مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال:1395 | دوره:8 | شماره:4 (مسلسل 32) |تعداد مقالات:8

دستیابی به اهداف توسعه پایدار روستایی بدون وجود حد مطلوبی از سرمایه اجتماعی محقق نخواهد شد. از طرف دیگر، پسوند پایدار در توسعه پایدار روستایی با محیط گرایی و رویکرد زیست محیطی به توسعه آمیخته است و راه حل بحران های زیست محیطی تغییر نگرش انسان می باشد. بنابراین با توجه به اهمیت دو مساله سرمایه اجتماعی و نگرش زیست محیطی در توسعه پایدار روستایی، هدف تحقیق حاضر تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و نگرش زیست محیطی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل 2500 سرپرست خانوار روستایی بخش مرکزی شهرستان دنا بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان، اندازه نمونه 300 سرپرست خانوار تعیین شد. نمونه گیری به صورت خوشه ای چند مرحله ای انجام گرفت. ابزار تحقیق، پرسشنامه بود و روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان توسعه روستایی و پایایی سوالات با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. نتایج آزمونt تک نمونه ای نشان داد در بین 5 مولفه سرمایه اجتماعی، 4 مولفه اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، هنجار اجتماعی و مشارکت اجتماعی به طور معنی داری از حد متوسط بالاتر و مولفه شبکه اجتماعی به طور معنی داری از حد متوسط پایین تر بود. هم چنین، بین 5 بعد نگرش زیست محیطی، ابعاد محیط گرایی، تعادل و بحران محیطی به طور معنی داری بالاتر از حد متوسط و 2 بعد محدودیت در رشد و انسان محور به طور معنی داری پایین تر از حد متوسط بودند. نتایج آزمون ضریب هم بستگی پیرسون نیز نشان داد بین دو متغیر نگرش زیست محیطی و سرمایه اجتماعی رابطه ای وجود نداشت.

بحث نابرابری توسعه نواحی از موضوعاتی است که اخیرا در فرهنگ برنامه ریزی منطقه ای مطرح شده است و هنوز در کشور ما جایگاه چندان مشخصی ندارد. گام نخست در حل مسائل ناشی از عدم تعادل های منطقه ای شناخت و سطح بندی مناطق از نظر برخورداری در زمینه های گوناگون است به گونه ای که لازمه برنامه ریزی منطقه ای، شناسایی جایگاه نواحی نسبت به یکدیگر به لحاظ شاخص های توسعه است.این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی-تحلیلی، با استفاده از روش اسنادی و آماری و بهره گیری از 49 شاخص و با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری ویکور، تاپسیس، ساو و در انتها با استفاده از تکنیک روش ادغام کپ لند، به تحلیل عدم تعادل فضایی-جغرافیایی خدمات اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی و فرهنگی در شهرستان های استان خوزستان بپردازد. برای تحلیل و ترسیم نقشه از نرم افزار های Excel و ArcGis استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که شهرستان اهواز با توجه به اینکه مرکز اداری- سیاسی استان می باشد در رتبه اول قرار گرفته است. شهرستان دزفول در مرتبه دوم واقع شده و شهرستان آقاجاری در این رتبه بندی سطح آخر را کسب کرده و در شرایط نامناسبی نسبت به سایر شهرستان ها استان قرار گرفته است. تکنیک ادغام کپلند نشان می دهد که شهرستان های استان خوزستان در سه سطح برخوردار، نیمه برخوردار و محروم قرار دارند. این شرایط ضرورت برنامه ریزی منطقه ای صحیح را برای رسیدن به توسعه متوازن مطرح می کند به طوری که توسعه متعادل به نحو احسن بهترین شرایط و امکانات را برای پیشرفت جامع و همه جانبه فراهم آورد و تفاوت های بین منطقه ای و درون منطقه ای را به حداقل برساند و در نهایت از بین ببرد.

