مطالعات اجتماعی - روان شناختی زنان (مطالعات زنان(
سال:1386 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

مطالبات حقوقی زنان در کشورهای غربی از سده نوزده میلادی، به صورت جنبش های فمینیستی شکل گرفت. این جنبش ها به سرعت در کشورهای در حال توسعه گسترش یافت و به گونه ها و شکل های مختلف ظاهر شد.سیمین دانشور، نخستین نویسنده زن ایرانی است که در تمام آثار خود، به شیوه های گوناگون، در پی بیان حقوق از دست رفته زنان است. او که به صراحت خود را فمینیست می داند، به نوعی از فمینیسم ایرانی و شرقی معتقد است که در آن از زیاده روی فمینیسم غربی خبری نیست. در فمینیسم دانشور جلوه هایی از فرهنگ دیرینه مردسالار، ناهنجاری های رفتاری مردان، مظلومیت و ستم دیدگی زنان، و بزرگداشت زن، آشکارا بازتاب می یابد.این نوشتار، بدون آن که بخواهد متن آثار دانشور را ساختارشکنی کند و در لایه های زیرین متن به جست و جوی عناصر فمینیستی بپردازد، نشانه های ساده و آشکاری از فمینیسم را، در سطح آثار دانشور، بازخوانی می کند و در یک تقسیم بندی کلی، برخی از جلوه های آن را نشان می دهد.

این پژوهش به بررسی عوامل مرتبط با سلامت روان زنان شاغل در بخش های مدیریتی، کارشناسی و خدماتی مراکز غیردولتی شهر تهران پرداخته است. بر اساس فهرست مراکز غیردولتی وزارت کار، از بین مناطق شمال، جنوب، شرق، غرب، و مرکز، تعداد 400 آزمودنی انتخاب شد که از این تعداد، 359 نفر همکاری کردند. عوامل مورد بررسی، میزان حمایت همسر (در قالب مشارکت همسر در انجام کارهای خانه)، رضایت از ابعاد مختلف زندگی، تعارض نقش، شیوه های مقابله، حالات هیجانی تجربه شده در اثر اشتغال، و ارتباط این موارد با سلامت روان است.نتایج این پژوهش نشان داد که مقابله به شیوه جسمانی سازی، رضایت از زندگی، تعارض نقش، میزان درآمد، ساعات کار، و حالات هیجانی منفی تجربه شده در اثر اشتغال، عمده ترین عامل ایجاد اختلالات روان شناختی است. هم چنین، گروه مدیران و پزشکان، در مقایسه با گروه کارشناسان و گروه خدماتی، حالات هیجانی مثبت بیش تر و رضایت از زندگی بالاتری را نشان دادند و گروه خدماتی، در مقایسه با دو گروه دیگر، مشکلات روان شناختی بیش تر و حالات هیجانی منفی تری را تجربه کرده بودند.

پژوهش حاضر، که شکاف بین زنان و مردان را از نظر میزان، شیوه، و نوع استفاده از کامپیوتر و اینترنت مورد بررسی قرار می دهد، با استفاده از روش پیمایش و گردآوری اطلاعات با پرسش نامه انجام شده است و جامعه آماری آن را دانشجویان (دختر و پسر) مشغول به تحصیل در دانشگاه های دولتی تهران در پایه کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته های علوم فنی و مهندسی، علوم انسانی، علوم پایه، و هنر تشکیل می دهد.بر اساس یافته های پژوهش، جنسیت بر میزان استفاده از اینترنت تاثیرگذار است و دانشجویان پسر زمان بیش تری را صرف استفاده از کامپیوتر و اینترنت می کنند. نوع استفاده از اینترنت نیز بین دختران و پسران دانشجو متفاوت است؛ دختران دریافت و ارسال پست الکترونیکی، خرید کالا، و سرگرمی را ترجیح می دهند و پسران از اینترنت به منظور جست و جوی اطلاعات و دریافت خبر استفاده می کنند. بنابراین می توان گفت هم چنان که در دنیای واقعی، زنان به حفظ روابط با وابستگان، دوستان، و آشنایان اهمیت می دهند، از اینترنت نیز بدین منظور استفاده می کنند و کم تر در پی جست و جوی اطلاعات و کسب خبراند.

