نقد زبان و ادبیات خارجی (پژوهشنامه علوم انسانی)
سال:1387 | دوره:1 | شماره:1 (پیاپی 2/59) |تعداد مقالات:9

تفسیری که پل والری نویسنده و منتقد فرانسوی قرن بیستم در مورد تابلوی کریستوفورو آلوری «سر یک نجیب زاده» نوشته است در واقع گفتمانی است که سعی دارد مفهوم تابلوی هنرمند را در ذهن مخاطب تداعی کند. آنچه بیشتر مورد توجه منتقد است حالات نور در تابلوی نقاشی است که محور ارزشی زیبایی شناختی را در اثر به وجود می آورد. در این مقاله، ما مستقیما تابلوی آلوری را بررسی نمی کنیم، بلکه به بررسی گفتمان والری به عنوان گفته پرداز دوم می پردازیم تا نشان دهیم که چگونه معنای زیبایی برای گفته پرداز در وهله نخست و سپس مخاطب در مرحله دوم به وجود می آید. روشی که ما برای بررسی گفتمان والری ارائه می دهیم نشانه شناسی دیداری است که در آن حالات مختلف نور در یک اثر هنری مورد تحلیل قرار می گیرد.

با وجود کتابها و منابع بسیار زیاد و سودمند در باب شعر و شاعران غربی قرن بیستم و دوره مدرن هنوز مطالب زیادی است که نمی دانیم و چهره های بیشماری وجود دارند که نمی شناسیم. یکی از این شاعران طراز اول اما گمنام شاعر توانای انگلیسی بزل بانتینگ است که نه تنها در ایران بلکه هنوز در زادگاه خود انگلیس نیز در گمنامی به سر می برد. هدف این مقاله در اصل معرفی این شاعر ارزشمند به خوانندگان ایرانی و نیز بررسی مختصر سه جنبه از دنیای شعری او است. نخست بررسی نظرات او در باب موسیقی شعر؛ دوم بررسی جایگاه شعر فارسی در زندگی و اندیشه شعری او؛ و سوم اشاره ای به ترجمه های او از شاعران کلاسیک ایران و بررسی کوتاه دو ترجمه او از حافظ و منوچهری.

اگرچه نظریه رمانتیک در خصوص انواع ادبی، با نگرش فلسفی خود، به ارائه تقسیم بندی هایی از آثار نائل می شود که با دیدگاه های ادبی و غیرفلسفی پیش از خود منطبق است، اما این نظریه سعی دارد تا پیدایش این طبقه بندی ها را، نه محصول نگاه تحلیلگر منتقدان ادبی، که بر پایه معیارهای شکلی یا محتوایی به تفکیک آثار و قرار دادن هر یک از آنها در طبقه خاص خود اقدام می کنند، بل نتیجه طبیعی حرکت تاریخ و تحول روان آدمی معرفی کند. با وجود اینکه همه پیروان این نظریه بر این باورند که وجود «تفاوت» در آثار ادبی و درنتیجه قرار گرفتن آنها در انواع مختلف ادبی حاصل کشاکش نیروهای درونی آدمی است، هر یک از آنان به این تمایلات درونی از دیدگاه خود نگریسته و در نتیجه طبقه بندی هایی متفاوت از یکدیگر ارائه داده اند.در بحث حاضر قصد داریم تا تحلیل خود را از طبقه بندی ادبی آثار آغاز کنیم و پس از گذر از نوع شناختی فلسفی رمانتیکها، با توجیه این نگرش فلسفی، از طریق اشاره به تمایل خالقان آثار معاصر برای التقاط انواع، به آن پایان بخشیم.

