پژوهش های حفاظت گیاهان ایران
سال:1386 | دوره:21 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی امکان کنترل کرم ساقه خوار برنج (Chilo suppressalis Walker) با استفاده از تناوب زراعی، پژوهشی طی سال های 1380 الی 1382 در موسسه تحقیقات برنج آمل انجام شد. طرح آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی و بصورت فاکتوریل و در دو آزمایش مختلف انجام شد. در آزمایش اول محصولات بعد از برداشت برنج شامل نخود فرنگی، باقلا، کاهو، سیر و آیش (شاهد) بودند که تراکم و روند انبوهی لاروهای زمستان گذران کرم ساقه خوار در آن مورد بررسی قرار گرفت. برای اجرای این آزمایش، از هر کرت 50 متر مربعی، 5 نقطه به ابعاد 0.5× 0.5 مترمربع و به صورت تصادفی انتخاب و سپس لاروهای موجود در ساقه های برنج شمارش گردید. نمونه برداری ها در نه مرحله انجام شد. آزمایش دوم، بررسی میزان آلودگی بوته های برنج به کرم ساقه خوار در ارقام طارم محلی و فجر پس از برداشت محصولات کشت دوم در همان زمین انجام شد. برای این منظور، هر کرت 50 مترمربعی به دو بخش تقسیم شد و سپس ارقام برنج شامل طارم محلی و فجر در همان کرت ها نشاکاری شدند. نتایج حاصل از آزمایش اول نشان داد که بیشترین فراوانی لاروهای آفت مربوط به مرحله اول نمونه برداری و کمترین آن مربوط به مرحله آخر بود. نتایج آزمایش دوم نشان داد که رقم طارم محلی از نظر میزان آلودگی به خسارت کرم ساقه خوار مانند آلودگی غلاف برگ، جوانه مرکزی خشک شده و خوشه های سفید شده در مقایسه با رقم فجر بیشتر بود. همچنین بین واریته های مختلف برنج از نظر میزان آلودگی بوته ها به خسارت کرم ساقه خوار طی سال های مورد مطالعه از نظر آماری اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. بنابراین بر اساس نتایج حاضر، بکارگیری روش کنترل زراعی با استفاده از تناوب محصولات نقش موثری در کنترل جمعیت کرم ساقه خوار برنج دارد.

این تحقیق با هدف شناسایی نژادهای فیزیولوژیک و تنوع ژنتیکی جدایه های قارچ Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici عامل پژمردگی آوندی گوجه فرنگی در استانهای خراسان شمالی و رضوی و با استفاده از ارقام افتراقی و نشانگر ملکولی RAPD انجام شد. بدین منظور در طی فصل زراعی 83-84 از مناطق عمده گوجه کاری استان خراسان شمالی و رضوی نمونه برداری صورت گرفت و 35 جدایه قارچ F. oxysporum از بافت آوندی ریشه، طوقه و ساقه جداسازی گردید. آزمون اثبات بیماریزایی روی گوجه فرنگی رقم Bonny Best (حساس عمومی) انجام که 25 جدایه باعث پژمردگی آوندی، 5 جدایه مولد پوسیدگی ریشه و 5 جدایه غیر بیماریزا بودند. آزمون اثبات فرم اختصاصی جهت تایید بر اختصاصی عمل کردن جدایه های بیماریزا، با استفاده از ارقام: گوجه فرنگی (رقم (Bonny Best)، تاتوره، تاجریزی، نخود (رقم جم) و خربزه (رقم خاتونی) انجام گردید. کلیه جدایه ها تنها بر روی گوجه فرنگی پژمردگی آوندی ایجاد نمودند. تعیین نژادهای فیزیولوژیک با استفاده از ارقام افتراقی Bonny Best (حساس عمومی)، Walter (مقاوم به نژاد 1 و 2) و VFN-8 (مقاوم به نژاد 1) و مایه زنی آنها توسط جدایه های قارچ F. oxysporum f.sp. lycopersici انجام گرفت. کلیه جدایه ها بر اساس واکنش ارقام افتراقی مطابق جدول استاندارد علایم بیماری، در نژاد 1 قرار گرفتند. برای بررسی تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگر ملکولی RAPD پس از استخراج DNA ژنومی، آزمون RAPD با استفاده از 10 آغازگر صورت پذیرفت. میزان قرابت ژنتیکی جدایه ها بر اساس ماتریکس فاصله ژنتیکی در یک دندروگرام خلاصه شد و آنالیز کلاستر، 12 کلاستر مجزای ژنتیکی را آشکار نمود.

