اقتصاد و توسعه کشاورزی
سال:1386 | دوره:21 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

مطالعات متعدد نشان می دهد که بهره برداران کشاورزی به دلایل گوناگون از جمله نداشتن کنترل بر عوامل جوی، آفات و امراض و وضعیت بازارهای عرضه و تقاضای محصولات و نهاده ها با ریسک روبرویند. در این مقاله از مدل اقتصاد سنجی لوجیت برای نشان دادن تاثیر متغیرهای اقتصادی - اجتماعی بر روی ریسک استقاده از سموم شیمیایی توسط کشاورزان منطقه ورامین در استان تهران استفاده شده است. آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه از 80 کشاورز در شهرستان ورامین در سال 1383 بدست آمده است. نتایج نشان می دهد که تعدادی از متغیرهای اقتصادی - اجتماعی تاثیر معنی داری بر روی ریسک گریزی کشاورزان این منطقه در استفاده از سموم شیمیایی دارند.

هدف اصلی این مطالعه تدوین الگویی است که با در نظر گرفتن قیمتهای جهانی، عملکرد محصولات مختلف، هزینه های تولید و منابع مورد نیاز، ظرفیت صادرات محصولات کشاورزی استان خراسان را مشخص نماید. برای این منظور، از تکنیک های اقتصاد سنجی و روش برنامه ریزی ریاضی استفاده شده است. آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه از زارعین استان خراسان رضوی و همچنین از آمارنامه های جهاد کشاورزی و پایگاه های اطلاع رسانی مختلف همچون FAO در سال 1383 بدست آمد. نتایج این مطالعه نشان داد که با پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی در حد عملکرد فعلی در واحد سطح مزیت کشت محصولاتی همچون گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم و اکثر محصولات باغی کاهش خواهد یافت. همچنین مزیت کشت محصولاتی همچون چغندر قند و بخصوص انار افزایش چشم گیری پیدا خواهد کرد. مزیت کشت محصول زعفران نیز که از جمله محصولات مهم استان خراسان رضوی می باشد به علت پایین بودن عملکرد آن به نحوه چشم گیری کاهش می یابد.

این تحقیق با روش توصیفی - همبستگی به بررسی عملکرد شرکت های ترویج خصوصی از دیدگاه دست اندرکاران و روستاییان پرداخته است. جامعه هدف این تحقیق روستاییان تحت پوشش آموزش این شرکت ها در 52 روستا و دست اندرکاران ادارات ترویج دولتی و شرکت های ترویج خصوصی بودند. حجم نمونه روستاییان 247 نفر به روش طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب برآورد گردید، دست اندرکاران ترویج دولتی (38 نفر) و دست اندرکاران 8 شرکت ترویج خصوصی (35 نفر) به روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس مطالعات انجام شده 3 سری پرسشنامه برای روستاییان و دست اندرکاران ترویج دولتی و خصوصی طراحی گردید که به بررسی ویژگی های فردی پاسخگویان و اهداف تحقیق می پرداخت. ضریب کرونباخ آلفا به منظور تعیین پایایی ابزار تحقیق، 73% برآورد گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بین میزان مالکیت زمین زراعی، سابقه کشاورزی و میزان مشارکت روستاییان در فعالیت های ترویجی با دیدگاه آنان نسبت به عملکرد شرکت های ترویج رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین سطح تحصیلات و دیدگاه دست اندرکاران ترویج دولتی نسبت به عملکرد شرکت های ترویج خصوصی رابطه معنی داری وجود دارد.

در مطالعه حاضر با استفاده از یک مدل دینامیکی همزمان تعمیم یافته ضمن وارد نمودن تابع عرضه انتظاری، نااطمینانی در تولید نیز در برآورد مدل مذکور منظور گردیده است. با معرفی و برآورد یک مدل کاربردی در بخش کشاورزی، ضمن تغییر نرخ تعدیل سرمایه به عنوان یک عامل شبه ثابت، روند تغییرات کششهای قیمتی نهاده ها و مخصوص از کوتاه مدت به بلند مدت توسط مدل دینامیکی برآورد گردیده و تاثیر پرداختهای مستقیم دولت به کشاورزان در آمریکا و کانادا در طی سالهای 1975 تا 2000 بر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به عنوان یک ابزار حمایتی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که نرخ تعدیل برای رسیدن به نقطه اپتیمم برای بخش کشاورزی آمریکا بسیار سریعتر از کانادا میباشد. روند تغییر کششها در هر دو کشور از کوتاه مدت به بلند مدت دارای روند افزایشی مرتبط با نرخ تعدیل میباشد. نتایج حاصله همچنین نشان میدهد که اثر پرداختهای مستقیم به کشاورزان بر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی معنی دار و مثبت بوده و تاثیر این پرداختها بر میزان تولید در بخش کشاورزی از اثر عواملی چون میزان درآمد و با ثروت کشاورزان بیشتر می باشد.

