مطالعات جغرافیایی مناطق خشک
سال:1391 | دوره:2 | شماره:7 |تعداد مقالات:7

وقتی باد روی بسترهای ماسه ای می وزد ماسه ها در جهت وزش باد جابه جا می شوند و ریپل های ماسه ای را به وجود می آورند. در این پژوهش ضمن بررسی و مطالعه ریپل ها در منطقه نگار بردسیر، اختلافات موجود بین خصوصیات مورفومتری ریپل ها در سه موقعیت مکانی متفاوت، یعنی در پناه پوشش گیاهی، در پناه تپه های طبیعی و در سطوح هموار به صورت کمی اندازه گیری و مورد مقایسه قرار گرفت. فاکتورهای مورفومتری مورد مقایسه ریپل ها شامل طول موج و ارتفاع موج می باشد. نتایج آنالیز واریانس، اختلاف معنی داری بین پارامترهای طول موج و ارتفاع موج ریپل ها در موقعیت های مختلف نشان می دهد. در سطح احتمال خطای کم تر از 1 درصد (a<0.01) نتایج آزمون مقایسه میانگین ها برای هر یک از عوامل ذکر شده، ریپل ها را در سه گروه متمایز تفکیک می کند. گروه اول شامل ریپل های در پناه پوشش گیاهی، گروه دوم شامل ریپل های باد پناه تپه های طبیعی و گروه سوم شامل ریپل های سطوح هموار می باشد. بنابراین می توان نتیجه گرفت الگوی ریپل های ماسه ای به وسیله شرایط محیطی که آن ها را شکل داده است به شدت کنترل می شود.

هدف از این پژوهش بررسی اثر نوسان بارش بر دبی رود کشف رود است. در این پژوهش داده های اقلیمی بارش و روانآب سطحی در یک دوره آماری 40 ساله از سال 1347 تا 1387 برای شناسایی تغییر و جهش بارش - روانآب در سطح کل حوضه و هم چنین ایستگاهی مورد استفاده قرار گرفت. به وسیله ضریب همبستگی «پیرسون»، میان بارش و روانآب، میزان اثر مستقیم بارش بر روانآب، در سطح حوضه مشخص کرده و سپس با استفاده از میزان انحراف معیار ماهانه و سالیانه، نرخ نوسانات را در طی دوره آماری نمایش دادیم. هم چنین به وسیله میانگین متحرک سه ساله و آزمون «من - کندال»  روند خطی و جهش های شکل گرفته در سری های زمانی  در سال های مورد مطالعه بررسی شدند. نتایج نشان داد که بارش و دبی در سطح حوضه، طی سال های اخیر، خشکی و ترسالی های متوالی را سپری کرده است. علاوه بر آن شدت خشکی ها در حال افزایش است. روند کلی بارش و دبی حوضه کاهشی بوده است. هم چنین از نظر فصلی بیشترین تغییرات ماهانه بر روی روانآب سطحی در فصل بهار و فروردین ماه مشاهده شده است و کمترین این تغییرات در اواخر تابستان می باشد که دلیل آن خشک شدن رود در این فصل در طی سال های مورد مطالعه است. آزمون من - کندال نیز نشان از جهش در ایستگاه های دبی سنجی داشته که این جهش در جهت منفی و کاهشی بوده است. در برخی از ایستگاه ها این جهش از محدوده اطمینان 95 درصد خارج شده و موجب تغییر اقلیم در سطح ایستگاهی گردیده است.

گردشگری، امروزه یکی از مسائل مهم و موثر اقتصادی و یکی از عوامل برجسته ارتباط اجتماعی و فرهنگی است. هدف از این پژوهش ارزیابی و یررسی برنامه های مدیریت گردشگری در منطقه مرنجاب، واقع در جنوب دریاچه نمک و مشخص نمودن مشکلات و موانع، اهداف و سیاست های گردشگری منطقه، در راستای توسعه اکوتوریسم است. پژوهش حاضر، به بررسی و تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها با استفاده از تکنیک مدیریت استراتژیک SWOT پرداخته و در نهایت، راهبردهای مناسب را ارائه کرده است. شرایط ویژه ژئومرفولوژیکی و ژئوتوریسمی از مهم ترین توانمندی های منطقه برای جذب گردشگر است. روش تحقیق حاضر تلفیقی از دو روش کتابخانه ای و مطالعات میدانی است. در روش کتابخانه ای علاوه بر متون مرتبط با موضوع، برخی از اطلاعات مورد نیاز، خصوصا اطلاعات کمی از طریق مراجعه به کتابخانه ها و سازمان ها جمع آوری شد. در روش مطالعات میدانی، جمع آوری اطلاعات، از طریق مشاهده مستقیم (عکس و فیلم)، مصاحبه و پرسش نامه انجام شد. در این راستا تعداد 10 پرسشنامه به روش دلفی پرشد، سپس با استفاده از مدل برنامه ریزی استراتژیک سوآت تجزیه و تحلیل شد. در نهایت عوامل داخلی و خارجی ارزیابی شدند و راهبردهای آن ها استخراج شد. استخراج ماتریس داخلی و خارجی نشان داد که راهبردهای WO اولویت بیش تری برای اجرا دارند و نهایتا این عوامل توسط ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی (QSPM) به ترتیب 1- احداث و بهبود وضعیت واحدهای اقامتی خدماتی، 2- ارائه تبلیغات گسترده، 3- حفاظت از جاذبه های گردشگری، 4- ارتقای شبکه حمل و نقل منطقه، 5- تربیت نیروی متخصص با بهره گیری از مراکز آموزش گردشگری کاشان 6- آشنا کردن مردم بومی با فرهنگ گردشگری توسط مراکز آموزشی کاشان با هزینه دولتی و یا سرمایه گذاران، اولویت بندی شدند.

