آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1379 | دوره:68 | شماره:2-1 |تعداد مقالات:12

اثرات متقابل نماتد مولد غده ریشه Meloidogyne incognita (Race 1) و قارچ عامل پژمردگی Fusarium oxysporum f. sp. Ciceri تحت شرایط گلخانه ای در دو رقم Pusa-212 (مقاوم به قارچ) و Pusa-244 (نسبتا حساس به قارچ) در گلدان هایی حاوی خاک استریل و با مقدار ماده تلقیح 2000 لاروسن دو نماتد و 2 گرم قارچ (میسیلیوم خرد شده) در هر گلدان تحت تیمارهای شاهد، قارچ تنها، نماتد تنها، قارچ و نماتد به طور همزمان و نماتد سه هفته قبل از قارچ (تناوبی) در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تکرار مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. اثرات متقابل این دو پاتوژن در کاهش رشد گیاه (طول ساقه و ریشه، وزن تازه و خشک ساقه و ریشه و تعداد گره های رایزوبیومی) هر دو نوع تلقیح (همزمان و تناوبی) به صورت افزایشی (Synergestic) بوده و خسارات وارده بر گیاه بیشتر از مجموع خساراتی که هر یک از این عوامل بیماریزا به طور جداگانه بر گیاه وارد میسازند بوده است. حضور نماتد باعث سریع تر ظاهر شدن و تشدید علایم پژمردگی در گیاه گردید و علایم پژمردگی در تلقیح تناوبی بیشتر مشهود بود. نماتد باعث شکسته شدن مقاومت رقم Pusa-212 به قارچ عامل پژمردگی گردید.

به منظور شناسایی رات وحشی شمال خراسان نمونه برداری از کوهپایه های اطراف مشهد با استفاده از تله های زنده گیر انجام شد و مطالعات کروموزومی، مورفولوژی و مورفومتری صورت گرفت. نتایج حاصل از مطالعات کروموزومی با مطالعات انجام شده روی رات های ترکستانی (Rattus turkestanicus) کشورهای ترکمنستان و افغانستان مقایسه شدند. همچنین از نظر مورفولوژی و مورفومتری نمونه های مورد مطالعه با صفات شاخص گونه های رات سیاه (R. rattus) و رات قهوه ای (R. norvegicus) مقایسه شد. نتایج نشان می دهند که رات وحشی اطراف مشهد از نظر کروموزومی با 42 کروموزوم مشابه رات ترکستانی (Rattus turkestanicus) ترکمنستان و افغانستان است و از نظر صفات ظاهری و جمجمه ای با دو گونه رات سیاه (R. rattus) و رات قهوه ای (R. norvegicus) تفاوت دارد. رات مورد مطالعه ما متفاوت از گونه رات راتوئیدس (R. rattoides) شبه قاره هند است و دارای رفتار درخت زی است و غالبا به صورت هم زیست با سنجابک درختی دیده می شود. این مطالعه برای اولین بار در مورد رات وحشی مناطق زشک و گلمکان مشهد انجام می شود.