این مطالعه به بررسی مزیت نسبی تولید گندم آبی و دیم در دشت مشهد می پردازد. هدف از این مطالعه، تحلیل اثر گذاری نهاده آب بر کشت و تولید گندم در دشت مشهد (با توجه به اینکه در این منطقه محدود کننده ترین نهاده در تولید کشاورزی کمبود آب در دسترس کشاورزان است) می باشد. برای دستیابی به این هدف، با استفاده از اطلاعات سالهای 1376-84 که از منابع آماری مختلفی مانند سازمان جهاد کشاورزی، فائو و غیره بدست آمد، مزیت نسبی گندم آبی و دیم طی سالهای 1376 تا 1384 مورد محاسبه قرار گرفت. شاخص های مورد استفاده در این مطالعه شاخص هزینه منابع داخلی، شاخص نسبت هزینه به منفعت اجتماعی و شاخص سودآوری خالص اجتماعی می باشند. نتایج نشان دهنده وجود مزیت نسبی تولید گندم آبی و دیم در دشت مشهد می باشند، اما مزیت نسبی تولید گندم دیم در این منطقه بیشتر از گندم آبی می باشد.

در مطالعه حاضر، واکنش کشاورزان به سیاستهای تغییر قیمت و مقدار آب در دسترس که از طرف دولت جهت بهبود مصرف آب آبیاری در سطح مزرعه ممکن اتخاذ شود و اثر آنها بر منافع خصوصی و اجتماعی با استفاده از برنامه ریزی ریاضی مثبت در 12 سناریوی مختلف در استان خراسان مورد بررسی قرار گرفت. سناریوها، شامل افزایش قیمت آب آبیاری به میزان 20، 60، 40 و 100 درصد همراه با کاهش 10 و 20 درصدی در مقدار آب آبیاری در دسترس، 80 درصد افزایش در قیمت و 50 درصد کاهش در مقدار آب آبیاری (شرایط خشکسالی)، کاهش 10 درصدی در مقدار و افزایش 20 درصدی در قیمت آب آبیاری (دشت مشهد) و آزادسازی بازار کودشیمیایی و چغندر قند همراه با کاهش 10 درصدی در مقدار آب آبیاری در سطح مزرعه بودند. نتایج نشان داد، در شرایط وجود سیاستهای انحرافی (پرداخت یارانه) و نقص بازار (عوارض جانبی) با افزایش قیمت آب آبیاری منافع اجتماعی افزایش و خصوصی کاهش می یابد. زارعین به افزایش قیمت آب آبیاری از طریق تغییر الگوی کشت خود پاسخ می دهند و در نتیجه افزایش قیمت آب آبیاری الزاما منجر به کاهش مصرف آن در سطح مزرعه نمی شود، هر چند که مقدار آن در هر فعالیت ممکن است افزایش، کاهش و یا بدون تغییر باقی بماند. نتایج همچنین نشان داد که خشکسالی در شرایط وجود سیاستهای انحرافی و نقص بازار ممکن است منافع اجتماعی حاصل از فعالیتهای زراعی را زیاد تغییر ندهد. افزون بر آن، اثر سیاست قیمت محصول و نهاده بر الگوی کشت متفاوت است و کاهش قیمت محصول به تغییرات بیشتر سطح زیرکشت تا افزایش قیمت نهاده منجر میشود. با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت که زارعین به سیاستهای مختلف یکسان پاسخ نمی دهند و لذا، در امر سیاستگذاری به نظر می رسد که تعریف دقیق هدف سیاست، در انتخاب سیاستهای جایگزینی بسیار مهم باشد.