یکی از جنبه های پویایی شهر، حرکت خانواده ها از یک محل مسکونی به سایر محله ها در داخل شهر است. این جابه جایی ها که به دلایل و انگیزه های فردی، اجتماعی و اقتصادی صورت می گیرد، نقش عمده ای در شکل گیری و یا تغییر ساختار اجتماعی - فضایی شهر ایفا می کند. در مطالعات شهری، بررسی چگونگی و چرایی تحرکات سکونتی، برای دست یابی به قانون مندی های حاکم بر آن، از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار است. هدف این تحقیق بررسی مهاجرت های درون شهری خانواده ها در داخل شهر سبزوار و تحلیل عوامل تاثیرگذار بر این تحرکات است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز به روش پیمایشی گردآوری شده و با استفاده از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بیش از نیمی از خانواده های مورد بررسی (56.4 درصد) حداقل یک بار محل سکونت خود را در داخل شهر تغییر داده اند. بیش ترین حجم جابه جایی خانواده ها در داخل و بین مناطق درآمدی متوسط، متوسط به پایین تا کم درآمد صورت گرفته است. البته این جابه جایی ها همیشه در جهت مثبت یعنی از مناطق درآمدی پایین به سمت مناطق در آمدی بالاتر نبوده است بلکه تحرکات سکونتی معکوس به سوی مناطق درآمدی پایین تر نیز وجود داشته است. از دیگر نتایج این تحقیق وجود رابطه معنادار بین شاخص های اجتماعی - اقتصادی، به ویژه سطح درآمد و تحصیلات با چگونگی تحرکات سکونتی خانواده ها است. دلایل و انگیزه های اقتصادی (بهبود وضعیت مالی یا کاهش درآمد)، سنخیت اجتماعی - اقتصادی و احساس منزلت اجتماعی، نزدیکی به خویشاوندان و آشنایان و محیط ساکت و آرام از مهم ترین عوامل موثر در انتخاب محل سکونت و تغییر آن توسط خانواده ها بوده است.

غرب ایران هر ساله به طور مکرر تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار می گیرد. این پدیده در سال های اخیر جنبه های مختلفی از زندگی مردم را در این منطقه متاثر ساخته است. هدف این تحقیق شناسایی منشا گرد و غبارهای وارد شده به نیمه غربی ایران و ردیابی مسیر حرکت آن ها می باشد. روش تحقیق ترکیبی از بررسی های مدلی و سنجش از دوری می باشد. داده های مورد استفاده دوره زمانی 30 ساله از 1979-2008 را پوشش می دهد و شامل: داده های ساعتی گرد و غبار ایستگاه های سینوپتیک (8 نوبت در شبانه روز)، دمای درخشایی طول موج های 11 و 12 میکرومتر برای بارزسازی گرد و غبار در تصاویر MODIS، و داده های GDAS (امانه یکپارچه سازی داده های جهانی)، برای ردیابی مسیر ذرات در محیط مدل HYSPLIT می باشند. نتایج تحقیق نشان می دهد که ایستگاه های دزفول و بوشهر به عنوان دو مرکز بحرانی گرد و غبار در نیمه غربی ایران هستند. فصل بهار بیش ترین رخداد گرد و غبار را دارد. ماه های ژوئیه، مه و ژوئن بیش ترین و ماه دسامبر کم ترین رخداد را دارند. در طول شبانه روز نیز بیش ترین رخداد گرد و غبار بین ساعت های 9 صبح تا 6 بعدازظهر ثبت شده است. منطقه مرزی بین سوریه و عراق، غرب و جنوب غرب عراق به ترتیب دو کانون اصلی گرد و غبار برای منطقه مورد مطالعه هستند. هم چنین در موارد محدودی منطقه شرق و شمال شرق عربستان نیز یکی دیگر از کانون های گرد و غبار شناسایی شد. نتایج حاصل از ردیابی نشان می دهد که دو مسیر اصلی برای انتقال گرد و غبار به منطقه مورد مطالعه قابل تشخیص است، 1- مسیر شمال غربی – جنوب شرقی 2- مسیر غربی - شرقی و در موارد محدودی مسیر شمالی – جنوبی است. بر اساس نتایج به دست آمده از پردازش تصاویر و خروجی های مدل منطقه مرزی بین سوریه و عراق و مسیر شمال غرب - جنوب شرق به ترتیب منشا و مسیر اصلی ورود گرد و غبار برای نیمه غربی ایران محسوب می شوند.

