پژوهش های کاربردی زراعی
سال:1399 | دوره:33 | شماره:2 (پیاپی 127) |تعداد مقالات:7

اهداف این پژوهش، تعیین آثار نهایی مستقیم و غیرمستقیم عوامل اقلیمی و فنوتیپی، سال معرفی رقم به عنوان تلاش به نژادگران و عوامل مکانی و روند زمانی بر میانگین و واریانس عملکرد دانه لاین های گندم آبی کشور یود. در این مطالعه، داده های پنل از 24 ایستگاه تحقیقات کشاورزی طی دوره 1393-1374 جمع آوری شد. روش تحقیق استفاده از رویکرد تعادل جزیی بوده بطوریکه برای تعیین آثار نهایی از تابع تولید تصادفی جاست-پاپ و تحلیل فضایی دوربین استفاده گردید. طبق نتایج، متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش به روش ایم، پسران و شین مانا بودند. اثر نهایی مستقیم کلیه متغیرهای فنوتیپی( تعداد روزهای تا ظهور سنبله، تعداد روزهای تا رسیدن فیزیولوژیکی، طول دوره پر شدن دانه و وزرن هزار دانه ) و متغیرهای اقلیمی ( میانگین درجه حرارت سالانه و مجموع بارندگی در فصول زراعی ) بر میانگین و واریانس عملکرد دانه لاین های گندم نان آبی از لحاظ آماری معنی داری بود. اثر نهایی مستقیم متغیرهای روند زمانی و سال معرفی رقم، بر میانگین و واریانس عملکرد دانه لاین های گندم آبی در طول دوره مثبت ولی از لحاظ آماری معنی دار نبود. تلاش به نژاد گران توانست در طول دوره، سالانه میانگین عملکرد دانه لاین های گندم نان آبی را 69/5 کیلوگرم در هکتار بهبود بخشد. ضریب تبیین تعدیل شده مدل78/4 درصد محاسبه شد.

خشک سالی های اخیر علاوه بر ایجاد تنش خشکی موجب بروز پدیده ریزگرد بویژه در غرب کشور شده است. تأثیر تنش خشکی و ریزگرد بر خصوصیات فیزیولوژیک گیاه سورگوم دانه ای (Sorghum bicolar L. ) در آزمایشی بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های خرد شده با 4 تکرار در تابستان سال های 1395 و 1396 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان مورد بررسی قرار گرفت. تنش خشکی از طریق آبیاری پس از 60 (آبیاری مطلوب)، 90 و 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس الف به عنوان عامل اصلی و پاشش ریزگرد در سه سطح عدم کاربرد (شاهد) و کاربرد 50 و 100 میلی گرم در متر مکعب هوا به صورت شبیه سازی در کرت های فرعی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تنش خشکی شدید موجب کاهش معنی دار میزان کلروفیل-های a وb و محتوی نسبی آب برگ پرچم (از 81 به 71 درصد) و عملکرد دانه (از 8741 به 6743 کیلوگرم در هکتار) نسبت به تیمار شاهد شد، ولی قندهای محلول (از 3/4 به 9/7 میلی گرم بر گرم ماده تر)، محتوی پرولین (از 25/0 به 66/0 میلی گرم بر گرم ماده تر) و درجه حرارت برگ افزایش معنی داری داشت. اگرچه اثر ریزگرد بر هیچ یک از صفات معنی دار نشد، لیکن با افزایش غلظت ریزگرد بطور خطی از محتوی نسبی آب برگ پرچم کاسته و بر درجه حرارت برگ افزوده شد.

کودهای زیستی به عنوان نهاده های بوم سازگار می توانند باعث کاهش مصرف کودهای شیمیایی و بهبود حاصلخیزی خاک شوند. مصرف کودهای زیستی و سیلیسیم به ویژه محلول پاشی نانوسیلیس می تواند در دستیابی به عملکرد مطلوب و پایدار و همچنین کاهش آلودگی محیط زیستی مؤثر باشد. از این رو، این پژوهش با هدف بررسی برهمکنش منابع کودی سیلیسیم و فسفر بر شاخص های مرتبط به خوابیدگی بوته و مؤلفه های کمی و کیفی برنج در منطقه آمل طی سال های 1396 و 1397 انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. منابع مختلف کود سیلیس شامل شاهد (عدم مصرف)، سیلیکات کلسیم و سیلیکات پتاسیم به صورت خاک مصرف و محلول پاشی نانوسیلیکون به عنوان عامل اصلی و منابع مختلف کود فسفر شامل شاهد (عدم مصرف)، سوپرفسفات تریپل (100 کیلوگرم در هکتار)، باکتری هرباسپیریلوم + 50 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار و قارچ مایکوریز + 50 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد هیچ کدام از صفات مورد مطالعه در آزمون بارتلت معنی دار نشدند که برای این صفات تجزیه واریانس مرکب انجام شد. کمترین شاخص خوابیدگی با محلول پاشی نانوسیلیس حاصل شد. بالاترین میزان عملکرد شلتوک (5147 کیلوگرم در هکتار) در اثرمتقابل محلول پاشی نانوسیلیس و مصرف ترکیبی فسفر + تلقیح باکتری به دست آمد که از این نظر نیز مصرف خالص فسفر و مصرف کود + تلقیح قارچ به ترتیب در رتبه های بعدی قرار گرفتند. بنابراین، محلول پاشی نانوسیلیس و مصرف ترکیبی کود + تلقیح بذر با باکتری می تواند موجب افزایش عملکرد کمی و کیفی و کنترل بلاست برنج شود.

