مطالعات دفاعی استراتژیک
سال:1388 | دوره:- | شماره:36 |تعداد مقالات:7

این مقاله به بررسی ملاحظات سیاسی، امنیتی، اقتصادی راهبردی انتقال انرژی به شبه قاره هند اختصاص دارد که فصل نوینی از مسایل راهبردی در صحنه روابط بین الملل را برای کشورهای تولید و مصرف کننده انرژی و کشورهایی که در مسیر عبور انرژی قرار دارند ایجاد نموده که علاوه برتبعات ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و امنیتی بر قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به خصوص قدرت سلطه اثرات راهبردی گذاشته و واکنش های متفاوتی را در پی داشته است. همچنین مقاله تلاش دارد تا با هدف کشف ارتباط منطقی بین متغیرها از طریق اسنادی، کتابخانه ای و بررسی میدانی، اطلاعات را جمع آوری نموده و با مطالعه متون و ویژگی های متغیرها و با استفاده از آماره های توصیفی و آزمون های همبستگی پیرسون و اسپیرمن نتایج حاصله از تحقیق را در نمونه آماری به آزمون گذارده و در نهایت مورد تجزیه تحلیل قرار دهد. بر اساس نتایج حاصل از پرسش و بررسی خبرگان و اندیشمندان این گونه بر آمده است که بین ملاحظات سیاسی، امنیتی، اقتصادی، و انتقال انرژی به شبه قاره ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد.

گرچه عصر حاضر با عناوین متعدد همچون «عصر اطلاعات»، «عصر رایانه»، «عصر فرسایش مرزها» و… نامیده شده است، ولی بلاتردید «جهانی شدن» جامع ترین عنوانی است که در نامگذاری و بیان وضعیت موجود جهان می توان از آن استفاده نمود. جهانی شدن بیانگر بسیاری از مشخصه های عصر حاضر است، لذا برخی صاحب نظران از جهانی شدن به عنوان «پارادایم مسلط عصر حاضر» که بر اغلب ابعاد زندگی بشر، از جمله فرهنگ سایه افکنده است، یاد نموده اند. جهانی شدن امروزه صرف نظر از آن که به عنوان یک روند (پروسه)، یا پروژه (جهانی سازی) مورد بررسی قرار گیرد، واقعیتی غیرقابل اجتناب تلقی می شود، که ناشی از گسترش و تقویت وسایل ارتباط جمعی و رسانه ای به سرعت در تمام ابعاد و زوایای زندگی بشری در حال نفوذ بوده و همه جنبه های زندگی انسان را تحت تاثیر قرار داده است. لذا همچنان که (رابرتسون، 1385: 454) می گوید: «جهانی شدن دیگر یک انتخاب و یا گزینش بهترین سیاست نیست. جهانی شدن واقعیتی اجتناب ناپذیر است که ضرورت «جهانی بودن» توجه به آن را ایجاب می نماید.» به این جهت، شناخت پدیده مذکور و ابعاد و آثار مختلف آن از اهم وظایف اندیشمندان و صاحبنظران جوامع مختلف محسوب می شود.

مقاله حاضر به ارائه فرایند مناسب برنامه ریزی راهبردی آموزش عالی تربیت محور با تاکید بر دانشگاه های افسری نیروهای مسلح می پردازد. لذا پس از آشنایی با تعیین نیازهای آموزشی، دیدگاه های نیازسنجی و برنامه ریزی، نظرات صاحبنظران را در خصوص برنامه ریزی راهبردی مورد بررسی قرار داده و سپس انواع مدل های برنامه ریزی راهبردی تربیتی و آموزشی مورد بررسی قرار داده است. نمونه مورد مطالعه 35 نفر از خبرگان آموزشی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بوده و نوع پژوهش، همبستگی و همخوانی و روش نمونه گیری تصادفی ساده می باشد. اجزاء فرایند پیشنهادی طی یک پرسشنامه 50 سوالی به جامعه خبرگان ارسال و پس از جمع آوری و توصیف داده ها، از آزمون نیکویی برازش برای تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که سوالات پرسشنامه هر کدام بطور جداگانه اعتبار لازم را داشته و اکثریت پاسخ دهندگان فرایند پیشنهادی را تایید نموده اند.