نتایج مطالعات آزمایشگاهی بر روی بیولوژی T. grandis زنبور پارازیتویید تخم سن گندم Eurygaster integriceps، در شرایط 25±0.5 درجه سانتی گراد، 50±5 درصد رطوبت و طول دوره روشنایی 16 و تاریکی 8 ساعت، نشان داد که متوسط دوره رشدی از تخم تا حشره کامل این پارازیتویید 10.9 روز (تخم 0.4±0.005، لارو 6.4±0.29 و شفیره 4.1±0.4 روز) است. زنبورهای ماده فاقد دوره پیش از تخم ریزی هستند و به محض خروج قادر به جفت گیری و تخم ریزی می باشند. در صورت وجود آب و عسل، حشرات کامل به مدت طولانی زنده می مانند، اما در صورت فقدان غذا عمر حشرات بالغ به کمتر از 24 ساعت می رسد. نتایج مطالعه ما نشان می دهد که زنبورهای ماده در سرتاسر شبانه روز قادر به تخم ریزی می باشند اما اوج تخم ریزی در اواخر دوره روشنایی رخ می دهد در این زمان 70 درصد از ماده ها تخم گذاری نموده اند. طول عمر ماده های باکره 11.43±52.75 روز و تعداد نتاج آنها 18.72±143.8 است در صورتیکه ماده های جفت گیری کرده دارای طول عمر کمتر (13.76±38.5) و تعداد نتاج بیشتری (51.43±199.625) هستند.اختلاف معنی داری بین میزان پارازیتیسم تخم های 1 تا 3 روزه میزبان وجود ندارد اما بین تخم های 4 روزه با تخم های جوان تر اختلاف معنی داری مشاهده گردید. چنین روندی در مورد تولید نتاج و سن تخم مشاهده گردید. اختلاف معنی داری بین متوسط نسبت به جنسی تخم های 1 روزه با تخم های 2 تا 4 روزه مشاهده گردید. اما در میزان پارازیتیسم بین تخم های حاصل از دوره های مختلف تخم ریزی سن گندم، اختلاف معنی داری مشاهده نشد.

در این تحقق که در طی سالهای 76-1375 در شهرستان های اصفهان و داران صورت گرفت، 25 گونه زنجرک متعلق به 22 جنس از خانواده های Cicadellidae (20 گونه)، Cercopidae (یک گونه)، Delphacidae (دو گونه)، Dictyopharidae (یک گونه) و Cixiidae (یک گونه) از مزارع سیب زمینی جمع آوری و شناسایی شدند. برای همه گونه ها میانگین تراکم حشره کامل در طول فصل رشد سیب زمینی در یکصد تور حشره گیری محاسبه شده است تا اهمیت نسبی هر گونه با توجه به تراکم آن مشخص شود، همچنین توانایی گونه ها از نظر انتقال عوامل بیماریزای گیاهی مورد بحث قرار گرفته است. از بین گونه های معرف شده گونه Empoasca decipiens حداکثر فراوانی و بیشترین خسارت می باشد و پنج گونه Austroagallia sinuate, Macrosleles laevis, Circulifer opacipennis, Circulifer lenellus, Euscelis incisus از نظر انتقال عوامل بیماریزای سیب زمینی در دنیا حائز اهمیت شناخته شده اند. برای هر یک از گونه ها یک تصویر رنگی و برای بیشتر آنها شکل اندام های تناسلی (جنیتالیا) حشره نر آورده شده است. به منظور شناسایی بهتر گونه های خانواده Cicadellidae کلید شناسایی بیست گونه ذکر شده این مقاله ارایه شده است.

به منظور اندازه گیری باقیمانده کومافوس در عسل، سه زنبورستان در مناطق کرج، طالقان و دماوند که از چندین سال قبل مبادرت به تیمار کردن کلنی های خود با این کنه کش کرده بودند به صورت کرت های کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری در پنج تکرار در دو فصل بهار و پاییز انجام گردید و نمونه ها به روش کروماتوگرافی با کارآیی بالا مورد تجزیه قرار گرفت. در تمامی نمونه های عسل، باقیمانده قابل اندازه گیری کومافوس یافت شد. متوسط میزان باقیمانده کومافوس در نمونه های عسل زنبورستان های نامبرده در بالا و نمونه برداری پاییز به ترتیب 13.69، 19.45 و 8.85 میکروگرم در کیلوگرم بود. تجزیه واریانس تیمارها اختلاف معنی داری را نشان نداد ولی میانگین های باقیمانده کومافوس در زنبورستان طالقان و دماوند با آزمون دانکن در گروه های مختلف قرار گرفتند. در نمونه برداری بهار باقیمانده کومافوس در سه زنبورستان کرج، طالقان و دماوند به ترتیب 15.03، 11.95 و 8.80 میکروگرم در کیلوگرم اندازه گیری شد که متوسط میزان باقیمانده در زنبورستان کرج نسبت به دو زنبورستان دیگر بیشتر بود.

