بوم شناسی آبزیان
سال:1395 | دوره:6 | شماره:3 |تعداد مقالات:15

جلبک ها گروه بسیار متنوعی از گیاهان آبزی هستند که در طیف وسیعی از زیستگاه های آبی یافت می شوند. علاوه بر نقش های اکولوژیک، ماکروجلبک ها دارای متابولیت های ثانویه بسیاری با خواص آنتی اکسیدان، ضد میکروبی و ضدتومور هستند که با توجه به شیوع مقاومت های میکروبی نسبت به داروهای سینتتیک در سال های اخیر، شناخت و معرفی منابع دارویی جایگزین از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد. در تحقیق حاضر، پس از جمع آوری و شناسایی برخی از درشت جلبک های خلیج فارس، خواص ضدمیکروبی 4 گونه: Ulva lactuca، Colpomenia sinuosa، Padina pavonica و Cystoseira myrica متعلق به جلبک های سبز و قهوه ای، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور پس از عصاره-گیری از جلبک های مذکور، تست حساسیت میکروارگانیسم ها به عصاره و تعیین کمترین غلظت بازدارنده رشد (MIC) انجام گردید. نتایج حاصل نشان داد که عصاره جلبک سبز Ulva lactuca دارای فعالیت زیستی موثرتری نسبت به دیگر گونه ها می باشد. همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهد که باکتری های گرم مثبت نسبت به باکتر های گرم منفی در برابر عصاره های جلبکی حساس تر می باشند. به طورکلی یافته های این تحقیق، آشکار نمود که جلبک های مطالعه شده دارای ترکیبات زیست فعال موثر بر میکروارگانیسمهای پاتوژن و قابل مقایسه با آنتی بیوتیک های رایج بوده و لذا به عنوان منابعی جهت استفاده در تولید داروهای نوین آنتی بیوتیک معرفی می گردند.

تغییرات تراکم پرتاران و فلزات سنگین مس و روی در رسوبات پهنه زیرجزرومدی خلیج چابهار در سه دوره پیش مانسون، مانسون و پس مانسون در 22 ایستگاه بررسی شد. میانگین فراوانی پرتاران در دوره پیش مانسون 38.81±1261.49 و مانسون 65.6±513.83 و پس مانسون 73.84±630.45 فرد در مترمربع بوده که میان ایستگاه ها و فصول اختلاف معنی داری مشاهده گردید (p<0.05). میانگین غلظت فلزات برای سه دوره پیش مانسون و مانسون و پس مانسون برای مس به ترتیب 3.34±19.89، 4.47±14.42، 3.4±12.9 و برای فلز روی 5.51±73.42، 6.37±66.04، 4.86±61.72 میکروگرم بر گرم وزن خشک بوده که فقط در سه ایستگاه و فقط در غلظت فلز مس، مقادیر از استاندارد ERL بالاتر بودند. اما میانگین کل خلیج از استانداردها پایین تر بودند. میان تراکم پرتاران و غلظت فلزات رسوب همبستگی معنی داری به جز برای فلز مس در پیش مانسون  (r=-0.51)به دست نیامد ولی در تمام دوره ها همبستگی منفی به دست آمد. نتایج بررسی تغییرات در سه دوره نشان دهنده اثرگذاری جریانات مانسون بر الگوی پراکنش پرتاران و فلزات سنگین بود و از طرفی عدم ارتباط میان تغییرات معنی دار تراکم و غلظت فلزات که می تواند ناشی از پایین بودن غلظت فلزات از استانداردهای جهانی باشد، نشان دهنده تاثیر فاکتورهای محیطی دیگر بر تراکم پرتاران است.