به منظور شناسایی این ویروس در بهار و تابستان 1384 از مناطق عمده سیب زمینی کاری استانهای خراسان شمالی و خراسان رضوی نمونه برداری صورت گرفت. نمونه های برگی با علایم موزاییک، چروکیدگی، لوله ای شدن برگها و کم رشدی شاخه ها جمع آوری و در درون محفظه یخ به آزمایشگاه منتقل شدند. تعدادی غده نیز جمع آوری گردید که بعد از گذراندن دوره خواب در دمای 4 درجه سانتی گراد، در محیط آزمایشگاه و درون پاکتهای کاغذی جهت جوانه زنی قرار داده شدند. اثبات آلودگی نمونه های فوق با استفاده از آزمون سرولوژیکی DAS-ELISA و واکنش RT-PCR صورت گرفت. استخراج آر. ان. ا کل از نمونه های آلوده با استفاده از روش رسوب با PEG6000 انجام گردید و به دنبال آن آزمون RT جهت ساخت cDNA و سپس آزمون PCR انجام شد. الکتروفورز محصول PCR در ژل آگاروز 1.5 درصد، قطعه تکثیر شده 524 bp مربوط به ژن کامل CP را در تمام نمونه های مورد آزمایش نشان داد. این نتایج بیانگر وجود PVM در نمونه های سیب زمینی جمع آوری شده از مناطق مورد بررسی می باشد. تعیین دامنه میزبانی ویروس نیز در شرایط گلخانه بر روی 9 گونه گیاهی، مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تعیین پراکنش این ویروس نمونه برداری تصادفی از مزارع حومه شهرستانهای مشهد، چناران، قوچان، شیروان، بجنورد، فاروج، تربت حیدریه، تربت جام، فریمان، کاشمر، اسفراین و نیشابور به عمل آمد و سپس با استفاده از آزمون DAS-ELISA میزان پراکنش این ویروس در مناطق ذکر شده بررسی گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که مزارع حومه کاشمر، تربت حیدریه و ده سرخ نیشابور به نسبتهای مختلف به این ویروس آلوده می باشند. در این بررسی مزارع حومه کاشمر بیشترین آلودگی را نشان داد. این اولین گزارش از وجود ویروس M سیب زمینی در استانهای خراسان شمالی و خراسان رضوی می باشد.

