اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی
سال:1395 | دوره:11 | شماره:41 |تعداد مقالات:8

در پژوهش های روان درمانی، ذهن آگاهی به عنوان یک حالت ارتقا دهنده ی تفکر خودآگاهی برای بهبود بهزیستی در نظر گرفته می شود. ذهن آگاهی، کیفیتی از هشیاری و به معنای توجه هدفمند و بدون قضاوت به لحظه کنونی است که با بسیاری از مولفه های سلامت روان و بهزیستی همراه است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی اثرات شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی به شیوه ی گروهی، بر افزایش بهزیستی جامع دختران دبیرستانی شهرستان ورامین در سال 1394 بود. بدین منظور طی یک پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل، 30 دانش آموز که از بهزیستی جامع ضعیفی برخوردار بودند، غربال گری شده و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل کاربندی شدند. گروه آزمایش طی 8 جلسه ی 90 دقیقه ای، درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی را دریافت کرد ولی گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد که دو گروه از نظر بهزیستی جامع و ابعاد آن (روان شناختی، اجتماعی و هیجانی) تفاوت معناداری دارند و درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی باعث افزایش بهزیستی جامع (روان شناختی، اجتماعی و هیجانی) در دختران نوجوان شده است.

خشم، به عنوان هیجانی بنیادین با تهدید و ارزیابی منفی مرتبط است و محققین، نشخوار خشم را به عنوان سازه ای مرتبط با خشم معرفی کرده اند و افراد ناگو هیجان از نشخوارگری به عنوان راهی برای تنظیم و مدیریت خشم و هیجان های منفی خود استفاده می کنند. هدف پژوهش حاضر، استفاده از آشکارسازی هیجانی نوشتاری به منظور کاهش نشخوار خشم در افراد ناگوهیجان بود. بدین منظور طی یک پژوهش نیمه تجربی با پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل، 130 دانشجوی دختر و پسر مقطع ارشد و دکتری دانشگاه تهران به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب و 30 نفر از آنها که در مقیاس ناگویی هیجانی تورنتو نمرات بالایی کسب کرده بودند، به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. گروهها قبل و بعد از اتمام پژوهش، از نظر نشخوار خشم مورد ارزیابی قرار گرفتند. در گروه آزمایشی، از برنامه ی دو هفته ای آشکارسازی هیجانی نوشتاری (6 جلسه 20 دقیقه ای) استفاده شد و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیره نشان داد که آشکارسازی هیجانی نوشتاری، نشخوار خشم افراد ناگو هیجان را کاهش می دهد. بر اساس یافته های این پژوهش می توان از آموزش آشکارسازی هیجانی نوشتاری، برای کاهش نشخوار خشم و پیامد های منفی آن در جمعیت عمومی و بالینی استفاده کرد.

شیوع رو به رشد و عوارض گسترده ی افسردگی، ضرورت بررسی و  آسیب شناسی عوامل موثر در این اختلال را آشکار می سازد. مطالعه ی اثرهای واسطه ای، یک روش استاندارد برای بررسی مدل های آسیب شناسی به شمار می آید. هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط بین دوسوگرایی در ابراز هیجان و افسردگی و نقش واسطه ای مشکلات بین فردی در این ارتباط بود. بدین منظور، طی یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی، 521 نفر (420 زن و 101 مرد) از دانشجویان سه دانشگاه در تهران (دانشگاه شاهد، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران) که به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند، از نظر دوسوگرایی در ابراز هیجان، افسردگی و مشکلات بین فردی مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که تنها دوسوگرایی در ابراز هیجان های مثبت با افسردگی رابطه دارد و ابعاد صراحت و مردم آمیزی و پرخاشگری، شاخص مشکلات بین فردی میانجی این رابطه هستند. معنادار بودن اثر مستقیم بین دوسوگرایی در ابراز هیجان مثبت و افسردگی نیز حاکی از آن است که دشواری در صراحت و مردم آمیزی و پرخاشگری میانجی نسبی ارتباط بین این دو متغیر اند و متغیرهای دیگری نیز وجود دارند که در این رابطه نقش میانجی را ایفا می کنند. بر این اساس می توان گفت که اختلال در روابط بین فردی یکی از مکانیزم هایی است که باعث می شود دوسوگرایی در ابراز هیجان مثبت با افسردگی همراه شود.