مدیریت علف های هرز و کود نیتروژن در تولید ذرت علوفه ای، دو مسئله حائز اهمیت می باشند. در این مطالعه اثر روش های مختلف کنترل علف های هرز و منابع کود نیتروژن بر کنترل علف های هرز و خصوصیات کمی و کیفی ذرت علوفه ای ارزیابی شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو سال زراعی 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. روش مدیریت علف های هرز در سه سطح (کنترل تلفیقی (شیمیایی +مکانیکی)، کنترل شیمیایی و شاهد علف های هرز) به عنوان عامل کرت اصلی و منبع کود نیتروژن در پنج سطح (اوره، آمونیوم سولفات، کلسیم نیترات، آمونیوم نیترات فسفات و شاهد بدون کود) به عنوان عامل کرت فرعی در نظر گرفته شدند. کارایی کنترل تلفیقی نسبت به کنترل شیمیایی در کاهش وزن خشک علف های هرز، در سال اول و دوم به ترتیب حدود 68 و 57 درصد بیشتر بود که این کارایی بیشتر منجر به افزایش عملکرد نهایی علوفه خشک ذرت حدود 17 و 14 درصد شد. ضمن اینکه مصرف علف کش در کنترل تلفیقی نسبت به کنترل شیمیایی، 25 درصد کاهش یافت. بااین وجود کنترل شیمیایی علف های هرز نیز موجب کاهش 71 و 79 درصدی وزن خشک علف های هرز نسبت به شاهد علف های هرز به ترتیب در سال اول و دوم شد. ب ه طورکلی بیشترین عملکرد کمی و کیفی علوفه ذرت شامل (عملکرد ماده خشک، عملکرد پروتئین خام و عملکرد ماده خشک قابل هضم) با اعمال کنترل تلفیقی علف های هرز به همراه مصرف کودهای آمونیوم نیترات فسفات و آمونیوم سولفات حاصل شد.

برای برآورد درصد و زمان آبی گرمایی سبزشدن جودره (H. spontaneum) و کاهوی وحشی (L. serriola)، در دما و رطوبت-های مختلف با کاربرد مدل زمان آبی گرمایی، دماهای 15، 25 و 35 درجه سانتی گراد (° C) و پتانسیل های آبی 045/0-و 172/0-مگاپاسکال (MPa) در آزمایشگاه و تاریخ کشت های مهر و آبان (برای جودره) و اسفند، فروردین و اردیبهشت (برای کاهوی وحشی) و سه دور آبیاری (3، 5 و 7 روز یک بار) در مزرعه مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج آزمایشگاهی نشان داد بیشترین و کمترین سبزشدن جودره به ترتیب 6/92 و 3/66 درصد در ° C15، MPa 045/0-و ° C25، MPa 172/0-و کاهوی وحشی به ترتیب 5/95 و 20 درصد در ° C15، MPa 045/0-و ° C35، MPa 172/0-بود. بیشترین و کمترین زمان گرمایی %50 سبزشدن جودره به ترتیب 6/209 و 8/99 سانتی گراد-روز در ° C25، MPa 045/0-و ° C15، MPa 172/0-و کاهوی وحشی به ترتیب 70 و 7/49 سانتی گراد-روز در ° C15، MPa 172/0-و ° C35، MPa 172/0-برآورد شد. نتایج مزرعه ای نشان داد بیشترین سبزشدن جودره و کاهوی وحشی به ترتیب6/97 و 2/56 درصد در آبان، سه روز یک بار آبیاری و فروردین، پنج روز یک بار آبیاری و کمترین به ترتیب 8/72 و 3/21 درصد در مهر، سه روز یک بار آبیاری و اردیبهشت، هفت روز یک بار آبیاری برآورد شد. بیشترین زمان آبی گرمایی %50 سبزشدن جودره و کاهوی وحشی به ترتیب2/384 و 2/179 مگاپاسکال-سانتی گراد روز در مهر، هفت روز یک بار آبیاری و اردیبهشت، پنج روز یک بار آبیاری و کمترین به ترتیب6/84 و 3/43 مگاپاسکال-سانتی گراد روز در آبان، سه روز یک بار آبیاری و اسفند، سه روز یک بار آبیاری برآورد شد.

