رهیافت انقلاب اسلامی
سال:1397 | دوره:12 | شماره:42 |تعداد مقالات:8

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

رابطه اغلب پرتنش میان ج.ا.ایران و عربستان سعودی در مرکز تغییرات مهم سیاسی در منطقه خاورمیانه است. عواملی را که سبب اختلاف و منازعه طولانی در روابط این دو کشور گردیده است، می توان به دو سطح عوامل ساختاری و رفتاری تقسیم کرد. اغلب پژوهش های انجام گرفته در مطالعه روابط ایران و عربستان به یکی از سه عامل هویت، قدرت و امنیت اشاره کرده اند اما این سوال ها وجود دارد که در زمان ها و شرایط مختلف کدام یک از این سه عامل در روابط دو کشور تعیین کننده تر بوده است؟ آیا سیاست خارجی ج.ا.ایران در قبال عربستان سعودی بیشتر تحت تاثیر عوامل ایدئولوژیک قرار داشته یا روابط آن با عربستان متاثر از ملاحظات ژئواستراتژیک (قدرت و امنیت) بوده است؟ یا رویکردی که هر سه عامل را در بر می گیرد؟برای پاسخ به این پرسش ها با استفاده از مدل نظری مقاله، میزان تاثیرگذاری، ترتیب اولویت و نحوه ارتباط سه عامل تعیین کننده هویت، قدرت و امنیت در سیاست خارجی ج.ا.ایران نسبت به عربستان سعودی در زمان ها و شرایط مختلف با توجه به دو عامل تعیین کننده: موقعیت بین المللی کشور و انتخاب تصمیم گیرندگان توضیح داده می شود.

بعد از تحولات عربی 2011 و به قدرت رسیدن اخوان المسلمین در مصر، این جنبش مواضع متضادی در قبال ج.ا.ایران و سیاستهای منطقه ای آن اتخاذ نمود. این مساله باعث شد تا بین برخی از مجامع سیاسی وآکادمیک ایران، رویکردهای متفاوتی در خصوص استمرار و یا تجدید نظر در تعاملات آینده با اخوان المسلمین شکل بگیرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، در پی پاسخ به این سوال است که چه رویکردهایی در خصوص آینده تعاملات جمهوری اسلامی با اخوان المسلمین وجود دارد و راهبرد آینده چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد سه رویکرد اصلی را در این خصوص می توان شناسایی کرد: 1. رویکرد آرمانگرایان 2. رویکرد ملی گرایی منفعت محور 3. رویکرد تلفیق منافع ملی با مصالح اسلامی. مقاله حاضر با توجه به رویکرد سوم به عنوان رویکردی منطبق با شرایط موجود، راهبرد «امتناع دولت، استمرار نهضت» را به عنوان راهبرد آینده تعامل با اخوان المسلمین پیشنهاد می کند.

در دیدگاه آیت اله خامنه ای در فرآیند پنج مرحله ای تحقق کامل اهداف انقلاب اسلامی (انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی)، دولت اسلامی سومین و مهم ترین گام در این فرآیند است که از نظر ایشان تاکنون شکل نگرفته است. این مقاله با روش کیفی از نوع تحلیل اسنادی و ابزار فیش برداری، درصدد پاسخ به این سوال اصلی است که «ماهیت و ارکان دولت اسلامی از دیدگاه حضرت آیت اله خامنه ای چیست؟». یافته های تحقیق بر چند نکته تاکید دارد: 1. دولت اسلامی متشکل از مجموعه نهادها و کارگزاران و نه صرفا قوه مجریه است و آنچه عملا دولت را متصف به اسلامی بودن یا نبودن آن می نماید «عملکرد و جهت گیری اسلامی» می باشد. 2. سازه فکری در روند تحقق دولت اسلامی، شریعت مقدس اسلام است که مفسر وظایف، ارزش ها، جهت گیری ها و اهداف حاکم بر دولت اسلامی می باشد. حکمرانی موفق رسول اکرم (ص) و امام علی (ع) در دولت نبوی و علوی، الگوی آرمانی تحقق دولت اسلامی در بافت نظام جمهوری اسلامی است.3. مردم، کارگزاران و نهادها از ارکان اصلی دولت اسلامی هستند که بدون همراهی آنها عملا امکان تحقق دولت اسلامی وجود ندارد. مردم در نظام اسلامی نقش تعیین کننده داشته و رای و انتخاب آنها به مثابه امانت الهی است و صیانت از آن، واجب شرعی است. سلامت اعتقادی، اخلاقی و رفتار اسلامی کارگزارن و نهادها، سنجه و تراز دولت اسلامی خواهد بود.

مقاله حاضر به بررسی تحلیلی وضعیت کارایی تحریم های اقتصادی وضع شده علیه جمهوری اسلامی ایران از منظر اقتصاد سیاسی با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها طی دوره زمانی 1990 تا 2014 (1364 تا 1393) می پردازد. به این منظور، متغیرهای صادرات نفت خام و نرخ ارز حقیقی (شاخص های تحریم مالی) و واردات (شاخص تحریم تجاری) را به عنوان شاخص نهاده ای و متغیر رشد اقتصادی را به عنوان شاخص ستاده ای، به کار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد: الف) کمترین تاثیر تحریم های اقتصادی علیه ایران در سال های 1369 و 1381 و بیشترین تاثیر تحریم ها در سال های 1391، 92 و 93 علیه اقتصاد ایران صورت گرفته است. ب) تنها شاخص حساسیت زا در تحریم های اقتصادی وضع شده علیه ایران، رشد اقتصادی می باشد. ج) در فاصله سال های 1369 تا 1374، 82، 83، 91، 92 و 93، وضع تحریم های اقتصادی علیه کشور ایران با کارایی بالاتر و از سال های 1374 تا 1381 و بعد از آن بالاخص 1385 و 1389، کارایی تحریم ها با روند کاهنده مواجه شد.