از بین سیاهک های گندم، سیاهک پنهان معمولی گندم با عامل Tilletia laevis Kuhn یکی از مهمترین بیماریهای گندم است که هر ساله خسارت قابل توجه ای به بار می آورد. به منظور ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های پیشرفته گندم نان نسبت به بیماری سیاهک پنهان معمولی (T. leavis) بذور 27 ژنوتیپ با تلیوسپورهای 11 جدایه خالص قارچ عامل بیماری جمع آوری شده از مناطق مختلف استان کرمانشاه آلوده شدند. پس از رسیدن گندم و جمع آوری کل سنبله ها، سنبله های آلوده برای هر ژنوتیپ شمارش و عکس العمل ژنوتیپ ها در مقابل جدایه ها با استفاده از روش مملوک و ون اسلاگرن به صورت مقاوم، نیمه مقاوم، نیمه حساس و حساس تعیین گردید. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که ژنوتیپ های Sardari, Sardari//Ska/…, TP-13 و 1002-GBM نسبت به همه جدایه ها مقاومت کامل دارند و ژنوتیپ های MOMCHIL/KATYA1 و OK82282//BOW/… نیز فقط به جدایه بیستون واکنش نیمه مقاومت نشان دادند و در برابر سایر جدایه های مقاومت کامل داشتند. این ژنوتیپ ها با پایین ترین درجه حساسیت به سیاهک پنهان جزو برترین ژنوتیپ ها از نظر مقاومت بودند. ژنوتیپ TAM200/FUNDULEA با بالاترین درجه حساسیت به عنوان حساس ترین ژنوتیپ بود. آزمایش مولتی پاتوتیپ با مقایسه الگوی مقاومت و حساسیت ژنوتیپ های پیشرفته با ژنوتیپ های متمایز کننده پاتوتیپ ها نشان داد که بعضی از ژنوتیپ های مقاوم پیشرفته دارای تعدادی از ژن های شناخته شده مقاومت می باشند که برای اثبات این مطلب باید از تست آللیسم استفاده شود. ژنوتیپ هایی که الگوی حساسیت و مقاومت آنها مشابه با ژنوتیپ های متمایز کننده نبود، احتمالا ژن های مقاومت جدید ناشناخته دارند.

در این مطالعه جذابیت نسبی 16 گونه گیاه گلدار برای حشرات بالغ خانواده سیرفیده با مشاهده فراوانی بازدیدهای تغذیه ای در مدت معین ارزیابی شد. ارزیابی ها در دو مکان، مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و پردیس دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. در هر دو مکان بررسی، تفاوت های معنی داری در تعداد بازدیدهای تغذیه ای سیرفیدها از گل های مختلف مشاهده گردید. در مزرعه تحقیقاتی، گیاهان رازیانه، بابونه، بومادران، گل راعی، اسطوخودوس و زنیان جذابیت بیشتری نسبت به همیشه بهار، گندمی، مریم گلی، شوید و زبان در قفا داشتند. در این میان، رازیانه، گل راعی و بابونه در سرتاسر دوره نمونه برداری از جذابیت بالایی برخوردار بودند ولی جذابیت زنیان و اسطوخودوس در اواخر فصل افزایش یافت. در پردیس دانشگاه، گل های اطلسی، بابونه و ستاره ای جذاب ترین گل ها بوده، در حالی که ابری، بومادران و کری ابسیز جذابیت متوسط داشته و گل جعفری کمتر مورد بازدید قرار گرفت. بطور کلی، گل ستاره ای، اطلسی و بابونه بیشتر از سایر منابع شهد و گرده مورد بازدید مگس های گل قرار گرفتند، اما جذابیت آنها در طول دوره نمونه برداری ثابت نبود. چنانکه در اولین دو هفته نمونه برداری بابونه جذاب ترین گل بود ولی در هفته های آخر نمونه برداری گل ستاره ای بیشترین جذابیت را برای مگس های گل داشت. در این بررسی 9 گونه و 2 جنس مگس سیرفید بشرح زیر شناسایی شدند:Sphaerophoria scripta (L.), Episyrphus balteatus (DeGeer), Eupeodes corolla (Feb.), Syrphus ribesii (L.), Eupeodes nuba (Wied.), Syrphus vitripennis (Meigen), Paragus bicolor (Fabr.), Sphaerophoria ruppellii (Wied.), Paragus tibialis (Fallen), Eristalis spp., Syritta pipiens..در میان گونه های شته خوار، گونه های Sphaerophoria scripta، Episyrphus balteatus و Eupeodes corolla فراوانی بیشتری داشتند.