ویروس NbNPV از قدرت بیماریزائی بالائی در لاروهای پروانه برگ خوار چغندر قند برخوردار است و می تواند عامل مهمی در کنترل آن به شمار آید. در آلودگی سطحی دسته های تخم این پروانه، تمام لاروهای به دست آمده از تفریخ تخم ها در روز سوم از بین رفتند. میزان LC50 برای لاروهای سن دوم تغذیه کرده از غذای مصنوعی آلوده به دزهای مختلف ویروس، 12.58 پلی هدر بر میلی متر مربع سطح ماده غذایی و زمان لازم برای ایجاد تلفات 50% (LT50) با دز 63.10 پلی هدر بر میلی متر مربع سطح ماده غذایی برای همین سن لاروی، 6.12 روز محاسبه گردید. تلفات ایجاد شده با دز اخیر برای لاروهای سن اول تقریبا ده برابر لاروهای سن پنجم بود.در برش های عرضی تهیه شده از بدن لاروهای سن چهارم به فواصل زمانی 24 و 48 ساعت پس از آلودگی، در مقایسه با شاهد تغییرات هیستوپاتولوژیک مشخص در میکروسکوپ نوری مشاهده نگردید. بزرگ شدن هسته سلول های اپیدرم و بافت چربی، همچنین ایجاد تغییرات محسوسی در حالت ظاهری شبکه کروماتین (تشکیل استرومای ویروژنیک) عمدتا از روز سوم پس از آلودگی قابل رویت بود. همزمان با پیشرفت بیماری، اشغال کامل هسته سلول ها با کریستالهای چند وجهی ویروس و به دنبال آن پارگی دیواره هسته و سلول اتفاق افتاد.

پدیده ماده زایی (Thelytoky) در زنبورهای تریکوگراما ممکن است در اثر فعالیت گونه ای ریکتزیا به نام Wolbachia trichogrammae در تخمدان ماده بروز کند و این میکروارگانیزم توسط تخم به نتاج منتقل می شود. ماده زایی همچنین ممکن است بدون وجود این میکروارگانیزم، در اثر هیبریدیزاسیون یا سایر عوامل در این زنبورها مشاهده شود. به منظور مشخص شدن علت ماده زایی در جمعیتی ماده زا از گونه Trichogramma embryophagum، اقدام به آزمایش با روش PCR گردید و وجود این ریکتزیا در جمعیت ماده زای ایران به اثبات رسید. اهمیت پدیده ماده زایی از نظر کاربرد این زنبورها در برنامه های کنترل بیولوژیک آفات مختصرا مورد بحث قرار گرفته است.

این بررسی به مدت دوازده سال پیاپی در دشت ورامین و ارتفاعات سن گیر آن انجام شد. خلاصه نتایج حاصله به شرح زیر می باشند:-  دفعات ریزش سالانه در پنج مورد فقط یک بار، در پنج مورد دوبار و در دو مورد سه بار بوده است.-  زودترین ریزش هفدهم اسفند ماه و دیرترین ریزش بیستم فروردین ماه آغاز گردید.-  میانگین متوسط های حرارتی در آغاز ریزش اول 13.6، در آغاز ریزش دوم 13.5 و در آغاز ریزش سوم 14.3 درجه سانتیگراد محاسبه گردید.-  برای یافتن ارتباط بین مجموع حرارتی روزانه و آغاز ریزش سن گندم از دو شیوه انتخاب آستانه حرارتی صفر و ده درجه سانتیگراد بهره گیری به عمل آمد و مشاهده گردید که نمی توان ارتباطی بین این دو یافت.توضیح آنکه آغاز ریزش سن گندم متعاقب افزایش تدریجی دما طی چند روز صورت می گیرد. بدین معنی که اگر حرارت روزانه پس از چندین روز سرد ناگهان بالا رفته و به حد نصاب لازم برای پرواز برسد آفت پرواز نمی کند بلکه پرواز زمانی صورت می گیرد که حداقل دو تا سه روز قبل از پرواز با افزایش تدریجی حرارت همراه باشد.