از آنجا که مشکلات و مسائل اقتصادی در جهان و ایران ناشی از بی توجهی به مقوله اقتصاد در برنامه های درسی در آموزش و پرورش بوده و الگوی اقتصاد مقاومتی نیز به عنوان یک از استراتژی و راهکار مهم توسعه پایدار، در ادبیات توسعه ایران توسط مقام معظم رهبری مطرح شده است. هدف این پژوهش ارائه طرح برنامه درسی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی بر تمرکز به دو مولفه تکیه بر ظرفیت های داخلی و اصلاح الگوی مصرف می باشد که با روش کیفی (سنتزپژوهی) انجام شده است. حوزه پژوهش کلیه مقالات و متون مرتبط با مولفه های اقتصاد مقاومتی بوده که از بانک های اطلاعات علمی الکترونیک دریافت و مبتنی بر روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، با استفاده از روش ضریب روایی محتوا (CVR)، مفاهیم و زیرمولفه هایی که قابلیت بسترسازی در نظام آموزشی را دارند مورد شناسایی قرار گرفت. دو مولفه اصلاح الگوی مصرف و تکیه بر ظرفیت های درونی به عنوان مولفه هایی که قابلیت بستر سازی در آموزش و پرورش را دارند شناسایی شدند. که در نهایت با استفاده از طرحواره سه عنصری برنامه درسی گودلد (عنصر محتوایی- عنصر سیاسی، اجتماعی – و عنصر فنی حرفه ای) مدل برنامه درسی مبتنی بر مولفه های اقتصاد مقاومتی برای آموزش و پرورش ارائه گردید. پیشنهاد می گردد در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی، مدل ارائه شده برای برنامه درسی در آموزش و پرورش مورد استفاده قرار گیرد.

شرق شناسی رهیافتی است که طی چند دهه اخیر، در تحلیل پدیده های سیاسی کشورهای اسلامی به کار رفته است اما توانایی شرق شناسی در تحلیل اندیشه سیاسی اندیشمندان جهان اسلام چون آیت اله نائینی روشن نیست! به رغم اهمیت چنین موضوعی، پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته است! بنابراین، با این پرسش مواجه ایم که: آیا می توان اندیشه سیاسی آیت اله نائینی را در چارچوب رهیافت شرق شناسی تحلیل کرد؟ گمان بر آن است که: نائینی، به زیرکی از قاعده «اکل میته به قدر اضطرار» و نظریه «حد مقدور» بهره می گیرد اما در عوض، نوعی حکومت دموکراتیک غربی را در عصر غیبت پیشنهاد می کند. این مقاله در پی آن است تا نشان دهد: نائینی به عنوان مجتهد شیعی، دغدغه «احیای هویت دینی» داشت و البته، این کار را در پرتو تفسیرهای دینی از مفاهیم دموکراسی از جمله: آزادی صورت داده است. شرق شناسی به مثابه روش، به عنوان تاثیرعین که همان واقعیت های غرب مدار است بر ذهن که همان سنت های شرقی است در آرای نائینی مشهود است لذا از آن می توان در تحلیل اصالت مشروطیت بر شرعیت در اندیشه سیاسی نائینی مدد گرفت. ارجحیت مدرنیسم بر سنت البته با تاکید بر سنت و تکیه بر مدرنیته دال مرکزی اندیشه سیاسی آیت اله نائینی است.

فرهنگ، بر اساس تبادل معانی و مفاهیمی که با استفاده از کلمات و قراردادها بین مردم می گذرد، خلق می شود و زندگی اجتماعی را شکل می دهد. در واقع فرهنگ، مبادله معناهای خلق شده در جامعه از طریق نشانه ها (نمادها، شعارها، الگوها، شمایل، مثل ها، علامت های رفتاری و غیره) است. بسیاری از نمادها و نشانه هایی که در جریان مبارزات مردم در انقلاب اسلامی خلق شد، در جمهوری اسلامی نیز نقش و معنای خود را حفظ کرده اند. آنها جزئی از زبان و فرهنگ محسوب می شوند و نه تنها نشان دهنده خواست درونی و اعتقادات ملت انقلابی ایران است، بلکه به وسیله آنها مردم با یکدیگر در حال تبادل ارتباطی بوده و ضمنا باعث تفاهم معنایی و همبستگی اجتماعی نیز شده است. در این میان، تاثیر نمادها و نشانه ها و نظام معناشناختی الهام گرفته از قیام عاشورا، یکی از عمیق ترین و تاثیرگذارترین لایه های شکل دهنده به انقلاب اسلامی ایران است که در مهم ترین ساحت های هویت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، معنابخشی داشته است. در این نوشتار، چگونگی تولید نمادها در جریان انقلاب اسلامی و نقش آنها در پیشبرد اهداف انقلاب و جمهوری اسلامی ایران، با بهر ه گیری از رهیافت تفسیری «گیرتز» بررسی شده است.