اسکوپولامین بدلیل تاثیر ویژه بر اعصاب مرکزی از اهمیت ویژه ای در میان آلکالوئیدهای تروپانی برخوردار است. این ماده طی 2 مرحله واکنش پی در پی از هیوسیامین بدست می آید. هر دو مرحله این واکنشها توسط آنزیم هیوسیامین- 6b- هیدروکسیلاز (H6H) کاتالیز می شود. به منظور افزایش تولید اسکوپولامین در گونه های حاوی آلکالوئیدهای تروپانی، از طریق افزایش بیان ژن کد کننده آنزیم هیوسیامین- 6b- هیدروکسیلاز (H6H)، نیاز به جداسازی و همسانه سازی این ژن در باکتری Escherchia coli می باشد. برای این منظور استخراج RNA از ریشه های کشت شده Hyoscyamus niger انجام شد و cDNA آن پس از تولید و تکثیر در ناقل pUC19 قرار گرفته و سپس به باکتری E.coli سویه DH5a منتقل شد. و در مرحله نهایی قطعه کلون شده تعیین توالی شد. بر اساس نتایج بدست آمده، توالی 1147 نوکلئوتیدی قطعه DNA کلون شده مشخص شد. در نتایج بلاست قطعه DNA موردنظر با توالی h6h گونه H. niger در بانک اطلاعاتی تفاوت یک نوکلئوتیدی در مکان باز شماره 124 مشاهده شد که سبب تغییر اسید آمینه والین (V) به ایزولوسین (I) در توالی آمینو اسیدی قطعه DNA کلون شده، می شود. در نتایج همراستایی چندگانه توالی نوکلئوتیدی و آمینو اسیدی قطعه کلون شده با توالی نوکلئوتیدی و آمینو اسیدی آنزیمهای مشابه، تغییرات مشابه ای در این مکان مشاهده گردید که احتمال وجود موتاسیون در این مکان را تقویت می کند. هر چند به دلیل خارج از دمین بودن این موتاسیون، احتمال فعال بودن این ژن همچنان وجود دارد.

بررسی تاثیر غلظت های 0.5، 1، 2.5 و 5 میلی گرم بر لیتر از حشره کش های بوپروفزین و پیریپروکسیفن روی مراحل مختلف زیستی زنبورهای Eretmocerus mundus Mercet، Encarsia Formosa Gahan و E.inaron Walker، در شرایط گلخانه انجام شد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، زنبور E.formosa در مقایسه با دو پارازیتوئید دیگر، نسبت به غلظت های مختلف حشره کش های مذکور حساس تر بود، اما E.inaron در مرحله لاروی و Er.mundus در مرحله شفیرگی نسبت به حشره کش ها مقاومت بیشتری نشان دادند. کاربرد پیریپروکسیفن در مرحله لاروی باعث کاهش معنی دار اندازه عرض کپسول سر E.formosa برخلاف دو پارازیتوئید دیگر گردید، اما روی طول عمر پارازیتوئیدها بی تاثیر بود. تاثیر حشره کش ها در مرحله شفیرگی پارازیتوئیدها روی درصد زنده مانی، اندازه عرض کپسول سر و باروری معنی دار تعیین گردید. اثرات مرفولوژیک پیریپروکسیفن روی مرحله شفیرگی پارازیتوئیدها، علاوه بر کاهش اندازه عرض کپسول سر، به صورت کاهش و یا از بین رفتن اندام های حسی - شاخکی و تغییر شکل بال های جلویی و عقبی مشاهده شد. تاثیر حشره کش ها روی تخم های یک روزه پارازیتوئیدها، به صورت افزایش معنی دار در میانگین طول دوره رشد و نمو مراحل زیستی نابالغ بود. باقیمانده حشره کش های پیریپروکسیفن و بوپروفزین روی حشرات کامل پارازیتوئیدها نیز تاثیر گذاشته و باعث مرگ و میر پارازیتوئیدهای ماده و نیز کاهش طول عمر و باروری گردید. تاثیر حشره کش ها روی نسل دوم پارازیتوئیدها به صورت کاهش میزان باروری بود که در این رابطه تاثیر پیریپروکسیفن در تمام غلظت ها، اما بوپروفزین صرفا در غلظت های 2.5 و 5 میلی گرم بر لیتر روی پارازیتوئیدها موثر بودند.