نوشتار حاضر، که حاصل یک پژوهش میدانی است، با هدف کلی بررسی اشتغال زنان روستایی در دو شهرستان «برخوار – میمه» و «فلاورجان» استان اصفهان و تاثیر این اشتغال بر میزان خوداتکایی آنها انجام شده است. برای انتخاب نمونه ها، از شیوه نمونه گیری خوشه ای و مرحله ای استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز نیز از 375 زن، در 20 روستای طبقه بندی شده بر حسب جمعیت، به دست آمده است.نتایج پژوهش نشان می دهد که دلیل اصلی اشتغال و تمایل 94 درصد از زنان روستایی، نیاز مبرم اقتصادی است. 45 درصد از زنان شاغل، درآمد حاصل از دسترنج خویش را شخصا دریافت نمی کنند و 63 درصد آنان نیز حق خرج کردن درآمد خود را ندارند.بر پایه این پژوهش، زنان روستایی شاغل در گروه های شغلی مختلف، از نظر خوداتکایی، وضعیتی مشابه ندارند. خوداتکایی آنها با سطح تحصیلات خود و همسرانشان ارتباط مستقیم، و با سال های تاهل و سن آنها رابطه معکوس دارد. شغل همسران زنان روستایی نیز در خوداتکایی آنان به طوری معنادار موثر است.

کلیشه های جنسیتی نگرش هایی اند، که با مقاومت در برابر هرگونه تغییر، تکرار و باز تولید می شوند. این کلیشه های فراگیر و رایج، که شامل ذهنیت هایی ایستا، ثابت، و معمولا فاقد اساس علمی اند، در ادراک ما از خود و دیگران نقشی مهم ایفا می کنند. هدف این پژوهش، تعیین اثربخشی کارگاه آموزشی مبتنی بر کلیشه های جنسیتی، بر تغییر کلیشه های جنسیتی زنان و مردان است. نمونه ها شامل 45 زن و 30 مرد در گروه آزمایش، و 45 زن و 30 مرد در گروه کنترل است، که همگی از طریق نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. پرسش نامه مورد استفاده نیز «مقیاس باورهای مربوط به زنان» و شامل 15 زیرمقیاس است که پایایی آن از طریق آلفای کرون باخ بر روی یک نمونه 150 نفری، 0.92 و روایی آن از طریق همبستگی با نگرش های بدکنشی، 0.83 تعیین شد. نتایج نشان داد که کارگاه آموزشی، بر تغییر کلیشه های جنسیتی در بعد جسمانی، اجتماعی، اقتصادی، جنسی (گرایش جنسی، شوخ طبعی جنسی، رفتار اغواگرانه)، روانی (تسلط داشتن، منفعل بودن، آسیب پذیر بودن، بینش هیجانی، آگاهی ظاهری)، و شناختی (رفتار غیر منطقی، روش منطقی، قدرت تصمیم گیری) موثر بوده است. متغیر مستقل در زیر مقیاس تسلط داشتن و منفعل بودن، نمرات مردان را بیش از زنان، و در مورد رفتار اغواگرانه و هوش منطقی، نمرات زنان را بیشتر از مردان کاهش داده است.

برای ایجاد رابطه ای سالم و دور از هرگونه درگیری بین همسران، شناخت جایگاه و مسوولیت هر یک از آنان در زندگی مشترک ضروری به نظر می رسد. در نظام حقوقی اسلام، حقوق مالی ناشی از ازدواج، در مورد زن و مرد یکسان نیست و پرداخت مهریه زن در هنگام عقد ازدواج و تامین هزینه های زندگی تماما بر عهده مرد است؛ در حالی که در سایر مکاتب و نظام های حقوقی غرب کلیه حقوق و تکالیف مالی خانواده به نسبت مساوی میان زن و مرد تقسیم می شود.فلسفه یک طرفه بودن این حق در حقوق امامیه، حدود و ویژگی های آن، ضمانت اجرایی، شرعی، و قانونی این الزام، و این که چنین تعهدی بر پایه کدام احکام و قوانین حقوقی ما تنظیم شده است از عمده ترین مباحث طرح شده در این نوشتار است، که تبیین علمی و استدلالی آن می تواند بسیاری از چالش های موجود در نظام حقوقی خانواده در ایران را برطرف نماید.