این تحقیق با هدف برآورد میزان صید غیرمجاز ماهی حلوا سفید با استفاده از تورهای گوشگیر ثابت در آب های استان هرمزگان انجام شد. نمونه برداری در صید گاه ها و خوریات بندر لافت (جزیره قشم) در طول ماه های فروردین تا تیر 1394 با استفاده از 3 فروند قایق صیادی مجهز به تور های گوشگیر ثابت از نوع مونوفیلامنت با اندازه چشمه 6.5 سانتی متر (از گره تا گره مجاور)، طول 200 متر و ارتفاع 10-8 متر صورت پذیرفت. میانگین نرخ صید (± حدود اطمینان 95%) گونه های با ارزش تجاری صید شده از طریق روش بوت استرپ ناپارامتریک محاسبه شد. در پایان 48 مرحله دریاروی و بازبینی تورها ترکیب گونه ای ماهیان ساحل آوری شده شامل 14 گونه ماهی استخوانی و 1 گونه بی مهره شد که ماهی حلوا سفید 59.57% از وزن کل صید ساحل آوری شده را به خود اختصاص داد. گونه های بیاح (Mugil cephalus) با 39.58% و راشگو شش خط (Polydactylus sextarius) با 6.83% به ترتیب بیشترین و کمترین درصد وقوع و ماهی سرخو معمولی (Lutjanus johnii) با 4.57% بیشترین درصد وزنی را بین گونه های صید اتفاقی داشتند. نرخ صید برای ماهی حلوا سفید بین حداقل 9.125 تا حداکثر 16.941 کیلوگرم بر قایق در روز تخمین زده شد. با استفاده از مدل شبیه سازی مونت کارلو، میزان کل صید غیرمجاز ماهی حلوا سفید در آب های جزیره قشم بین 265.690 تا 303.701 تن برآورد گردید (a=0.05).

در این تحقیق انباشتگی فلزات سنگین کادمیوم، روی، مس و سرب در بدن و صدف دوکفه ایCorbicula fluminalis  به عنوان پایشگر زیستی احتمالی آلودگی فلزات سنگین و رسوبات محل تجمع صدفها در زاینده رود در منطقه صفاییه اصفهان در دو فصل سرد و گرم سال 1393 ارزیابی شد. نتایج سنجش غلظت فلزات در بافتهای نرم و پوسته دوکفه ای و رسوبهای زیستگاه بعد از هضم نمونه ها با روش هضم اسیدی در دستگاه جذب اتمی با شعله، نشان داد که فلز روی در رسوبات فصل گرم و نیز فصل سرد، بیشترین غلظت را به ترتیب با 3.80±28.8 و 1.23±16.97 میکروگرم بر گرم وزن خشک داشته و به همین ترتیب غلظت روی در فصلهای گرم و سرد در بافت نرم دوکفه ای به ترتیب با میزان 33.77± 206.22و 19.02± 89.07میکروگرم بر گرم وزن خشک و نیز در پوسته صدفها به ترتیب با 3.06±35.57 و 3.10± 33.06میکروگرم بر گرم وزن خشک دارای بیشترین غلظت بوده است. غلظت سه فلز کادمیوم، سرب و روی در پوسته صدف دوکفه ای C. fluminalis در رودخانه زاینده رود بدون تاثیر فصل، می تواند نشان دهنده بزرگی میزان غلظت فلزات در رسوبات منطقه زیست آنها باشد. همچنین بافت نرم دوکفه ای C. fluminalis محل تجمع فلزات روی، سرب، مس و کادمیوم در زاینده رود بوده است.

دریاچه گلبلاغ با ظرفیت 8.1 میلیون متر مکعب در شرق استان کردستان قرار دارد. این مطالعه جهت بررسی ساختار جمعیتی و تنوع زیستی فیتوپلانکتون دریاچه گلبلاغ به مدت یک سال از پاییز 1392 تا تابستان 1393 انجام شد. در مجموع 6 شاخه، 22 خانواده و 23 جنس از جوامع فیتوپلانکتونی دریاچه شناسایی شدند که به ترتیب بیشترین و کمترین جنس متعلق به شاخه دیاتومه ها (Bacillariophyta) و اوگلنوفیتا (Euglenaophyta) بود. همچنین میانگین تراکم سالانه فیتوپلانکتون (cell/ml) 1662 بود. دیاتومه ها (Bacillariophyta) با میانگین تراکم (1196±840 (cell/ml و فراوانی 30 درصد و شاخه اوگلنوفیتا (Euglenaophyta) با میانگین تراکم (791 (cell/ml و فراوانی 2 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین تراکم و فراوانی سالانه را به خود اختصاص دادند که در مقایسه با سایر شاخه ها دارای اختلاف معنی دار بودند (P<0.05). از نظر شاخص های تنوع زیستی مارگالف و شانون وینر بین ایستگاه ها اختلاف معنی داری مشاهده نشد (P<0.05) ولی بین زمان های نمونه برداری اختلاف معنی داری وجود داشت (P>0.05). به نظر می رسد دریاچه گلبلاغ از لحاظ تراکم فیتوپلانکتونی زیاد غنی نبوده که احتمالا به دلیل خالی شدن مقدار زیادی از آب سد در هر سال به منظور کشاورزی و میانگین نسبتا پایین سالانه دمای آب و دوره سه ماهه یخبندان می باشد.