آگاهی از فرایندهای جابه جایی و توزیع مجدد ذرات خاک ناشی از فرسایش های مختلف، یکی از ابزارهای مدیریتی در مقیاس های متعدد از پلات تا حوزه آبخیز در مدیریت فرسایش و رسوب محسوب می شود که با استفاده از طیف سنجی رادیونوکلوئیدهای ریزشی (137Cs ,7Be ,210Pbex) دست یافتنی است. در این مطالعه، توضیحات لازم در مورد این رادیونوکلوئیدها، معایب و مزایای استفاده از آن ها، نحوه طیف سنجی آن ها در آزمایشگاه و در عرصه هم چنین مدل های تبدیل مورد بحث قرار گرفته و به سه مطالعه موردی با طیف سنجی در عرصه (120 موقعیت در زیرحوضه های شاهد و نمونه) و آزمایشگاه (132 نمونه: منطقه مرجع و زیرحوضه آق امام) در نهشته های لسی مراوه تپه استان گلستان پرداخته شده است. رایونوکلوئیدهای ریزشی در تمامی موقعیت های طیف سنجی توسط آشکارساز ژرمانیوم فوق خالص در زیرحوضه های شاهد و نمونه قابل شمارش بودند که با توجه به برخی از محدودیت ها فقط 137Cs مورد استفاده قرار گرفت. متوسط سالانه تلفات خاک در زیرحوضه های شاهد و نمونه به ترتیب برابر 10.12 و 11.39 تن در هکتار و کاربری های کشاورزی و غیرکشاورزی در زیرحوضه آق امام به ترتیب معادل 18.6 و 2.7 تن در هکتار تعیین شده است. کم ترین نسبت انتقال رسوب به کاربری غیرکشاورزی در زیرحوضه آق امام با مقدار %63 اختصاص داشته و این نسبت در کاربری کشاورزی این زیرحوضه و سایر زیرحوضه ها بیش از 96% تعیین شد. بیش ترین فراوانی در محل های طیف سنجی در تمامی زیرحوضه ها به صورت فرسایشی (بیش تر از %75) بوده است. بیش ترین مقدار رسوب تعیین شده در محل های طیف سنجی معادل 8.05 تن در هکتار در سال بوده که به کاربری غیرکشاورزی (زیرحوضه آق امام) اختصاص دارد.

زمین به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تولید در بخش کشاورزی حائز اهمیت است. پراکندگی و دوری قطعات اراضی کشاورزی از جمله مسایل عمده ای است که کشاورزان استان ایلام با آن مواجه هستند. غیرکارآ بودن مدیریت مزرعه، عدم استفاده موثر از تکنولوژی و ماشین آلات کشاورزی و پایین بودن بهره وری عوامل تولید، همگی به نوعی در ارتباط با پراکندگی اراضی می باشند. از این رو، متخصصین برای رفع مشکلات و عوارض ناشی از پراکندگی اراضی، راه حل منطقی و قابل اجرای فرآیند یک پارچه سازی اراضی را که یک استراتژی بنیادی در ارتباط با اندازه زمین است، توصیه می کنند. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی و تعیین عوامل موثر بر پذیرش اجرای طرح های یک پارچه سازی اراضی توسط بهره برداران بخش کشاورزی در استان ایلام است. این نوشتار ماحصل پژوهشی کاربردی است که به روش پی مایشی انجام گرفته و ابزار جمع آوری اطلاعات میدانی آن پرسشنامه «پژوهش گر ساخته» بوده است. روائی و پایایی ابزار تحقیق با انجام پیش آزمون و محاسبه ضرایب KMO و آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. کشاورزان ساکن در استان ایلام جامعه آماری این پژوهش را تشکیل داده، با استفاده از فرمول کوکران 404 نفر از آن ها به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب، انتخاب شدند. یافته های استنباطی حاصل از تحلیل همبستگی نشان می دهد که متغیرهای تعداد قطعات دیم، ویژگی های فرهنگی و اقتصادی و دانش بهره برداران از طرح های یک پارچه سازی، با متغیر وابسته تحقیق همبستگی مثبت و معنی دار داشته و متغیرهای سن، ارزش گذاری سنتی اراضی و مطلوبیت مکانی زمین های کشاورزی نیز با آن همبستگی منفی و معنی دار دارند.