واکنش تابعی زنبور پارازیتوئید Trissolcus grandis به تراکم های مختلف تخم سن Eurygaster integriceps تحت شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق اثرات دو رقم گندم سرداری (حساس) و فلات (مقاوم) بر روی واکنش تابعی پارازیتوئید به عنوان یکی از روش های ارزیابی اثرات متقابل ارقام مقاوم و زنبورهای پارازیتوئید نیز بررسی شد. آزمایشات، در داخل لوله آزمایش با نسل F2 آزمایشگاهی بدون استفاده از بوته های گندم و در داخل گلدان با نسل های F2 و F5 با استفاده از بوته های گندم انجام شد. زنبورها از نسل F1 به بعد از تخم سن هایی خارج شده بودند که از دو رقم گندم سرداری و فلات تغذیه کرده بودند. در لوله آزمایش، زنبور ماده به مدت یک ساعت و در هر دو آزمایش انجام شده در داخل گلدان به مدت 6 ساعت در معرض تراکم های 2، 4، 7، 14، 28، 32، 42 و 56 عدد تخم سن گندم قرار داده شد. تجزیه داده های واکنش تابعی در دو مرحله و با استفاده از نرم افزار SAS انجام شد. در مرحله اول برای تعیین نوع واکنش تابعی از رگرسیون لجیستیک نسبت تخم های پارازیته شده توسط زنبور پارازیتوئید و در مرحله دوم برای تعیین پارامترهای قدرت جستجو (a یا b) و زمان دستیابی به میزان (Th) از رگرسیون غیر خطی (روش Least square) استفاده شد. نتایج حاصل از رگرسیون لجیستیک نشان داد که در هر سه وضعیت آزمایشی (نسل F2 داخل لوله و گلدان و F5 داخل گلدان) واکنش تابعی با تاثیر رقم مقاوم فلات از نوع دوم و با تاثیر رقم حساس سرداری از نوع سوم می باشد. در واکنش های تابعی نوع سوم از مدل Rogers استفاده شد. نوع دوم برای برآورد پارامترهای قدرت جستجو و زمان دستیابی از مدل Holling و در واکنش های تابعی مقادیر مربوط به قدرت جستجو (a در واکنش نوع دوم و b در نوع سوم)، زمان دستیابی (Th)، میزان برازش داده ها با مدل (r2) و حداکثر میزان پارازیتیسم برآورد شده توسط مدل (T/Th) با تاثیر رقم فلات (واکنش نوع دوم) به شرح زیر بود:-  در زنبورهای نسل F5 داخل گلدان به ترتیب 0.167، 0.083، 0.97، 72.29.-  در زنبورهای نسل F2 داخل گلدان به ترتیب 0.185، 0.047، 0.90، 127.66.-  در زنبورهای نسل F2 داخل لوله به ترتیب 1.584، 0.040، 0.93، 25.25.مقادیر ذکر شده با تاثیر رقم سرداری (واکنش نوع سوم) به شرح زیر بود:-  در زنبورهای نسل F5 داخل گلدان به ترتیب 0.035، 0.149، 0.97، 40.27.-  در زنبورهای نسل F2 داخل گلدان به ترتیب 0.059، 0.139، 0.98، 43.16.-  در زنبورهای نسل F2 داخل لوله به ترتیب 0.820، 0.057، 0.95، 17.54.نتایج حاصله نشان داد که رقم فلات از این لحاظ که باعث ایجاد واکنش تابعی از نوع دوم در زنبور پارازیتوئید شده است دارای اثر متقابل منفی با این زنبور می باشد. مقایسه پارامترهای برآورد شده برای زنبورهای F2 و F5 داخل گلدان نشان داد که با تاثیر رقم سرداری اختلاف چندانی بین نسل های F2 و F5 از این لحاظ وجود ندارد ولی با تاثیر رقم فلات این اختلاف محسوس بوده و در نسل F5 قدرت جستجو کاهش و زمان دستیابی افزایش یافته است.

