مهندسی صنایع
سال:1390 | دوره:45 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

در این مقاله یک مفهوم جدید در حوزه مکان یابی، به نام «مساله مکان یابی با بار کاری متوازن بر مبنای مدل جاذبه» معرفی شده است. متوازن سازی در جستجوی توزیع عادلانه تقاضا یا برقراری تعادل در ظرفیت تسهیلات هنگام پاسخگویی به تقاضای مشتریان است؛ به طوری که آنها تسهیلات را بر اساس معیار مناسب تری مانند قانون جاذبه انتخاب کنند. تابع هدف در صدد کمینه سازی حداکثر بار کاری موجود بین تسهیلات، هزینه استقرار آنها و هزینه جا به جایی تا مشتریان، با در نظر گرفتن مدل جاذبه است. در ادامه، بر اساس ساختار مساله، یک رویکرد حل ابتکاری طراحی و روی مثال های عددی با ابعاد مناسب با روش دقیق، تحلیل مقایسه ای انجام شده است. نتایج محاسباتی نشان می دهد که رویکرد حل پیشنهادی، با میانگین اختلاف تقریبا 6 درصد و زمان محاسباتی قابل قبول، روشی بسیار کارآ بوده و جواب های نزدیک به بهینه را برای مثال های تصادفی تولیدشده ایجاد می کند.

موضوع مسیریابی وسیله نقلیه، یکی از موضوعات مهم در برنامه ریزی حمل و نقل است. در اکثر پژوهش های پیشین، هدف این موضوعات حداقل کردن کل مسافت طی شده توسط وسایل نقلیه بوده است. ولی در صنعت، موارد متعددی یافت می شود که مقدار محصول بارگیری شده جزو مولفه های تابع هزینه است. در این مقاله ابتدا یک موضوع مسیریابی وسیله نقلیه ناهمگن، مدل سازی شده است که در آن هزینه پرداختی برای هر وسیله نقلیه، برابر حاصل ضرب نرخ هزینه در مقدار بارگیری است و نرخ هزینه نیز بر اساس تابع پله ای بر اساس مسافت طی شده توسط وسیله نقلیه محاسبه می شود. سپس به کمک تکنیک های تحلیلی، مدل غیرخطی ساخته شده با مدل خطی معادل سازی شده است. در ادامه، یک راه حل ابتکاری سازنده برای این موضوع پیشنهاد و کارآیی آن با حدود جواب بهینه حاصل از نرم افزار Cplex 12.2 سنجیده شده است. در انتها، کاربرد این موضوع در شرکت فرگاز مازندران، جمع بندی نتایج حاصل از این پژوهش و پیشنهادهایی برای تحقیقات بعدی ارائه شده است.

مدیریت ارزش حاصله، رویکردی برای یکپارچه سازی مدیریت زمان و هزینه در چارچوب مدیریت محدوده پروژه است. همچنین از کاربردهای دیگر این روش، تخمین هزینه باقیمانده تا تکمیل طرح با استفاده از عملکرد گذشته است. در این راستا چند فرمول ریاضی (شاخص عملکردی) توسط محققان مختلف توسعه داده شده است. اما همچنان بر استفاده از یک فرمول خاص برای پروژه اتفاق نظر وجود ندارد. همچنین تاکید همه تحقیقات گذشته بر تخمین هزینه نهایی پروژه بوده و توجهی به دیگر مقاطع زمانی پروژه نکردند. بر همین اساس هدف از این تحقیق، تکمیل و گسترش روش های پیش بینی هزینه تکمیل پروژه است. در این تحقیق، روش های پیش بینی هزینه تکمیل پروژه به دو دسته کلی: 1- روش های شاخص عملکردی 2- رگرسیونی و سری زمانی تقسیم شده اند. مدل های رگرسیونی و سری زمانی بر اساس رابطه خطی برخی از عوامل مدیریت ارزش حاصله، ایجاد شده اند. برای مقایسه مدل ها، از خطاهای پیش بینی همچون MAPE، MSE، MAD، روند صعودی یا نزولی مقادیر درصد خطا در دوره های مختلف، آنالیز واریانس مدل های ایجاد شده و آنالیز مقایسه ای استفاده شده است. برخی از مدل های رگرسیونی نتایج قابل اعتمادی را از خود نشان داده اند. برای تعیین بهترین روش پیش بینی هزینه، با استفاده از داده واقعی چهار پروژه با شرایط متفاوت، روش های مذکور مورد استفاده قرار گرفتند.

