پژوهش های رشد و توسعه پایدار (پژوهشهای اقتصادی)
سال:1383 | دوره:4 | شماره:13 |تعداد مقالات:6

یکی از محورهای برنامه های توسعه اقتصادی در ایران، گرایش از برنامه ریزی بخشی به سمت برنامه ریزی منطقه ای است و هدف این گرایش، تخصیص منابع و فعالیتها به هر نقطه بر مبنای استعدادها و ویژگیهای خاص آن و کاهش شکاف رشد اقتصادی بین مناطق مختلف کشور است. بر اساس این، مطالعاتی در زمینه شناخت وضع موجود این مناطق، روند آن در آینده و شناسایی عوامل موثر در رشد اقتصادی هر منطقه می تواند برای برنامه ریزان اقتصادی و منطقه ای در تنظیم برنامه های توسعه اقتصادی سودمند باشد.هدف این مقاله نیز بررسی روند نرخ رشد واقعی درآمد سرانه در ایران با رویکرد منطقه ای و اندازه گیری شکاف رشد اقتصادی در استانهای ایران در سالهای 1380-1370 می باشد. بنابراین فرضیه وجود همگریی مطلق بین مناطق مختلف ایران (استانها) بر پایه الگو رشد نئوکلاسیک (سولو- سوان) با استفاده از روش اقتصادسنجی قضاوتی آزمون می شود. نتایج به دست آمده در این پژوهش، نمایانگر وجود همگرایی در درآمد سرانه در بین استانهای ایران می باشد و تخمین ضریب همگرائی نشان می دهد که در هر سال 31 درصد از شکاف موجود در رشد اقتصادی مناطق ایران کاهش می یابد. از طرف دیگر ورود متغیر وابستگی فضائی، نه تنها درجه توضیح دهندگی الگو را افزایش می دهد؛ بلکه در مناطق مجاور از نظر جغرافیایی وجود ضریب مثبت و معنی دار متغیر وابستگی فضایی، نشانگر وجود اثرات مثبت سر ریز ناشی از رشد اقتصادی است. 

در این مقاله الگویی برای انتخاب پرتفوی بهینه ذخایر ارز خارجی با استفاده از رهیافت میانگین-واریانس و الگوی استاندارد قیمت گذاری دارایی سرمایه ای ارایه می شود.الگویی که در اینجا مورد استفاده قرار گرفته است بر مبنای روابط بین ترکیب ذخایر ارزی و اثر بازده و خطرپذیری سرمایه گذاری در هر ارز خارجی استوار می باشد. نتایج این بررسیها نشان می دهد که ترکیب پولی ذخایر ارزی تحت تاثیر خطرپذیری و بازده مربوط به ذخایر- که پولهای مختلف نگهداری می شود- می باشد به گونه ای که سهم هر پول در ترکیب ذخایر ارزی با خطرپذیری نگهداری هر پول در دارایی ذخایر این پولها ارتباط منفی دارد.  

در تحلیلهای کلان، ممکن است نرخ واقعی داخلی ارز بر الگوهای دو کالایی، سه کالایی یا چند کالایی مبتنی باشد. اولین مفهوم نرخ واقعی داخلی ارز بر مبنای الگوهای دو کالایی یعنی کالاهای قابل مبادله و غیرقابل مبادله، گسترش یافته است. بنا به ضرورت با فرض ثابت بودن رابطه مبادله بین کالاهای صادراتی و وارداتی، الگوهای دو کالایی پایه گذاری شده است؛ زیرا این دو در قالب یک کالای مرکب قابل مبادله در نظر گرفته می شوند. در نتیجه، این نوع الگوها برای تجزیه و تحلیل اثرهای تغییر رابطه مبادله خارجی- که اغلب از عوامل مهم و تعیین کننده نوسانات نرخ ارز در کشورهای در حال توسعه اند- مناسب نمی باشند. در جریان انتخاب یک معیار مناسب برای نرخ واقعی داخلی ارز، باید بین استفاده از روش دو کالایی و سه کالایی به قیمتهای داخلی در مقابل قیمتهای مرزی و استفاده از روشهای برآورد مستقیم در مقابل روش استفاده از متغیرهای مجازی، تفکیک به وجود آورد. انتخاب روش دو کالایی یا سه کالایی، تحت تاثیر سه عامل مهم است. الف) اختلاف رشد کارایی در بخش کالاهای قابل مبادله و غیر قابل مبادله؛ب) مالیاتهای تجاری، محدودیتهای وارداتی و سیاستهای قیمت گذاری داخلی وج) نوسانات رابطه مبادله.. نرخ واقعی داخلی ارز- دوکالایی به وسیله میانگین وزنی نرخهای واقعی ارز کالاهای صادراتی و وارداتی قابل محاسبه است. اما نرخهای واقعی ارز کالاهای صادراتی و وارداتی، ممکن است هنگام تغییر رابطه مبادله در دو جهت مختلف حرکت کنند و میانگین گیری این دو در یک شاخص، چنین نوساناتی را پنهان می کند و این شاخص که بیشتر یک معیار شفاف رقابت پذیری سطح قیمتهای داخلی است، مخدوش می شود.بنابراین در اثر تغییرات رابطه مبادله و مالیاتهای تجاری، ممکن است نرخ واقعی ارز صادراتی- که معیار مفیدی از انگیزه های قیمتی تولید کالاهای صادراتی می باشد- به طور کامل، متمایز از نرخ واقعی ارز وارداتی رفتار کند. هدف اصلی مقاله عبارت است از: ارزیابی وضع نوسانات رابطه مبادله با استفاده از نرخ واقعی داخلی ارز- سه کالایی و تاثیر آن بر درجه رقابت پذیری در ایران. در این مقاله پس از ارایه مفاهیم با معرفی یک روش مستقیم برآورد نرخ واقعی داخلی ارز با استفاده از حسابهای ملی، نمونه های تجربی آن برای ایران محاسبه و سپس اثر سه عامل یاد شده تجزیه و تحلیل می شود. 