در این تحقیق تعداد 291 لاین گندم نان با هدف انتخاب لاین های متحمل تنش خشکی آخر فصل به روش مشاهده ای بدون تکرار در دو شرایط نرمال و تنش مورد مطالعه قرار گرفتند. از صفات درصد سبز، تعداد روز تا سنبله دهی، رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، رنگ دانه، وزن هزار دانه، درصد خوابیدگی، ریزش دانه، و عملکرد دانه یادداشت برداری شد. شاخص های STI، TOL، GMP، MP و SSI برای صفات وزن هزاردانه و عملکرد دانه در کلیه ژنوتیپ ها محاسبه شدند و در نهایت تعداد 34 لاین برتر و متحمل تنش خشکی آخر فصل با توجه به شاخص های STI و SSI در دو مرحله مورد گزینش قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل شجره نامه لاین های انتخابی نشان داد که ژنوتیپ های PASTOR، WBLL1، SKAUZ و Y50E به ترتیب با 21/11، 34/6، 04/4 و 04/4 درصد بیشترین سهم و ژنوتیپ های CHIBIA، KACHU و 1-73-240 به ترتیب با 01/0، 02/0 و 02/0 درصد کمترین سهم را در ریخته ارثی لاین های متحمل تنش خشکی آخر فصل داشتند. همچنین سهم برخی از ارقام گندم مانند امید، پیشتاز، پارسی، مرودشت، البرز و اترک در ریخته ژنتیکی لاین های انتخاب شده به ترتیب 78/2، 39/2، 47/1، 47/1، 44/1و 09/0 درصد بود. با توجه به نتایج پیشنهاد می شود که علاوه بر ارقام گندم فوق می توان از ارقامی که دارای ریخته ارثی ژنوتیپ های PASTOR، KAUZ، SKAUZ، WBLL1، PBW343، Y50E و MUNAL #1 باشند نیز در برنامه تولید ژرم پلاسم با صفات زراعی مناسب و متحمل تنش خشکی آخر فصل در اقلیم معتدل کشور استفاده کرد.

یکی از عوامل مهم در مناطق گرم و خشک و جلوگیری از خشکی آخر فصل انتخاب تاریخ کاشت مناسب است. لذا برای تعیین بهترین تاریخ کاشت و رقم کلزا، آزمایشی بصورت کرت های خردشده در قالب طرح بلو کهای 1396 اجرا شد. شش تاری خ-کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ی پژوهشی دانشگاه جیرفت در سال زراعی 97 کاشت 10 و 24 آبا ن، 8 و 22 آذر، 6 و 20 دی ب هعنوان عامل اصلی و چهار رقم کلزا هایولا 50، آگامکس، تراپر و دلگان ب هعنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. صفات تعداد غلاف در بوته، وزن غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، طول غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد زیست توده، عملکرد دانه، شاخص برداشت، عملکرد پروتئین و عملکرد روغن دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد تاریخ کاشت بر تمامی صفات مورد مطالعه اثر معنی داری داشت. نتایج تأثیر رقم حاکی از آن بود که ارقام مورد بررسی به جز شاخص برداشت از لحاظ سایر صفات مورد بررسی با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم به استثنای صفت طول غلاف و شاخص 52 عدد(، تعداد دانه در غلاف / برداشت بر سایر صفت موردبررسی معنی دار بود. بیشترین تعداد غلاف در بوته ) 44 234 کیلوگرم در هکتار( و عملکرد / 1613 کیلوگرم در هکتار(، عملکرد پروتئین ) 34 / 30/96 عدد(، عملکرد دانه ) 3 ( 826 کیلوگرم در هکتار( از تاریخ کاشت 8 آذر و رق م آگامکس حاصل شدکه در مقایسه با ارقام تراپر، / روغن ) 68 28 درصد افزایش عملکرد دانه داشت. بیشترین درصد روغن دانه / 19 و 44 /45، 12/ هایولا 50 و دلگان بترتیب 28 41 درصد( با یکدیگر تفاوت معنی / 42 درصد( و دلگان ) 7 / به رقم آگامکس ) 45 درصد( تعلق داشت، ارقام تراپر ) 4 39 درصد( مربوط به رقم هایولا 50 بود. با توجه به نتایج حاصل در / داری نداشتند و کمترین درصد روغن دانه ) 9 شرایط اقلیمی منطقه جیرفت رقم آگامکس در تاریخ کاشت نیمه اول آذر ماه پیشنهاد می شود.