در این مطالعه روند اسکلت زایی و کلسیم گیری جمجمه در تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) با روش Clearing & staining مورد بررسی قرار گرفت. رشد غضروف پس از تفریخ در ناحیه سر و نوتوکورد و کلسیم گیری در استخوان های dentary و dermopalatine روی آرواره ها همزمان با شروع تغذیه مختلط آغاز شد. انتوژنی اسکلت سر در تاس ماهی ایرانی به سه مرحله طبقه بندی شد. مرحله اول از زمان تفریخ تا شروع اولین تغذیه خارجی (12 روز پس از تفریخ: 16 میلی متر) بود که هیچ ساختار کلسیمی شده ای مشاهده نشد و اجزایی از جمجمه که اهمیت حیاتی در تغذیه و تنفس دارند بصورت غضروفی ظاهر گردید. اولین فرآیندهای استخوان سازی در مرحله دوم از شروع تغذیه خارجی تا 23 روز پس از تفریخ (20.25-16میلی متر) مشاهده شد و کلسیم گیری ضعیفی روی اسخوان های پوستی سر مانند subopercle و supracleithrum مشاهده شد. سایر استخوان ها از جمله استخوان های مربوط به سقف جمجمه در مرحله سوم از جذب کامل کیسه زرده تا روز 50 (بین 27.25 و 83.3 میلی متر) پدیدار شد و دندان ها در استخوان های d entary و dermopalatine ناپدید شدند. در مجموع نتایج این مطالعه می تواند در جهت بهبود برنامه های بازسازی دخایر این گونه با ارزش کمک کند.

رژیم غذایی ماهی شیر در آبهای ساحلی ایران در خلیج فارس و دریای عمان در طی سال های 86-1384 بررسی شد. با بررسی محتویات معده در 1655 قطعه ماهی شیر صید شده به وسیله گوشگیر، مشخص شد که این گونه از سه گروه ماهیان، سرپایان و سخت پوستان تغذیه می کند. در این میان، ماهیان از بیشترین درصد فراوانی تعداد (99.3 درصد) و فراوانی حضور (99.1) برخوردار بودند. 9 خانواده در بین ماهیان، یک خانواده درگروه سرپایان و یک خانواده درگروه سخت پوستان ثبت شد که در مجموع 15گونه قابل شناسایی بودند. در بین گروه ماهیان، خانواده موتو ماهیان و ساردین ماهیان به ترتیب از بیشترین درصد فراوانی (به ترتیب خانواده 22 درصد و 13.5 درصد تعداد کل اقلام غذایی) و بیشترین درصد فراوانی حضور (به ترتیب خانواده 8.3 درصد و 14.4 درصد تعداد کل معده های مورد بررسی) برخوردار بودند. بنابراین به نظر می رسد سادرین ماهیان غذای ترجیحی ماهی شیر باشند. شدت تغذیه ماهی شیر زمانی بیشتر می شود که اوج صید سطح زیان ریز در فصل بهار و زمستان در آبهای ساحلی صورت می گیرد. به دلیل نقش موتو ماهیان و ساردین ماهیان در تغذیه ماهی شیر لازم است در برداشت از ذخائر با ارزش سطح زیان ریز دقت بیشتری صورت گیرد.