یکی از شایع ترین بیماریهای ذرت در مناطق ذرت کاری، سیاهک معمولی ذرت است که به سیاهک جوشان نیز معروف است. به منظور بررسی و تعیین میزان مقاومت نسبی ژنوتیپ های مختلف ذرت نسبت به قارچ عامل سیاهک معمولی تعداد 30 لاین خالص در مرحله (Selfing 6)S6 و 40 ترکیب دورگ (هیبرید) در سال 1381 و تعداد 33 لاین خالص S6 و 30 ترکیب دورگ جدید در سال 1382 از مواد استخراجی بخش ذرت و گیاهان علوفه ای در دو منطقه کرج و شیراز در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی کشت گردیدند بلافاصله پس از ظهور کاکل ها، هر ژنوتیپ با استفاده از تکنیک مایه زنی و تزریق 3 میلی لیتر از سوسپانسیون 106 اسپور در میلی لیتر در چوب بلال بصورت مصنوعی آلوده شد و پس از ظهور علایم (تقریبا 30-40 روز بعد) ارزیابی میزان مقاومت و حساسیت مواد نسبت به بیماری سیاهک با استفاده از سیستم نمره دهی صفر تا هفت گردید. در آخر هیبریدها و لاینها در سه گروه -1 مقاوم و خیلی مقاوم، -2 متحمل، و -3 حساس و خیلی حساس تقسیم بندی شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده ها نشان داد که بین مواد آزمایشی واکنش های متفاوتی نسبت به بیماری وجود دارد. همچنین در این بررسی مشخص گردید که در بین هیبریدهای تحت بررسی در سال 1381، هیبرید شماره (20) با فرمول K3574/3 ×K74/1 جزء مقاوم ترین هیبریدها نسبت به عامل بیماری بود، در ضمن در بین لاینهای خالص نیز لاین شماره 6 با فرمول K247/6/2-1-4-4 جزء لاینهای مقاوم شناسایی و ارزیابی شد و در بین لاینهای در حال تفکیک نیز لاین شماره 1 با فرمول KLM78005/22-1 را می توان جزء لاینهای نسبتا مقاوم به عامل بیماری نام برد. در ضمن از چهار تستر (لاین معروف با ویژگیهای مشخص) مورد استفاده برای تلاقیها مشخص گردید که اکثر ترکیباتی که با دو تستر K18, K74/1 تلاقی شده بودند، ترکیبات نسبتا مقاومی را نشان دادند. نتایج بررسی در سال 82 نیز نشان داد که بین هیبریدهای تحت بررسی هیبرید (K3530/3×K19) نسبت به بیماری حساس و هیبرید (K47/2-2-1-2-1 × K74/1)  جزء هیبریدهای مقاوم به بیماری بود و در این لاینها نیز لاین (KLM75003/2-1-1-1-2-3) نسبت به بیماری حساس و لاینهای (A619) و (K48/3-1-3-2-1-1) نسبت به بیماری مقاوم بودند.

