تحقیقات اقتصاد کشاورزی
سال:1395 | دوره:8 | شماره:4 (پیاپی 32) |تعداد مقالات:10

این مطالعه به بررسی تاثیر هدفمندکردن یارانه ها بر صنعت قند کشور ایران می پردازد. آزمون ریشه واحد برای بازده شاخص سهام صنعت قند و شکر و هزینه نسبی حامل های انرژی نشان داد که این متغیرها در سطح مانا هستند و هم چنین آزمون آرچ بیانگر آن است که بازده شاخص سهام صنعت قند ناهمسان واریانس می باشد. به همین دلیل، در این پژوهش از مدل های خانواده GARCH برای برآورد رابطه اثر سیاست دولت (هدفمندکردن یارانه ها) بر صنعت قند کشور استفاده شده است. نتایج برآورد ها بیانگر آن است که هدفمند کردن یارانه ها و افزایش هزینه حامل های انرژی، میانگین بازده شاخص سهام صنعت قند را کاهش و واریانس آن را افزایش داده است.

بانک ها به عنوان مهم ترین نهاد مالی نقشی مهم در اقتصاد ملی دارند، مدیریت بانک ها همواره با توجه به شرایط اقتصادی حال و آینده، برای بهبود خدمات بانکی، بازاریابی، نوآوری در ارایه خدمات، رقابت با سایر بانک ها در تلاش هستند. بنابراین، یکی از اهداف بانک ها افزایش کارایی اقتصادی است. در این مقاله کارایی 25 شعبه بانک کشاورزی استان البرز در سال 1391 و سال 1392 به روش تحلیل پوششی داده ها که یکی از کاربردی ترین روش های ارزیابی عملکرد می باشد، اندازه گیری شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که میانگین کارایی فنی شعبه ها بانک کشاورزی در استان البرز در شرایط بازده ثابت و متغیر به مقیاس در سال 1391 به ترتیب برابر 84.2 و 87.7 درصد و در سال 1392 برابر 92.8 و 93.7 است. میانگین کارایی به مقیاس نیز در سال 1391، 95.9 درصد و در سال 1392، 98.9 بوده است، که از دو مدل پایه ای تحلیل پوششی داده ها (مدل BCC و مدل CCR با ماهیت خروجی) استفاده شده است.

ضروری بودن انواع گوشت در سبد مصرفی و از سوی دیگر، کاهش مخارج (درآمد) واقعی خانوار که به دلیل افزایش شدید شاخص قیمت می باشد، لزوم توجه خاص به صنعت دامپروری و توسعه آن را مشخص می کند. بنابراین، لازم است که دولت با شناخت عوامل موثر بر توابع اصلی بازار گوشت و اتخاذ سیاست های مناسب تنظیم بازار از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان حمایت کند. در این مطالعه توابع عرضه و تقاضا گوشت قرمز برای دوره زمانی1390- 1360 با استفاده از الگوی خود توزیعی با وقفه های گسترده برآورد شد و مقدار تغییرات رفاه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در اثر افزایش قیمت 5%، 10% و 20% برای دوره زمانی 1390- 1380 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که بر اثر افزایش 5% قیمت، رفاه مصرف کننده و تولید کننده در سال 1380 به ترتیب 444247 و 503305 میلیون ریال کاهش یافته که این مقدار در سال 1390 به 2826653 و 3056330 میلیون ریال رسیده است. بنابراین، پیشنهاد می شود با تخصیص یارانه نهاده های تولیدی بویژه یارانه خوراک دام برای دامداران از افزایش بیش از اندازه قیمت گوشت قرمز جلوگیری کرد.

طی دهه های گذشته پرداخت یارانه به آب کشاورزی باعث پایین نگه داشتن قیمت مصرفی آب در این بخش شده، به گونه ای که از یک سو باعث مصرف بی رویه آب و از سوی دیگر، باعث شده هزینه های هنگفتی را به دولت تحمیل نماید. تعیین ابعاد گوناگون اثر های اقتصادی اصلاح یارانه آب کشاورزی، می تواند گامی اساسی در تعیین سناریو های اصلاح قیمت آب باشد. در این مطالعه با استفاده از مدل تعادل عمومی محاسبه پذیر اثر اصلاح یارانه آب کشاورزی بر رشد پایدار روستایی در چارچوب شش سناریو مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان می دهند که کاهش یارانه آب کشاورزی از سویی موجب کاهش معنی دار مصرف خانوار های روستایی شده و از سوی دیگر، باعث افزایش شاخص قیمت و هزینه های تولید در بخش کشاورزی می گردد و در نتیجه، تولید بخش کشاورزی از -0.73 درصد (109636 میلیارد ریال) در سناریو نخست به -5.33 درصد (104557 میلیارد ریال) در سناریو ششم کاهش یافته است. دولت می تواند با باز توزیع درآمد ناشی از اصلاح یارانه آب کشاورزی به کشاورزان بخشی از افزایش هزینه های تولید را جبران نموده و کاهش در مصرف خانوار های روستایی را تعدیل نماید.