ترکیبات پارابن به عنوان مواد نگهدارنده آنتی باکتریال، کاربرد گسترده ای در تولید مواد دارویی، بهداشتی و آرایشی دارد و منجر به بروز سمیت تولید مثلی در موجودات زنده می شود. هدف این تحقیق کاربرد بیومارکرهای هیستوپاتولوژیک تخمدان در ارزیابی تاثیر سمیت تولید مثلی متیل پارابن در ماهی گورخری ماده است. در این مطالعه تغییرات هیستوپاتولوژی تخمدان و شاخص گنادی در ماهی گورخری پس از مواجهه 3 هفته ای مزمن با غلظت های 0.001، 0.01، 1 و 10 میلی گرم بر لیتر متیل پارابن در شرایط نیمه-استاتیک بررسی شد. رنگ آمیزی تخمدان توسط هماتوکسیلین و ائوزین صورت گرفت. نتایج نشان داد که مواجهه با متیل پارابن در هیچ یک از تیمارها منجر به بروز تاثیر معنی دار در زنده مانی و فاکتور k نشد. همچنین در همه تیمارها کاهش شاخص گنادی و در تیمارهای با غلظت بالاتر بروز عوارض تخمدانی شامل چروکیدگی اووپلاسم، تخریب زرده اووپلاسم، التهاب گرانولوما، جدا شدن لایه سلول های گرانولوزا از غشای پایه و رها شدن مایع پروتئینی در فضای بینابینی تخمدان دیده شد. همچنین تعداد زیادی از اووسیت های ویتلوژنیک آترتیک در غلظت های بالاتر در تخمدان ها دیده شد. افزایش تعداد فولیکول های آترتیک در تخمدان تاثیرات منفی بر باروری خواهد داشت و بروز عوارض تخمدانی ایجاد شده، نشان می دهد مواجهه مزمن با غلظت های تحت کشنده متیل پارابن منجر به افزایش ویژگی استروژنیک تخمدان و تاثیرات غیرقابل بازگشت تولید مثلی در جنس ماده می شود.

در این مطالعه، اثرات غلظت های تحت کشنده سم اندوسولفان بر بیان ژن های القای هایپوکسی و فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (HIF-1 a، HIF-2 a و VEGF) در بافت آبشش تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 360 قطعه بچه تاسماهی (وزن متوسط 0.12±2 گرم) در معرض غلظت های 10، 20 و 40 میکروگرم در لیتر قرار گرفتند و ژن های VEGF و HIFs در 1، 2، 7 و 14 روز بررسی شدند. بیان نسبی ژن HIF-1 a در همه نمونه های در معرض قرار گرفته در مقایسه با گروه شاهد بیشتر بود. همچنین میزان بیان ژن HIF-1،2 a در بیشترین غلظت سم (40 میکروگرم در لیتر) اختلاف معنی داری با سایر غلظت ها داشت و این اختلاف در همه روزهای نمونه برداری دیده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که سم آندوسولفان به طور قابل توجهی باعث تحریک بیان ژن ها درگیر در هایپوکسی و رگ زایی در بافت آبشش می گردد. با توجه به نتایج می توان به تاثیر مخرب اندوسولفان بر اکوسیستم آبی بیش از گذشته پی برد، بنابراین نیاز اساسی به مدیریت موثرتر درباره به کارگیری از این آفت کش بیش از پیش احساس می شود.