در این مقاله برساخت معنایی پیامدهای فرهنگی کم آبی و خشکسالی زاینده رود با تاکید بر هویت فرهنگی از طریق تجربه زیسته شهروندان اصفهانی مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش مطالعه حاضر کیفی از نوع پدیدارشناسی و نحوه نمونه گیری مبتنی بر نمونه گیری هدفمند از نوع متجانس بوده است. بر این اساس 32 نفر از شهروندان زن و مرد اصفهانی در محدوده سنی 30 تا 65 سال انتخاب شدند و در طول مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته، تجربه زیسته خود راجع به کم آبی و خشکسالی زاینده رود را به طور کامل بیان کردند. در تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل مضمون و جهت تعیین اعتبار یافته ها از معیارهای قابلیت اعتبار، قابلیت اطمینان و مطابقت با عینیت داشتن، استفاده شد. یافته های این پژوهش در قالب 7 مقوله فراگیر دسته بندی شد که حاصل استخراج و مفهوم بندی اطلاعات در 61 مقوله پایه، 20 مقوله سازمان دهنده و 7 مقوله زیر فراگیر است. مقوله های فراگیر به عنوان پیامدهای فرهنگی کم آبی و خشکسالی زاینده رود با تاکید بر هویت فرهنگی شهروندان عبارتند از: دگرگونی درحافظه فرهنگی و تاریخی شهروندان اصفهانی (میراث معنوی، میراث مادی)، تقلیل و تغییر در محتوای آثار هنری (عکاسی، نقاشی، موسیقی، فیلم) و ادبی (نوشتاری، گفتاری) شهر اصفهان، جغرافیای فرهنگی (تغییر نگرش شهروندان نسبت به زیست بوم فرهنگی شان)، پررنگ شدن حس نوستالژیک، کاهش درهم تنیدگی فرهنگی فضای شهری و تغییر در نظام ارزش ها و باورهای شهروندان. در مجموع یافته ها بیانگر آن است که کم آبی و خشکسالی زاینده رود، هویت فرهنگی شهروندان را تحت تاثیر قرار داده است، شهروندان خشکسالی و کم آبی را علت اساسی تخریب تمدن و زیست بوم فرهنگی شهر تاریخی اصفهان قلمداد نموده و بر این باورند که عنصر آب در این شهر نقش مهمی در ایجاد و ارتقاء هویت فرهنگی شان دارد و می توانند در ارتقاء کیفیت کالبدی شهر و هویت شهری نیز اثربخش باشد.

شکاف دیجیتال به نابرابری های موجود میان کشورهای مختلف جهان در زمینه دسترسی به فناوری های اطلاعات و ارتباطات اطلاق می شود. تحقیقات نشان داده است که علی رغم این که تلاش در جهت از میان برداشتن این شکاف از وظایف دولت هاست ولی به دلایل سیاسی و اقتصادی برخی دولت ها (خصوصا در کشورهای جهان سوم) در این زمینه عملکرد مناسبی نداشته اند. در تحقیق حاضر مطابق نظر ویلسون در تحقیق حاضر شکاف دیجیتال بر اساس شاخص های دسترسی فیزیکی (دسترسی به تجهیزات ICT)، دسترسی مالی (هزینه خدمات ICT) نسبت به درآمد سرانه سنجیده شده است. جامعه آماری تحقیق متخصصان حوزه مخابرات و ارتباطات بوده و تحقیق با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه پژوهشگرساخته انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که تفاوت معناداری بین عملکرد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت های دهم و یازدهم در زمینه دسترسی فیزیکی و دسترسی مالی وجود داشته است. یافته های تحقیق مبین این امر است که در مجموع دولت یازدهم در توسعه ملی و بین المللی زیرساخت های ارتباطی و کاهش هزینه ها موفق تر عمل کرده است.