هدف از این پژوهش بررسی کارایی صنایع تبدیلی کشاورزی ایران می باشد. بدین منظور داده هایی شامل مقدار سرمایه، تعداد نیروی کار، مواد اولیه مصرفی و مقدار مصرف انرژی در فاصله سال های 89- 1379 از پانزده واحد صنایع تبدیلی در ایران گرد آوری و با استفاده از تحلیل پوششی داده ها کارایی آن ها اندازه گیری شد. این واحدها بر اساس نوع تولیداتشان به دو گروه قند و صنایع غذایی تقسیم شدند. در گروه قندها، میانگین کارایی فنی 95 درصد و در گروه صنایع غذایی، تقریبا 82 درصد و میانگین کارایی فنی همه واحدها 77 درصد بدست آمد. با توجه به کارایی مدیریتی بالا نسبت به کارایی مقیاس، مشخص شد که مهم ترین علت ناکارایی فنی بهینه نبودن مقیاس واحدها می باشد. رشد بهره وری صنایع قند به طور میانگین 0.3 درصد و کل صنایع مورد بررسی حدود 3 درصد بدست آمد. مهم ترین منشا رشد بهره وری در صنایع قند تغییرات فناوری و در کل صنایع مورد بررسی رشد کارایی فنی می باشد. میانگین رشد بهره وری صنایع غذایی دارای 7 درصد منفی می باشد و این در حالی است که کارایی فنی و تغییرات فناوری رشد داشته اند.

یکی از عامل های رفاه کشاورزان قدرت خرید آن ها با توجه به درآمد بدست آمده و هزینه های مصرفی است. افزایش رفاه کشاورزان را می توان از مقدار افزایش قدرت خرید آن ها که به نوعی به رابطه مبادله داخلی کشاورزان وابسته است، حدس زد. این مطالعه سعی دارد به تحلیل رابطه بین سیاست های پولی و رفاه کشاورزان در راستای کاهش فقر در ایران با استفاده از الگوی VAR طی سال های 1391-1360 بپردازد. نتایج برآورد رابطه هم انباشتگی یوهانسون نشان می دهند که رابطه مبادله داخلی کشاورزان رابطه ای مثبت و معنادار با متغیرهای رشد بخش کشاورزی، نرخ تورم، نرخ بهره و نرخ ارز واقعی و رابطه منفی معنادار با متغیر عرضه پول دارند. ضمن آنکه الگوی تصحیح خطای برداری برآورد شده نیز بر وجود ارتباط تاخیری دو دوره ای میان رشد بخش، نرخ ارز واقعی و نرخ بهره با رابطه مبادله داخلی کشاورزان دلالت می کند. بازنگری در بسته سیاست های حمایتی بخش کشاورزی به گونه ای که بتواند اثرات منفی تغییرات متغیرهای کلان و فرا بخشی را پوشش دهد، توصیه می شود.

این مطالعه به بررسی و مقایسه همگرایی بازار محصولات کشاورزی در D8 و G7 طی دوره زمانی 1995-2012 با استفاده از مدل جاذبه پرداخته است. بر اساس نتایج برآورد، مدل جاذبه به ترتیب حدود 79 و 96 درصد از ترتیبات تجاری بخش کشاورزی بین کشورهای D8 و کشورهای G7 را توضیح می دهد. هم چنین، نتایج مطالعه نشان دادند که ضریب برآوردی متغیر ارزش افزوده بخش کشاورزی کشورهای i و j برای گروه D8 و G7 مثبت است. ضریب برآوردی متغیر شاخص لیندر نیز برای کشورهای گروه D8 بی معنی، اما برای کشورهای G7 معنی دار و مثبت بدست آمده است. ضریب برآوردی متغیر جمعیت کشور i برای D8 معنی دار و برابر -3.25 و برای کشورهای G7 برابر 1.69 بدست آمد که در سطح قابل قبولی معنی دار است. ضریب برآوردی جمعیت کشور i برای کشورهای گروه D8 و G7 به ترتیب برابر 0.69 و 0.41 می باشد. گفتنی است، ضریب برآوردی متغیر نرخ ارز کشور i برای گروه G7 و D8 مثبت و معنی دار است در حالی که ضریب برآوردی متغیر نرخ ارز کشور j برای هر دو گروه از کشورهای مورد بررسی منفی است.