درد مزمن، یکی از مشکلات مهم سلامت محسوب می شود که بر استرس و اضطراب تاثیر منفی می گذارد. هدف این پژوهش تعیین رابطه ی ذهن آگاهی و راهبردهای مقابله ای در بیماران درد مزمن و مقایسه ی آن با افراد عادی بود. بدین منظور طی یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی، 140 بیمار با تشخیص درد مزمن و 144 فرد غیربیمار با روش نمونه گیری در دسترس، از کلنیک درد انتخاب و از نظر ذهن آگاهی و راهبردهای مقابله ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که رابطه ی ذهن آگاهی با راهبردهای مقابله ای هیجان مدار در گروه درد مزمن، منفی و معنادار است در حالی که این رابطه در گروه عادی معنادار نیست اما، بین ذهن آگاهی و راهبردهای مقابله ای مساله مدار در هر دو گروه، رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج آزمون z فیشر برای دو گروه تفاوت معناداری در راهبردهای مقابله ای مساله  مدار نشان نداد. این نتایج نشان می دهد افرادی که ذهن آگاهی بالاتر دارند، چه در گروه درد مزمن و چه در گروه غیربیمار، بیشتر از راهبردهای مقابله ای مساله مدار استفاده می کنند. از آنجایی که ذهن آگاهی به عنوان یک خصیصه در طول عمر فرد نسبتا ثابت است، می توان از آن به عنوان یک راهکار پیشگیرانه استفاده کرد تا افراد از راهبردهای مقابله ای مساله مدار بیشتری استفاده کنند، موضوعی که می تواند سلامت روانی و کیفیت زندگی فرد را پیش بینی کند

بیماری های رماتیسمی،اغلب با شیوع بالای اختلالات روان پزشکی و پریشانی های روان شناختی همراه است اما، نقش عوامل روان شناختی در این بیماران به ندرت مورد ارزیابی قرار می گیرد. هدف پژوهش حاضر، پیش بینی افسردگی و کیفیت خواب بر اساس نشخوار فکری و مولفه های آن (خودخوری و تامل) در بیماران مبتلا به رماتیسم مفصلی بود. بدین منظور، طی یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی، 75 بیمار مبتلا به رماتیسم مفصلی مراجعه کننده به کلینیک روماتولوژی بیمارستان حافظ شیراز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و از نظر سبک های پاسخ، کیفیت خواب و افسردگی مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی و رگرسیون خطی نشان داد که نشخوار فکری و مولفه های آن به طور معناداری (p<0.01) افسردگی و کیفیت خواب نامطلوب را پیش بینی می کنند. همچنین مشخص شد که مولفه ی خودخوری بهتر از مولفه ی تامل می تواند افسردگی و کیفیت خواب نامطلوب را پیش بینی کند. براساس نتایج حاصل از این پژوهش، در بیمارانی که به طور مزمن به نشخوار فکری می پردازند، احتمال بروز نشانه های افسردگی و کیفیت خواب نامطلوب افزایش می یابد که این مساله تاثیرات منفی ناشی از پیامدهای بیماری رماتیسم مفصلی را افزایش می دهد.