مسائل برنامه ریزی برای کنترل تولید و موجودی از جمله موضوعاتی است که سازمان های مختلف با آن رو به رو هستند. در برخی از موارد، بی توجهی به نبود قطعیت در این گونه مسائل، باعث افزایش هزینه های سیستم کنترل تولید و موجودی می شود. در این مقاله یک مدل کنترل موجودی در شرایط وجود افزایش معلوم قیمت کالا در مقاطع مشخص زمانی با رویکرد فازی ارایه شده است، به طوری که پارامترهای به کار رفته در مدل به صورت عدد فازی مثلثی در نظر گرفته شده است. برای محاسبه فاکتورهای بهینه مدل از سه رویکرد برش آلفا و روش ووجسویک (دیفازی سازی پارامترهای ورودی قبل از حل مدل و همچنین دیفازی سازی پارامترهای خروجی بعد از حل مدل) استفاده شده است. به طوری که رویکرد اول از ادغام روش برش آلفا و روش برنامه ریزی غیر خطی پارامتری برای محاسبه فاکتورهای بهینه مدل بهره می گیرد و مبنای دو رویکرد دیگر استفاده از روش گشتاورها در قطعی سازی پارامترها است. محاسبات عددی نشان می دهد که کارایی روش تلفیقی برش آلفا و برنامه ریزی غیر خطی پارامتری که رویکردی ابتکاری برای حل مدل است تا حد قابل ملاحظه ای از دو رویکرد دیگر بهتر است؛ چرا که این روش با تعیین تابع عضویت پارامترهای خروجی مدل، سیاست های بهینه مدل را با در نظر گرفتن سطوح مختلف برش آلفا در هر سطح برش تعیین می کند و اطلاعات بیشتری را برای گرفتن تصمیم واقع بینانه نسبت به سایر روش ها در اختیار تصمیم گیرنده قرار می دهد.

در این تحقیق برای اولین بار از مدل ماشین های سری انعطاف پذیر (flexible flow shop)‎ برای در نظر گرفتن تخصیص همزمان باندها و برنامه ریزی عملیاتی استفاده شده است. یکی از مزایای توسعه این مدل، در نظر گرفتن مسیرهای هوایی داخل فضای هوایی فرودگاه ها است که سبب تشابه مدل با شرایط واقعی می شود. همچنین با توجه به ماهیت دو مرحله مسیرهای هوایی و باندها از حالت No-Wait بین دو مرحله استفاده شده است. با توجه به اینکه در ادبیات موضوع فرودگاهی توابع هدف متفاوتی وجود دارد، یک مدل دومعیاره برای این مساله ارائه شده و برای حل این مدل از روش فراابتکاری SA استفاده شده است. از مزایای مدل پیشنهادی، در نظر گرفتن فاصله جدایی بین هواپیماها است. از این رویکرد می توان به عنوان یک سیستم کمک کننده در تصمیم گیری استفاده کرد که کاهش دهنده تاخیرات و بهبود دهنده توان عملیاتی فرودگاه ها است.

بسیاری از پژوهش ها دلالت بر آن دارند که رابطه معنادار و مثبتی میان فناوری اطلاعات و عملکرد سازمان وجود ندارد که این پدیده به متناقض نمای فناوری اطلاعات موسوم است؛ به طوری که سرمایه گذاری روی فناوری اطلاعات به شرطی می تواند به بهبود عملکرد منجر شود که توجه زیادی به دارایی های مکمل سازمان همچون فرایندهای کسب وکار و زیرساخت های سازمانی انجام شده باشد. از سوی دیگر، نظر به محدودیت منابع سازمان ها، امکان سرمایه گذاری روی همه این دارایی ها وجود ندارد؛ از این رو باید اولویت های سرمایه گذاری در این زمینه مشخص شوند. در این مقاله، سیستم جدیدی برای ارزیابی عملکرد فناوری اطلاعات بر اساس رویکرد عوامل مکمل توسعه داده شده است که در آن از شبکه های عصبی برای رتبه بندی اولویت های سرمایه گذاری روی این عوامل بهره برده شده است. برای موردکاوی سیستم پیشنهادی، دادگان 102 شرکت قطعه ساز خودرو گردآوری شده است که از آن برای تعیین اولویت های سرمایه گذاری روی فناوری اطلاعات و مکمل های آن در شرکت های قطعه ساز خودرو استفاده شده است، به طوری که این عوامل بر اساس میزان اثرگذاری شان روی عملکرد سازمان رتبه بندی شده اند.

