارت بودند از: عدد کلروفیل متر، مقاومت روزنه ای، درجه حرارت کانوپی، نسبت برگ به ساقه، وزن مخصوص برگ، درصد برگهای خشک (در دو گیاه آویشن شیرازی و کلپوره) و روند تغییرات نسبت وزن خشک ریشه به اندامهای هوایی. نتایج نشان داد که تنش خشکی، عدد کلروفیل متر را در گونه کاکوتی، وزن ویژه برگ را در دو گونه آویشن باغی و کاکوتی، درجه حرارت کانوپی را در آویشن باغی و کلپوره و درصد برگهای خشک را در آویشن شیرازی و کلپوره به طور معنی داری افزایش داد. تنش برگزدایی نیز عدد کلروفیل متر را در سه گونه آویشن شیرازی، کاکوتی و کلپوره، وزن ویژه برگ را در سه گونه آویشن شیرازی، آویشن باغی و کاکوتی و نسبت وزن خشک برگ به ساقه را در آویشن شیرازی کاهش داد. همبستگی معنی دار و منفی بین نسبت وزن خشک برگ به ساقه و سطوح مختلف خشکی در هر 4 گونه مشاهده شد. با افزایش سطوح برگزدایی روند تغییرات نسبت وزن خشک ریشه به اندامهای هوایی در آویشن شیرازی و باغی نزولی و در کلپوره و کاکوتی صعودی بود. همچنین نسبت وزن خشک ریشه به اندامهای هوایی همبستگی معنی دار و مثبتی با سطوح مختلف خشکی نشان داد. به طور کلی در مقایسه 4 گونه گیاه دارویی مورد بررسی، کاکوتی مقاوم ترین و کلپوره حساسترین گونه به تنش ها بود.

به منظور تعیین اثرات رقابتی علف هرز خردل وحشی روی گندم پاییزه، آزمایشی به صورت سری افزایشی در سال زراعی 80-1379 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. آزمایش دارای سه فاکتور شامل مقدار بذر گندم در سه سطح (175، 215 و 255 کیلوگرم در هکتار)، مقدار کود نیتروژن در دو سطح مطلوب گندم (150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و فراتر از آن (225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و دامنه ای از تراکم های خردل وحشی بود. برای توصیف رابطه عملکرد - تراکم علف هرز از معادلات هذلولی استفاده شد. افزایش تراکم خردل وحشی تاثیر منفی مجانب داری روی عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه گندم داشت. در سطح مطلوب نیتروژن، افزایش مقدار بذر گندم سبب کاهش 51 درصدی حداکثر تلفات بیوماس شد. افزایش نیتروژن فراتر از حد مطلوب گندم سبب افزایش حداکثر تلفات عملکرد از 42.1 درصد به 50.4 درصد شد. با افزایش مقدار بذر گندم از 175 به 255 کیلوگرم در هکتار، حداکثر کاهش تعداد پنجه منتسب به تراکم های بالای خردل وحشی به میزان 54 درصد کاهش یافت. کاهش تعداد پنجه های بارور، بیشتر در سطح بالای نیتروژن حادث شد، به طوری که کاهش تعداد پنجه بارور نسبت به شاهد در سطح مطلوب نیتروژن 18 درصد، در حالی که در سطح بالای نیتروژن به 30 درصد افزایش یافت. رقابت خردل وحشی به طور متوسط سبب کاهش 30 درصدی تعداد دانه در سنبله گندم در مقایسه با شاهد عاری از علف هرز شد. نتایج نشان داد که وزن هزار دانه گندم بیش از اینکه تحت تاثیر تراکم های گیاهی قرار گیرد، تحت تاثیر میزان نیتروژن قرار گرفته بود. ظاهرا خردل وحشی در رقابت با گندم توانایی بیشتری در استفاده از نیتروژن دارد و از این طریق برتری رقابتی کسب می کند.