هراس اجتماعی، یکی از اختلالات اضطرابی شایع است که به دلیل کناره گیری از جمع و ترس از ارزیابی منفی توسط همسالان، با افت تحصیلی زود هنگام و کاهش عملکرد تحصیلی فرد ارتباط دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی مداخله ی شناختی- رفتاری گروهی بر کاهش هراس اجتماعی در دانش آموزان پسر بود. بدین منظور، طی یک پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و پیگیری، 30 نفر از دانش آموزان پایه ی هفتم و هشتم با تشخیص هراس اجتماعی از دبیرستان های دولتی پسرانه ی منطقه ی 6 شهر تهران با روش نمونه گیری در دسترسانتخاب و به  شیوه ی تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل کاربندی شدند. گروه ها در سه مقطع پیش و پس از مداخله و پیگیری از نظر میزان هراس اجتماعی مورد آزمون قرار گرفتند. سپس گروه آزمایش به مدت 8 جلسه تحت مداخله ی گروهی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر هراس اجتماعی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد هراس اجتماعی در گروه آزمایش در مرحله ی پس آزمون و پیگیری در مقایسه با گروه کنترل به طور معناداری کاهش یافته است. به نظر می رسد که مداخله ی گروهی شناختی- رفتاری در کاهش هراس اجتماعی دانش آموزان پسر می تواند به عنوان یک روش درمانی موثر مورد استفاده قرار گیر

اختلال افسردگی اساسی به دلیل شیوع و بروز گسترده، سیر نسبتا مزمن دارد، در عملکردهای شغلی تحصیلی و روابط بین فردی، آسیب های اقتصادی و انسانی شدیدی بر جای می گذارد و به عنوان یکی از عمده ترین چالش های قرن حاضر در سطح جهان قلمداد می شود. هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی درمان فراتشخیصی یکپارچه در کاهش علایم اختلال افسردگی اساسی بود. بدین منظور، طی یک مطالعه ی تجربی تک موردی با خطوط پایه ی چندگانه ی پلکانی، سه نفر بیمار مبتلا به اختلال افسردگی اساسی از طریق مصاحبه ی تشخیصی و مصاحبه ی بالینی ساختار یافته به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و پس از احراز شرایط درمان وارد فرایند پژوهش شدند. بیماران طی سه مرحله (خط پایه، درمان و پیگیری) از نظر میزان افسردگی و سازگاری شغلی و اجتماعی مورد سنجش قرار گرفتند. ترسیم دیداری، درصد بهبودی و اندازه ی اثر نشان داد که درمان فراتشخیصی یکپارچه، تغییرات و بهبودی قابل توجه و معناداری از نظر بالینی و آماری در آماج های درمانی (شدت علایم اختلال افسردگی اساسی و سطح آسیب عملکرد عمومی) ایجاد کرده است و تاثیرات درمانی در دوره ی پیگیری نیز تداوم داشته است. در مجموع می توان گفت که درمان فراتشخیصی یکپارچه می تواند در کاهش علایم اختلال افسردگی اساسی موثر باشد.

گاهی توانایی های زبانی در انسان به علل شناخته یا ناشناخته دچار اختلال و آسیب می شود و یکی از اختلالات مهم و شناخته شده در زمینه ی توانایی های زبانی و گفتاری، لکنت است. در گفتار و رفتار افراد لکنتی ویژگی های عاطفی، رفتاری و شناختی خاصی وجود دارد که به طور اختصاصی به احساسات، رفتارها و نگرش هایی اشاره دارد که مربوط به فرایند برقراری ارتباط است. هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطه ی بین واکنش نسبت به لکنت (شناختی، عاطفی و رفتاری) با کیفیت زندگی افراد دارای لکنت بود. بدین منظور، طی یک پژوهش توصیفی، 50 نفر از جامعه ی افراد دارای لکنت زبان مراجعه کننده به کلینیک گفتاردرمانی شهر اصفهان به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب و از نظر تجربه ی فرد از لکنت زبان، مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج همبستگی و رگرسیون چندگانه نشان داد که بین واکنش نسبت به لکنت (شناختی، عاطفی و رفتاری) با کیفیت زندگی افراد دارای لکنت زبان همبستگی منفی و معناداری وجود دارد. یافته های این مطالعه نشان می دهد که بین واکنش نسبت به لکنت (شناختی، عاطفی و رفتاری) با کیفیت زندگی افراد دارای لکنت رابطه وجود دارد و هم چنین واکنش های شناختی، عاطفی و رفتاری می تواند کیفیت زندگی افراد دارای لکنت زبان را پیش بینی کند. بر این اساس، ارایه ی مداخلات به هنگام توسط متخصصین و درمانگران ضروری به نظر می رسد.