جهت بررسی تاثیر پارامترهای زیست شناختی مولدین ماده بر میزان هم آوری، درصد تخمه گشایی، بقا و رشد در نوزادان قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss)، تعداد 30 قطعه ماهی مولد از سه گروه سنی 3، 4 و 5 ساله (از هر گروه سنی 10 عدد) تهیه گردید. این مطالعه در سالن آبزی پروری دانشکده شیلات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با تخم کشی از مولدین انتخاب شده شروع و تا رسیدن لاروها به وزن 5 گرم به پایان رسید. نتایج حاصل نشان داد حداکثر دور شکم در ماهیان 5 ساله، حداکثر وزن تخمدان در ماهیان 5 ساله، بیش ترین تعداد تخم در هر گرم در ماهیان سه ساله، حداکثر هم آوری مطلق در ماهیان چهار ساله، حداکثر هم آوری نسبی در ماهیان چهار ساله، حداکثر هم آوری کاری در مولدین 4 ساله، حداکثر درصد تخم گشایی در مولدین 5 ساله، حداکثر وزن متوسط لاروها پس از تخم گشایی در ماهیان مولد 5 ساله (و حداقل وزن متوسط لاروها پس از تخم گشایی در ماهیان مولد سه ساله مشاهده گردید که اختلاف بین تیمارهای مورد تحقیق معنی دار می باشد. هم چنین حداکثر درصد بازماندگی لاروها پس از یک دوره پرورش یک ماهه در ماهیان مولد چهارساله و حداکثر شاخص گنادوسوماتیک در ماهیان مولد 5 ساله مشاهده گردید که از نظر آماری اختلاف بین تیمارها درسطح 5 درصد معنی دار بود (p<0.05).

باکتری های ویبریو به عنوان یکی از عوامل بیماریزای خطرناک در پرورش میگو می باشند. در این تحقیق بررسی تنوع و فراوانی ویبریوهای بیماری زا از رسوب و آب، کانال آبرسان و دو استخر پرورشی در مجتمع پرورشی شهید صنعتی گواتر - چابهار، به صورت 5 ﺑﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی به فاصله زمانی هر 20 روز انجام شد. نمونه برداری رسوب در نزدیکی خروجی حاوی لجن انجام و نمونه های آب در بطری های استریل از عمق استخر برداشته شد. جهت شمارش و شناسایی باکتریها از ﻣﺤﻴﻂﻛﺸﺖ TCBS و کشت های تفریقی باکتری شناسی شامل: واکنش اکسیداز، تخمیر قندها، تست احیاء نیترات، اسیدهای آمینه، رنگ آمیزی و... استفاده شد. نتایج به دست آمده به کمک نرم افزار SPSS و از طریق آزمون آماری ANOVA مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که آب ورودی کانال از نظر انواع ویبریو ها در طول دوره مشابه بودند. اما در دو استخر پرورش میگو در مقایسه با آب کانال و با هم از نظر تعداد کل ویبریوها و نیز انواع ویبریوها با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. بیشترین گونه های شناخته شده به ترتیب فراوانی عبارتند از: Vibrio natriegens، Vibrio alginolyticus ،Vibrio nereis،Vibrio gazogene . داده ها نشان داد باکتری V. alginolyticus که برای لارو میگو بیماریزاست، گونه غالب بوده و بیشترین فراوانی را دارد.

با توجه به اهمیت خلیج چابهار به عنوان یکی از مناطق استراتژیک دریایی و نیاز به کسب اطلاعات از وضعیت آلودگی این منطقه در این پژوهش غلظت فلزات مس، نیکل و روی در بافت نرم کیتون Acanthopleura vaillantii از 5 ایستگاه با سه تکرار در سواحل خلیج چابهار در پاییز 1394 مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها پس از جمع آوری، به آزمایشگاه منتقل و پس از مراحل آماده سازی و هضم شیمیایی، میزان فلزات سنگین بافت نرم کیتون با دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج حاصل، بیانگر آن بود که میانگین تجمع فلزات سنگین، در بافت نرم کیتون، الگویی به صورت Zn>Ni>Cu دارد. تحلیل های آماری نیز نشان داد که تمام ایستگاه ها با یکدیگر اختلاف معنی داری دارند (P<0.05). میانگین غلظت فلزات مس، نیکل و روی در 5 ایستگاه به ترتیب 0.12±5.45، 0.22±15.59 و 0.19±21.25 میکروگرم بر گرم وزن خشک بافت اندازه گیری شد که در این میان کیتون های ایستگاه 1 (اسکله شهید کلانتری) بیشترین و ایستگاه 2 (ساحل دانشگاه دریانوردی) کمترین میزان فلزات سنگین را نشان دادند. طی مقایسه نتایج با استانداردهای US FDA، FAO و موسسه استاندارد ایران، میزان فلزات مس و روی کمتر، ولی میزان فلز نیکل بیشتر از حد مجاز استانداردها بود. این آلودگی می تواند به علت فعالیت های انسانی نظیر تجارت دریایی و کشتیرانی، فاضلاب های شهری و صنعتی و غیره باشد.