بوم باورک سه دلیل برای وجود بهره بر می شمارد:دلیل اول، ارجحیت زمانی؛ دلیل دوم، مطلوبیت نهایی کاهشی و دلیل سوم، بهره وری و باز تولید در کالاهای سرمایه ای است. دو دلیل اول به عنوان ریشه های ذهنی ایجاد بهره شناخته می شوند. در این مقاله، ریشه های ذهنی ایجاد بهره معرفی می شوند و سپس با استفاده از یک روش ابداعی، میزان اعتبار آنها مورد نقد و کنکاش نظری قرار می گیرد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که معیار تصمیم گیری بر مبنای چنین گزینشی با منطق رفتار عقلایی سازگار نیست و ریشه های یاد شده فاقد این قدرت هستند که بتوانند نرخ بهره خاصی را بر اقتصاد حاکم کنند. همچنین تاثیرهای ذهنی ارجحیت زمانی بر افزایش قیمتها به وسیله یک مدل ریاضی به تصویر کشیده شده است. نتایج به دست آمده از این مدل. نشان می دهد در جامعه ای که افراد آن بر مبنای معیار ارجحیت زمانی (حال بر آینده) قائل به تخصیص بین زمانی باشند همواره سطح عمومی قیمتها در حال افزایش است.  

هدف از این تحقیق، تجزیه و تحلیل روابط متقابل صنعت حمل و نقل ریلی با سایر بخشهای اقتصادی می باشد. به این منظور از روش تحلیل داده- ستانده استفاده شده است ولی به دلیل وجود نداشتن جدول داده-ستانده خالص به تفکیک بخش حمل و نقل ریلی جدول مورد نظر را از جدولهای جذب و ساخت، منتشر شده توسط بانک مرکزی محاسبه کرده ایم. نتایج محاسبات نشان می دهد که ضریب فزاینده صنعت حمل و نقل ریلی کشور معادل 1.5 می باشد که در مقایسه با سایر بخشهای اقتصادی رتبه چهاردهم را دارد.همچنین صنعت حمل و نقل ریلی برای تولید محصولات خود، بیشترین نیاز را به بخشهای انرژی، خدمات عمومی و تولید موتورهای دیزلی دارد و در مقابل، صنایع تولید محصولات معدنی، برق و مواد شیمیایی و ماشین آلات فلزی برای استفاده از خدمات صنعت حمل و نقل ریلی بیشترین تقاضا را به خود اختصاص داده اند. بررسی اجزای تشکیل دهنده محصول ناخالص صنعت یادشده نشان می دهد که 46 درصد از ارزش افزوده آن مربوط به جبران خدمات کارکنان است- که نشانگر تراکم شدید نیروی انسانی در این صنعت می باشد- و باید موضوع تعدیل نیروی انسانی در صنعت حمل و نقل به طور جدی پی گیری شود

تغییرات ارزش افزوده فعالیتهای صنعتی در اثر سیاستهای صنعتی- اقتصادی شاخصی مهم برای شناخت وضعیت ساختار صنایع می باشد. این مقاله با استفاده از داده های ارزش افزوده صنایع شانزده گانه در استان مازندران به تجزیه و تحلیل ساختار صنعتی و تعیین مزیت نسبی هر یک از فعالیتهای صنعتی پرداخته است که به وسیله شاخصهای متداول از جمله متوسط شاخص تغییرات ساختاری و مزیت نسبی آشکار شده (RCA) برای سالهای 1377 تا 1379 تبیین شده است. نتایج به دست آمده از شاخصهای تحلیل ساختاری نشان می دهد که از صنایع مورد بررسی با کدهای دو رقمی آیسیک صنایع تولید وسائل نقلیه موتوری، تولید کاغذ و محصولات کاغذی، تولید مبلمان و تولید فلزات اساسی نسبت به سال پایه از رشد ارزش افزوده بالایی برخوردار بوده اند؛ یعنی تغییرات ساختاری مثبتی این سالها صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، تولید چوب و محصولات چوبی تولید منسوجات، تولید مبلمان و تولید کاغذ ومحصولات کاغذی در استان مازندران در مقایسه با کشور بر پایه شاخص RCAمزیت نسبی ارزش افزوده ای بالایی داشته اند از خود نشان داده اند. از بین فعالیتهای صنعتی یاد شده فقط صنایع تولید کاغذ و محصولات کاغذی و تولید مبلمان بوده که تغییرات ساختاری آن بر اساس مزیت نسبی شکل گرفته است.