الگوهای توزیع مکانی علف هرز اویارسلام ارغوانی (Cyperus rotundus) تحت مدیریتهای مختلف نیتروژن و علف کش در یک مزرعه ذرت در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1384 مورد مطالعه قرار گرفت. جهت تهیه نقشه های این علف هرز، نمونه برداری از 264 نقطه با استفاده از سیستم شبکه ای (2.5 متر× 2.5 متر) در چهار مرحله (به فواصل 23 روز) در طول فصل رشد انجام شد. اولین نمونه برداری دوم تیر ماه قبل از اعمال تیمار کودسرک و علفکش در کرت های مربوطه انجام گرفت. در نتیجه کاربرد یا عدم کاربرد علفکش (مخلوط توفوردی و ام سی پی آ) در قطعات تحت مدیریتهای مختلف نیتروژن هشت تیمار در هشت قطعه زمین هر یک به ابعاد 30 متر* 10 متر اعمال شد. مدیریتهای مختلف نیتروژن عبارت بودند از: توزیع 25 کیلوگرم در هکتار نیتروژن هنگام کاشت ذرت (تیمار 1 و 2)، توزیع 25 کیلوگرم در هکتار نیتروژن هنگام کاشت ذرت و مرحله شش برگی (تیمار 3 و 4)، توزیع 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن هنگام کاشت ذرت (تیمار 5 و 6)، توزیع 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن هنگام کاشت ذرت و مرحله شش برگی (تیمار 7 و 8). تکنیک های آمار مکانی برای ارزیابی داده ها مورد استفاده قرار گرفت. در طول فصل رویش گیاه زراعی عف هرز اویارسلام یکی از علف های هرز غالب در بسیاری از تیمارها بود. در اولین نمونه برداری بالاترین میانگین تراکم این علف هرز در تیمارهای 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن هنگام کاشت مشاهده شد (تیمارهای 5 و 6). در دومین نمونه برداری در همه تیمارها، جمعیت اویارسلام افزایش یافت. میزان این افزایش در تمامی تیمارهای دارای علفکش کمتر از تیمارهای مشابه ولی فاقد علفکش بود که اثر علف کش در کند کردن افزایش جمعیت این علف هرز را تایید می کند. با توجه به وجود جمعیت بالایی از این علف هرز در تمام طول فصل رشد می توان گفت که اویارسلام بطور موثری کنترل نشده است. سمی واریوگرام های برازش شده در هر چهار مرحله نمونه برداری، با مدلها کروی و نمایی سازگاری داشتند. دامنه تاثیر در مراحل مختلف نمونه برداری از 2.37 تا 46.26 متر تغییر کرد. %50 تا %99.92 از واریانس در تراکم ناشی از همبستگی مکانی متوسط تا قوی در تمام فصل رشد بود. بررسی نقشه های علف هرز نیز توزیع لکه ای این علف هرز را نشان داد. در مجموع این تحقیق ساختار لکه ای و پایداری نسبی لکه های علف هرز چند ساله اویارسلام را تایید کرد.

به منظور بررسی تغییرات جمعیت، تعیین درصد کلونیزاسیون ریشه و شناسایی نوع هم زیستی میکوریزای همراه ریشه و ریزوسفر گندم چندین ایستگاه (خوشاب، ششتمد، جوین، جغتای و حومه سبزوار) در اطراف سبزوار انتخاب شد. نمونه برداری از خاک و ریشه گندم چندین مرتبه در فصول زمستان، بهار و تابستان صورت گرفت. برای استخراج و جداسازی اسپورها از روش غربال تر استفاده شد. پس از رنگ آمیزی ریشه ها، میزان کلونیزاسیون ریشه ها و جمعیت اسپور این قارچ ها اندازه گیری گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که نوع هم زیستی میکوریزی گندم از نوع میکوریز وزیکولار - آربوسکولار (Vesicular- Arbuscular Mycorrhiza) می باشد. متوسط میزان کلونیزاسیون ریشه در مزارع در زمستان %4.29، در بهار %21.2 و در تابستان %5.6 بود. متوسط تعداد اسپور در فصل زمستان 3، در بهار 5 و در تابستان 3 عدد در هر گرم خاک خشک بود. محاسبه هم بستگی بین تغییرات جمعیت اسپور و میزان کلونیزاسیون ریشه در فصل بهار هم بستگی مثبت و در فصول زمستان و تابستان هم بستگی منفی بین این دو فاکتور را نشان داد.