در این پژوهش فعالیت ضد باکتریایی جدایه های سودوموناس جداسازی شده از هپاتوپانکراس میگوی سفید غربی پرورشی در مقابل گونه های ویبریو بیماریزا مورد ارزیابی قرار گرفت. میگوهای جمع آوری شده از 9 استخر مجزا در سه محیط کشت مختلف تلقیح گردید. نتایج بیانگر عملکرد بالای محیط کشت سودوموناس آیزولیشن آگار (PIA) با جداسازی به طور متوسط 22 جدایه سودوموناس بود. در کل حدود 40 جدایه سودوموناس جداسازی شد. غربالگری فعالیت ضد باکتریایی جدایه های به دست آمده با روش انتشار از چاهک بیانگر فعالیت ضدباکتریایی دو جدایه MR 21 و MR 35 بود. دو جدایه مولد پس از 72 ساعت بیشترین فعالیت ضدمیکروبی را علیه تمام گونه های ویبریو شامل Vibrio parahaemolyticus، V. harveyi، V. anguillarum و V. alginolyticus نشان دادند. شناسایی بیوشیمیایی، مورفولوژیک و فیزیولوژیک جدایه های مولد بیانگر تعلق آنها به گونه Pseudomonas aeroginosa بود. بیشترین میزان فعالیت ضدباکتریایی جدایه های مولد در محیط کشت تریپتیک سویا براث (TSB) ارائه گردید. بررسی تاثیر دما بر فعالیت ضد باکتریایی نشانگر پایداری فعالیت ضدباکتریایی در دماهای 25oc، 35oc و 45oc بود. فعالیت ضدباکتریایی جدایه های MR 21 و MR 35 در حضور آب نسبت به آب مقطر افزایش معناداری نشان داد. با توجه به نتایج به دست آمده، جدایه های بومی P. aeroginosa strain MR 35 و P. aeroginosa strain MR 21 می توانند به عنوان کاندیدای بالقوه پروبیوتیک برای مطالعات تکمیلی مطرح باشند.

این پژوهش به منظور بررسی غلظت عنصر سرب در بافت کبد ماهی زمین کن Platycephalus indicus طی دو فصل زمستان و تابستان در مناطق میناب، قشم و بندر خمیر صورت گرفته است. غلظت عنصر سرب در کبد ماهی زمین کن در فصول متفاوت بین مناطق مختلف اختلاف معنی دار نشان داد (P<0.05). غلظت عنصر سرب در این ماهی بین جنس های نر و ماده در مناطق نمونه برداری اختلاف معنی داری نشان نداد (P>0.05). با توجه به نتایج می توان گفت که آلودگی های ناشی از فعالیت های نفتی، صنعتی و شهری در مناطق مختلف خلیج فارس طی فصول متفاوت بر روند تجمع عنصر سرب در ماهی زمین کن دم نواری موثر می باشد.

هدف این تحقیق تاثیر سمیت دیازینون بر ماهی فیتوفاگ و کلمه به منظور بررسی میزان مقاومت بچه ماهیان این دو ماهی در مقادیر محاسباتی LC50 بود. ماهیان کلمه با میانگین وزنی7 گرم و فیتوفاگ 30 گرم به منظور تعیین غلظت کشندگی LC50 در 96 ساعت بررسی شدند. آزمایش با طرح کاملا تصادفی و در 3 تکرار انجام گرفت که 9 تیمار فیتوفاگ و 9 تیمار کلمه استفاده شد. نتایج نشان داد LC50 فیتوفاگ (4.99-2.94) 3.93 میلی گرم بر لیتر در مقایسه با کلمه (2.23-1.20) 1.71میلی گرم بر لیتر بیشتر بوده که بیانگر آن است که در مواجهه با سم دیازینون، فیتوفاگ در مقایسه با کلمه از مقاومت بیشتری برخوردار بود.