رابرت براونینگ حس تشخیص نمایشی بسیار قوی داشت، ولی علاقه او ترسیم ناسازگاری های درونی یک شخصیت بود- به گفته خودش: «عمل در شخصیت، بجای شخصیت در عمل». متاسفانه نمایش تضاد درونی برای صحنه تئاتر مناسب نیست، و اجراهای نمایشنامه های براونینگ، به دلیل افزونی سخن نسبت به عمل، موفق نبود. او فرم دلخواه خود را تک گویی نمایشی یافت، که به او امکان خلق شخصیت های موثر و پیچیده را می داد. بعد از خلق بهترین تک گویی های نمایشی در ادبیات، او با اختراع تک گویی که در آن سخنگو، بر خلاف تک گویی های نمایشی قبلی، در یک موقعیت واقعی نیست، بلکه خود را در موقعیتی خیالی مجسم می کند که در آن سخن می گوید، خصوصیات روان شناختی و نمایشی این فرم را بهبود بخشید. در حالی که در گذشته افشا شخصیت متکی بر واکنش های خود به خود سخنگو به مخاطب بود، حالا خواننده از این مزیت هم برحوردار است که می تواند تجزیه و تحلیل و قضاوت خود را بر پایه حرف های سخنگو در حالتی که سخنگو تنها است و، بسان تنهاگویی، به بیان افکار واقعی می پردازد، بنا نهد؛ همچنین بر مبنای انتخاب های سخنگو در رابطه با صحنه، «گفتگو» و مخاطب موقعیت تخیلی خود، و مباحث ارائه شده در چارچوب آن موقعیت تخیلی.

چه زبان گفتاری و چه زبان نوشتاری از یک زنجیره خطی در بکارگیری کلمات و اجزای نقش دار جمله تشکیل شده است. اگرچه این امر شاید در زبان گفتاری کمتر مورد توجه قرار گیرد، اما در زبان نوشتاری عدم توجه به آن منجر به اشتباهات فاحش و عدیده ای در بیان صحیح جملات و ابراز دیدگاه های خاص نویسنده خواهد شد. اساس جمله سازی در زبان آلمانی، بر طبق دیدگاه معمول، کلمه است. اما بیان این که یک جمله از کلمات تشکیل یافته، صحیح نیست، زیرا هر جمله در وهله نخست از اجزاء نقش دار جمله که در زبان آلمانی Satzglieder نامیده می شوند، تشکیل می شود. مقاله ذیل در صدد اثبات این نکته است که برای یافتن اجزاء نقش دار جمله و رعایت آرایش جمله، تست جایگزینی در زبان آلمانی اهمیت ویژه ای می یابد و توجه به آن برای تشخیص جایگاه اجزاء نقش دار جمله و رعایت ترتیب مبتنی بر ساختار نحوی برای تشکیل جملات صحیح، بسیار مهم است.

پژوهش کنونی که از بررسی گفتار سی گویشور بومی شهرستان هرسین، واقع در استان کرمانشاه، جمع آوری شده است پسوندهای فعلی گویش لکی هرسینی را مورد مطالعه قرار می دهد. پسوندهای فعلی این گویش، به هشت گونه دسته بندی می شوند: شناسه ها، پسوند پایه زمان حال، پسوندهای پایه زمان گذشته، پسوندهای پایه مصدری، پسوندهای معین، پسوندهای مجهول، پسوندهای سببی و پسوندهای افعال پسوندی.افعال پسوندی گویش لکی هرسینی،در زبان فارسی، به صورت افعال پیشوندی، معادل یابی می شوند. روش های سه گانه مجهول کردن افعال این گویش، صرفا با انجام تغییراتی در نوع و ساختمان پسوندهای فعلی، افعال معلوم را به افعال مجهول تبدیل می نمایند. در این روش ها، فعل معین در ساختار مجهول به کار نمی رود. برخی از پسوندهای هشت گانه، در آن واحد دارای نقش های متنوعی می باشند. برخلاف افعال معین، پسوندهای معین قبل یا بعد از شناسه افعال اصلی ظاهر می شوند و هرگز ماهیتی مستقل ندارند.