در ایران مشکلات متعدد در مراحل گوناگون بازاررسانی پسته نظیر شیوه و مدت زمان حمل و نقل پسته به بازار افزون بر تاثیر بر قیمت نهایی پسته، در کاهش کیفیت محصول نیز موثر بوده است. از آن جا که بهبود زیرساخت های حمل و نقل موجب کاهش هزینه و مدت زمان حمل می گردد، در این مطالعه بر مبنای داده های سال 1389 سعی شده با استفاده از مدل تعادل فضایی، که هدف آن بیشینه سازی رفاه اجتماعی است، اثر کاهش هزینه های حمل به عنوان شاخصی از بهبود زیرساخت های حمل و نقل، بر وضعیت تولیدکنندگان و مصرف کنندگان پسته ایران بررسی شود. نتایج نشان دادند با بهبود زیرساخت های حمل و نقل، مقدار تولید و صادرات پسته کاهش و مصرف داخلی افزایش خواهد یافت. این مساله اثرهای متفاوتی بر رفاه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در استان های گوناگون خواهد داشت، اما روی هم رفته، رفاه تولیدکنندگان حدود 272 میلیون ریال کاهش و رفاه مصرف کنندگان و رفاه کل به ترتیب حدود 2754 و 2482 میلیون ریال افزایش می یابد. هم چنین، عملی شدن این سناریو موجب بهبود وضعیت رقابتی مناطق عمده تولید پسته نظیر خراسان رضوی و یزد نسبت به سایر مناطق خواهد شد.

افزایش قیمت مواد غذایی یکی از مهم ترین دغدغه ها در کشورهای در حال توسعه هم چون ایران است. به گونه ای که شناسایی عوامل تاثیرگذار بر آن یکی از مسایل مهم پیش روی دولت ها در این کشورهاست. بر این اساس، این مطالعه با هدف شناسایی ارتباط بین شوک های قیمت نفت، نرخ ارز و قیمت مواد غذایی در ایران در بازه زمانی 1393-1381 انجام گرفت. بدین منظور، از الگوی خود رگرسیون برداری داده های پانل (PANEL VAR) با استفاده از روش گشتاور تعمیم یافته (GMM) و هم چنین، EGARCH استفاده شد. نتایج بدست آمده از برآورد الگو و بررسی روابط متقابل متغیرهای پژوهش در چارچوب توابع واکنش، تجزیه واریانس، علیت گرنجر پانل بیانگر این است که در دوره زمانی مورد بررسی، شوک های قیمت نفت در کوتاه مدت اثری معنی دار بر قیمت مواد غذایی نداشته است. این در حالی است که نوسان های قیمت مواد غذایی 74 درصد و نوسان های نرخ ارز 24 درصد از نوسان های قیمت مواد غذایی را توضیح می دهند، بنابراین، با مدیریت نرخ ارز می توان از اثرگذاری نوسان های آن بر قیمت مواد غذایی جلوگیری کرد.

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر بستر اجتماعی موجود و اقدامات اجرایی بر عملکرد مدیریتی شبکه آبیاری عقیلی در استان خوزستان است. در این راستا، با الگوی پنج آی، بسترهای اجتماعی و شیوه اجرای برنامه اصلاحات به صورت کیفی تحلیل شد. برای ارزیابی تاثیر اصلاحات بر عملکرد مدیریتی، داده های مربوط به شش شاخص عملکرد مدیریتی در دو مقطع زمانی 1384 و 1394 از تعداد 89 کشاورز شبکه عقیلی جمع آوری و با واریانس چند متغیری دو عاملی تحلیل گردیدند. نتایج نشان داد اصلاحات نهادی به جای احیاء و تقویت نظام بهره برداری آبیاری اجتماع محور در منطقه به سوی اصلاحات اقتصادی و فعالیت های پیمانی گرایش یافته است. عملکرد شرکت آب بران موجب افزایش قراردادهای آب، اطمینان بیش تر به دریافت به موقع آب و بهبود برابری در برخورداری از آب کشاورزی شد ولی در تحویل آب مورد نیاز به کشاورزان و تعمیر و نگهداری شبکه آبیاری تاثیری نداشته و رضایت مندی کشاورزان از خدمات آبیاری را فراهم نیاورده است.