یکی از مهم ترین مسایل در مدیریت زنجیره تامین، مقابله با پدیده ای به نام «اثر شلاقی» است. چنانچه در یک زنجیره تامین، تقاضای انتقال یافته از مشتری نهایی به تامین کننده اولیه با حرکت به ابتدای زنجیره، نوسان بیشتری داشته باشد، در اصطلاح به آن اثر شلاقی در زنجیره اطلاق می شود. تا کنون بررسی های گوناگونی برای دلایل بروز این اثر و همچنین ارائه راهکارهایی برای برطرف سازی آن انجام گرفته است. نتایج تحقیق حاضر نمایانگر آن است که یکی از دلایل تشدید اثرات شلاقی، عامل تغییرات ارزش پولی در طی زمان است. بررسی مطالعات انجام شده در این حوزه، نشان می دهد که این عامل با وجود اهمیت آن، خارج از محدوده پژوهش های قبلی قرار گرفته است. در این مقاله ابتدا فعالیت های انجام شده در زمینه بررسی این اثر در زنجیره تامین تحلیل شده و پس از آن، نقش عامل ارزش زمانی پول (TVM)‎ و به صورت خاص، موضوع تورم در تشدید آن، مورد مطالعه قرار می گیرد.

سه روش تاگوچی، سنتی و شاینین به عنوان روش های طراحی آزمایش ها قابلیت ریشه یابی و حل مشکل های کیفی و ایجاد بهبود را دارند. بهره گیری از این روش ها مستلزم شناخت بیشتر نقاط قوت و ضعف آنها است. شناسایی زوایای این روش ها با مقایسه در قالب یک مطالعه موردی درک عمیق تری را به همراه دارد.در این مطالعه روش های مذکور در شرکت روز نوش کرمانشاه بعد از اجرا به کمک معیارهای کمی و ذهنی (معیارها با توجه به نظرهای کارشناسان این شرکت امتیازدهی شده است.) با یکدیگر مقایسه شده اند. نتایج نهایی مقایسه نشان دهنده امتیاز بیشتر روش سنتی از روش های تاگوچی و شاینین و امتیاز بیشتر روش تاگوچی از روش شاینین است. در این مطالعه، با توجه به شرایط شرکت، معیارها و وزن های اختصاصی به هر معیار مشخص شده است که به ترتیب روش های سنتی، تاگوچی و شاینین اولویت اجرا دارند.

تکنیک خوشه بندی از مهم ترین تکنیک های داده کاوی و شاخه ای از تحلیل آماری چند متغیره بوده و روشی برای گروه بندی داده های مشابه در خوشه های یکسان است. با بزرگ تر شدن بانک های داده ای، تلاش محققان برای یافتن روش های خوشه بندی کارا و موثر متمرکز شده است تا از این راه بتوانند زمینه تصمیم گیری سریع و منطبق با واقعیت را فراهم آورند. بدین منظور، در این مقاله تکنیک خوشه بندی بهبود یافته سیستم کلونی مورچگان (IASC)‎ با هدف ارائه یک الگوریتم خوشه بندی سریع و با دقت بالا پیشنهاد شده است. نتایج حاصل از اجرای الگوریتم روی داده های زلزله ایران، نشان از دقت و سرعت الگوریتم و کاهش زمان اجرا دارد. همچنین الگوریتم پیشنهادی قادر است داده های پرت را شناسایی کند.

یکی از راه های اولویت بندی طرح های سرمایه گذاری، استفاده از روش های تصمیم گیری است. مدل های تصمیم گیری اغلب در شرایط قطعی توسعه یافته اند؛ در حالی که در دنیای واقعی اغلب با شرایط عدم قطعیت مواجه هستیم. در تصمیم گیری سلسله مراتبی، یکی از گام های اصلی تعیین وزن معیارها و پس از آن، محاسبه وزن گزینه ها با توجه به معیارهای تعیین شده است. یکی از ساده ترین و متداول ترین راه های تعیین وزن معیارها و گزینه ها، استفاده از ماتریس مقایسه های زوجی است. رویکرد اصلی در این مقاله، استفاده از ماتریس مقایسه های زوجی بازه ای است که نسبت به روش های کلاسیک واقعی تر است. در این مقاله دو مدل تصمیم گیری با عنوان های برنامه ریزی آرمانی لکسیکوگرافی (LGP)‎ و برنامه ریزی آرمانی لگاریتمی دو مرحله ای (TLGP)‎ برای وزن دهی و اولویت بندی گزینه ها ارائه شده است. این دو مدل از نوع روش های تصمیم گیری سلسله مراتبی در شرایط عدم قطعیت است. سپس هر یک از این روش ها با استفاده از یک مثال واقعی (اولویت بندی طرح های سرمایه گذاری در احداث کارخانه) حل شده و نتایح آن با روش فرآیند تحلیلی سلسله مراتبی در شرایط قطعی مقایسه شده است.