مفهوم تعهد نزد نویسندگان فرانسوی ریشه در تحولات سیاسی و اجتماعی قرن نوزدهم فرانسه دارد. مانند بسیاری از شاعران و نویسندگان نسل رمانتیک، ویکتور هوگو نیز نویسنده ای متعهد بود، اما این تعهد به شیوه ای خاص در آثارش متبلور شده است؛ زیرا که هوگو به عنوان یک نویسنده در کنار خلق آثار ادبی، خود شخصا «به معنای واقعی درگیر مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه خویش بود. هوگو دارای القابی چون «پر دو فرانس» (پدر فرانسه) بوده و علاوه بر آن از سالهای 1845 تا 1885 یعنی تا آخرین روزهای عمر خویش نماینده ای فعال در مجلس ملی و مجلس سنای فرانسه بود. در تریبون همین مجامع مختلف بود که هوگو سخنرانی های سیاسی می کرد و در نقش خطیب و سخنرانی پرشور به عنوان متفکری مبارز جلوه می نمود. هدف این مقاله آن است که حالت های نمایشی ویکتور هوگو را از ورای سخنرانی های سیاسی اش مورد بررسی قرار دهیم. به عبارت دیگر می خواهیم بدانیم که آیا ارتباط و یا تشابهی میان سخنرانی های سیاسی هوگو با سخنان و کلام قهرمانان داستانی و نمایشی او وجود دارد؟ در این مقاله سعی می کنیم نشان دهیم که هوگو در بیان و ارائه خطابه های سیاسی خود تا چه حد از قهرمانان داستان ها و نمایش های خویش الهام می گرفته است و اینکه این نحوه از سخنرانی های سیاسی- نمایشی چه تاثیری بر مخاطبانش داشته است.

مالارمه را بی شک باید یکی از تاثیرگذارترین اندیشمندان و شاعران قرن نوزدهم به حساب آورد، اندیشمندی که شهرت او را نباید صرفا به هم و غم او در پرداختن به خلق «شعر ناب» محدود کرد، بلکه آوازه او را بیشتر باید در بداعت اندیشه هایی دانست که بعدها توسط منتقدان و اندیشمندان در حوزه های متفاوت مطرح می شود. مالارمه در تمام طول زندگی ادبی خود که معطوف به زبان می شد، کوشید با برداشت بدیع خود از زبان شاعرانه نوعی «شعر ناب» را تعریف کند. او با مفهوم سازی و ماده زدایی در شعر خود کوشید که فراتر از ظواهر مادی به جوهره امور پی ببرد و با تاثیرپذیری از اندیشه هگل که مبتنی است بر وجود ارتباطات پنهانی بین جهان اندیشه و هستی از یک سو و جهان جوهره ها و نیستی از سوی دیگر، چهارچوب زیبایی شناسی شعر خود را تعریف نماید، و از این روی می توان شعر مالارمه را شعر نفی و غیاب دانست. شاید هیچ شاعر و اندیشمندی را نتوان یافت که تا قبل از مالارمه این چنین نظام مند به مساله نفی و غیاب در فرایند معناسازی اشاره کرده باشد. این مقاله ضمن پرداختن به زیبایی شناسی مالارمه که نگارنده تمایل دارد آن را زیبایی شناسی نفی بنامد، اندیشه مالارمه در خصوص شعر و زبان شاعرانه را مطرح خواهد کرد. سپس به جایگاه متعالی واژه و زبان در شعر مالارمه اشاراتی خواهد شد و در نهایت اندیشه هایی از او مطرح خواهد شد که تاثیر به سزایی بر منتقدین و اندیشمندان دهه های اخیر گذاشته است.

بسیاری از خوانندگان کتاب و اصحاب هنر، عاشق اثر برجسته مارگریت دوراس، نویسنده، روزنامه نگار، نمایشنامه نویس و کارگردان فرانسوی را خوانده اند و با نقد و بررسی این اثر، دیدگاه و اندیشه خود را بیان نموده اند. در این میان برخی این اثر را زندگی نامه دوراس می دانند و برخی دیگر، آن را به عنوان «رمان نو» می شناسند، اما باید گفت که آنچه دوراس در این کتاب به رشته تحریر درآورده است و فروغ بخش نوشته های پیشین او شده، در هیچ ژانر ادبی قرار نمی گیرد و بیش از پیش سرود آزاداندیشی نگارنده خود را سر داده است. با نگاهی بر رمان سدی بر اقیانوس آرام به عنوان متن بنیادین عاشق و تحول نگارش دوراس بعد از گذشت سالها نگاشتن و آزمودن تجربیات گوناگون، درمی یابیم که نوشتار دوراسی در تابش زندگی او، توانسته است سیری خاطره گونه بیابد تا آنجا که حد و مرزها شکسته می شود و حقیقت و افسانه درهم ریخته و قلم در سیالی زمان و مکان، تصویرگر خاطرات مدفون شده در تاریکی ذهن می شود.