جهت بررسی وضعیت آلودگی مزارع چغندر قند استان اصفهان به نماتد چغندر قند از سال 71 تا 76 تعداد 655 نمونه خاک و ریشه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین آلودگی با میزان 53 درصد نمونه ها مربوط به منطقه قهاب و کمترین آلودگی با میزان 4 درصد مربوط به منطقه گلپایگان می باشد. حداقل، متوسط و حداکثر جمعیت به ترتیب 13، 64 و 187 تخم و لارو نماتد در یک گرم خاک بود که 26.5 درصد مزارع مورد نمونه برداری را شامل می شد. این رقم بسیار بالاتر از حد آستانه خسارت اقتصادی تعیین شده برای این نماتد که با توجه به عوامل مختلف بین 4-2 عدد تخم در یک گرم خاک است، می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که یکی از مهمترین عوامل کاهش سطح زیر کشت و پایین بودن عملکرد محصول چغندر قند در استان اصفهان نماتد چغندر قند می باشد.

به منظور بررسی نماتدهای شکارگر از زیر راسته Mononchina از مناطق مختلف زراعی استان بوشهر 32 نمونه از خاک اطراف ریشه درختان میوه و گیاهان زراعی جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفت. در این بررس تعداد 13 جنس نماتد مشخص و شناسایی گردید که در بین آنها 3 گونه از نماتدهای شکارگر به نام های Mylonchulus sigmaturus (Cobb, 1917) Altherr 1953, Clarkus papillatus (Bastian 1965) Jairajpuri, 1970, Mononchus aquaticus Coetzee 1968 بود که گونه سوم برای اولین بار از ایران گزارش می گردد. هدف از انجام این بررسی تعیین میزان پراکندگی و شرایط حضور و شناسایی جنس و گونه نماتدهای شکارگر موجود در استان بوشهر بوده است. بدین لحاظ از مناطق دشتستان (برازجان) در مرکز، آبدان و کنگان در شرق، لارو، خورموج، دشتی، ثنا، شنبه در جنوب، تنگه ارم، تنگه فاریاب، رود فاریاب، ده رود و سایر مناطق زراعی پشتکوه در شمال و نیز چاه موشی، چاه قندی، شبانکاره، درودگاه، آب پخش، چم درواهی، گناوه، قائد، بنار سلیمان، سربست، جهوک و ده انجیر در غرب استان نمونه برداری شده، نتایج بدست آمده جمعیت نماتدهای شکارگر را 300-1 عدد در هر 500 گرم خاک در مناطق برازجان آب پخش، شبانکاره، درودگاه، پشتکوه، تنگه فاریاب، رود فاریاب و گناوه نشان می دهد.

در ادامه مطالعات مربوط به اجرای طرح ملی «بررسی نماتد مولد سیست چغندر قند و روش های مدیریت کنترل آن در ایران» در فاصله سال های 75-1370 در یک مزرعه آلوده به نماتد مولد سیست در شهرستان خوی یک تناوب 5 ساله با 5 تیمار و 4 تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در کرت هایی به ابعاد 5×10 متر به مورد اجرا گذاشته شد. در این آزمایش برای کشت های جایگزین، گیاهان زراعی غیر میزبان و متداول در منطقه انتخاب گردید. نتایج نشان داد که اجرای تناوب 5 ساله جمعیت اولیه نماتد را 95% کاهش داد و جمعیت نهایی نماتد در زمین های تحت کشت لوبیا، یونجه، شبدر، پیاز، ذرت، سیب زمینی و کدو آجیلی پایین تر بود و تفاوت آن ها با گندم، جو، آفتاب گردان روغنی و نخود در سطح 1% معنی دار بود. میانگین عملکرد چغندر قند تیمارها با رعایت تناوب پنج ساله 73.25، 73.11، 73 و 72.20 و تیمار بدون رعایت تناوب 22.25 تن در هکتار برآورد گردید و تیمارها تفاوت معنی داری در سطح 1% با تیمار شاهد نشان دادند.