با ظهور مکتب "نهادگرایان جدید" به نقش نهادها و به خصوص سرمایه اجتماعی در رشد و عملکرد اقتصادی توجه بیشتری شده است. شواهد موجود در مطالعات آرون (2000) و بارو (1996)، نشان می دهند که نهادهای سیاسی و نهادهای اقتصادی ضعیف، مانع رشد اقتصادی برخی کشورها بوده اند. هم چنین بر اساس اندیشه نهادی نورث بازده فعالیت های سیاسی که همان اعتماد و مشارکت است تامین کننده سرمایه اجتماعی است. لزوم توجه به سرمایه اجتماعی در اقتصاد از آنجا آشکار می شود که مشکل کشور های در حال توسعه در فقدان سرمایه های اقتصادی (فیزیکی) و انسانی نیست، بلکه فقدان سرمایه اجتماعی است، که سبب شده سایر سرمایه ها اثربخشی کامل خود را از دست بدهند. امروزه سرمایه اجتماعی به عنوان یک اصل محوری برای دست یابی به رشد اقتصادی بالا و توسعه محسوب می شود و بدون آن، پیمودن راه های توسعه و رشد اقتصادی دشوار می شود. بنابراین، در مقاله حاضر تاثیر سرمایه اجتماعی بر رشد اقتصادی برای کشورهای منتخب خاورمیانه و شمال آفریقا و با استفاده از روش داده های تابلویی برای دوره زمانی 1996 تا 2012 بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سرمایه اجتماعی اثر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی دارد. بنابراین دولت ها باید برای دستیابی به رشد اقتصادی، به شرایط اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی مطلوب برای شکل گیری سرمایه اجتماعی توجه نمایند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیرات (اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) تاسیسات صنعتی بر توسعه شهرستان جم می باشد. روش این تحقیق کیفی بوده و با استفاده از نمونه گیری هدفمند و اشباع نظری 32 نفر از صاحبنظران ونخبگان شهرستان انتخاب شدند که از آنان مصاحبه نیمه ساختار یافته به عمل آمد. این پژوهش به بررسی اثرات و پیامدهای صنعت پالایشگاهی بر فرایند توسعه شهرستان جم در بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی از نگاه نخبگان و متخصصان پرداخته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که توسعه صنعتی و پیشرفت های تکنولوژی ناشی از راه انداری پالایشگاه در شهرستان جم پیامدهای متناقضی را به دنبال داشته است. از طرفی در بعد اقتصادی، با ایجاد اشتغال و درآمدهای پایدار و امکانات زیربنایی فرصت ها و ظرفیت های زیادی برای شهرستان فراهم آورده است و از طرف دیگر، تبعات اجتماعی و زیست محیطی فراوانی ایجاد کرده که منجر به بروز آسیب های اجتماعی مختلفی شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین مدیریت دانش و سلامت سازمانی در اداره کل ورزش و جوانان و هیات های ورزشی استان هرمزگان انجام گرفت.جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان اداره کل ورزش و جوانان و هیات های ورزشی استان هرمزگان (243=N) بوده است. برای تعیین حجم نمونه کل جامعه آماری را به صورت کل شماری در نظر گرفته شد. ابزار اندازه گیری پرسشنامه مدیریت دانش ارشد (1393)، سلامت سازمانی هوی و تارتر (1997)، دو ضریب اعتبار آنها از طریق آلفای کرونباخ به ترتیب 0.85 و 0.94 گزارش شده بود. داده ها توسط آزمون های آمار توصیفی و استنباطی (همبستگی کندال و رگرسیون چند متغیری) تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان دادند که، بین مدیریت دانش و سلامت سازمانی در اداره کل ورزش و جوانان و هیات های ورزشی استان هرمزگان ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد. همچنین بین ابعاد مدیریت دانش (شناسایی دانش، خلق و اکتساب دانش، انتقال دانش، ذخیره سازی دانش و کاربرد دانش) و سلامت سازمانی در اداره کل ورزش و جوانان و هیات های ورزشی استان هرمزگان ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد. در نهایت بر اساس مقدار R2 تعدیل شده 57 درصد از تغییرات سلامت سازمانی توسط انتقال دانش، خلق دانش و ذخیره دانش تبیین شد.

سلامت اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد سلامت همگانی و عمومی در جامعه همپای سایر ابعاد روانی، معنوی، پزشکی و.. نقش بارزی در توسعه پایدار جامعه در راستای پیشگیری از آسیب های اجتماعی و بسترسازی مشارکت آنان در تمام عرصه های جامعه را به همراه خواهد داشت. با توجه به اهمیت تامین سلامت اجتماعی این مطالعه با هدف بررسی سلامت اجتماعی شهروندان تهرانی و عوامل موثر برآن انجام شده است. روش تحقیق پیمایش و جامعه آماری تعداد خانوارهای ساکن در منطقه 3 شهر تهران در سال 5331 می باشد که تعداد آنها مطابق با نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 561601 نفر می باشد که با استفاد ه از فرمول کوکران 383 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین ابعاد متغیر سلامت اجتماعی و متغیرهای جنسیت، وضعیت تاهل، پایگاه اقتصادی – اجتماعی، مهارت های ارتباطی، مذهب و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد. مدلسازی معادله،) % رگرسیون نیز اثر هر یک از این متغیرها را تایید و مقدار آنها را به ترتیب اثر بر سلامت اجتماعی، جنسیت (36%)، وضعیت تاهل (33%) مذهب 27 %)، میزان استفاده از شبکه های اجتماعی (25%)، مهارت های ارتباطی (24%) و پایگاه اقتصادی – اجتماعی (10%) بیان می کند.