هدف این مقاله بررسی الگوهای مختلف ارزیابی عملکرد و طراحی الگوی مناسب جهت ارزیابی منابع راهبردی مراکز آموزش عالی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی بوده، و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات توصیفی - پیمایشی است. نوع تحقیق همبستگی است که مبتنی بر مدل معادلات ساختاری پایه گذاری شده است. ابزار جمع آوری داده های تحقیق پرسشنامه بوده که متناسب با جامعه مورد مطالعه طراحی گردیده است. محققین با استفاده از روش دلفی و در پنج طبقه جامعه آماری و از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای در بین 152 خبره آشنا به مراکز آموزشی عالی نظامی در پی پاسخگویی به سه سوال تحقیق برآمده اند. نتایج نشان داد که الگوی طراحی شده با چهار سازه سیستمی، یازده معیار و 199 شاخص عملکردی توانایی سنجش عملکرد منابع راهبردی نظام آموزش عالی نیروهای مسلح را خواهد داشت. همچنین تحقیق نشان داد که بین معیارها و شاخص های عملکردی رابطه معنادار وجود دارد.

شناخت محیط خارجی و مورد ملاحظه قرار دادن نقش رقبا در آن محیط و همچنین تعیین قابلیت ها و اولویت بندی علایق و منافع مهمترین اقدام جهت تدوین و انتخاب راهبرد بهینه می باشد. هدف این تحقیق در چارچوب پاسخ به سوالاتی است که در گام نخست نقش آفرینی جمهوری اسلامی ایران را مبتنی بر علایق ژئوپلیتیکی به منظور تعقیب اهداف و منافع ملی در منطقه آسیای مرکزی روشن می سازد و سپس با ارایه مدلی به منظور تبیین و شناخت روابط فی مابین علایق ژئوپلیتیکی و راهبرد ملی خط مشی های راهبردی را به عنوان ملاحظات اساسی در تدوین راهبرد ملی جهت درک مشترک کلیه بخش ها در منطقه پیشنهاد می کند. برای این منظور با شناخت دقیق محیط تحقیق با الگو قرار دادن مدل های ابداع شده توسط محقق به مطالعه حوزه شکاف ها و تضادهای ناشی از رقابت های بازیگران سطوح مختلف قدرت و همچنین، تجانس های ساختاری بین کشورهای آن حوزه و ایران و نیز پتانسیل های وابستگی آن کشورها نسبت به ایران پرداخته است. سپس با استفاده از دو روش کتابخانه ای و میدانی با مراجعه به آراء کارشناسان و نخبگان ایرانی و کشورهای منطقه و تجزیه و تحلیل نظرات ارایه شده به پاسخ سوالات تحقیق پرداخته و در خاتمه با ارایه پیشنهادات راهبردی برگرفته از نتایج تحقیق، به منظور فراهم نمودن زمینه ها و همسوکردن تلاش ها در برنامه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دفاعی - امنیتی ارایه شده است، تا با نقش آفرینی مناسب ضمن افزایش منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در منطقه آسیای مرکزی، با استفاده از فرصت های بنیادین و پایدار ژئوپلیتیکی، موازنه ژئوپلیتیکی به نفع ایران و کشورهای دوست منطقه تغییر یابد.

شناخت محیط امنیتی به عنوان یکی از موضوعات جغرافیای امنیتی، توجه محافل علمی و سیاسی را به خود جلب نموده است. از آنجا که موضوع اصلی جغرافیای امنیت بررسی و مطالعه روابط و پیوندهای فرامرزی میان عوامل امنیتی محیط در مقیاس های محلی، ملی، منطقه ای و جهانی، شباهت و نزدیکی بسیاری با موضوعات مورد مطالعه در امنیت ملی به ویژه در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی دارد، همین امر موجب ایجاد ابهام در خصوص علت وجودی دو دانش امنیت ملی و جغرافیا و نسبت آن ها با یکدیگر و مفاهیم و موضوعات مشترک و اختصاصی دو دانش در میان دانشجویان و پژوهشگران گردیده است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که علت اصلی شباهت و نزدیکی میان جغرافیا و امنیت ملی چیست؟ علاوه بر این سوال، پرسش های دیگری نیز مطرح است که می توان به موراد زیر اشاره کرد: الف- نسبت میان جغرافیا، امنیت ملی و ژئوپلتیک چیست؟ ب- مفاهیم اختصاصی و مشترک آن ها کدام است؟ د- چه تفاوت ها و شباهت هایی به لحاظ روش شناختی میان این دو دانش برقرار است؟ در مقاله حاضر تلاش گردیده است با استفاده از روش مقایسه ای به پرسش های یادشده پاسخ داده شود. بر اساس نتایج بدست آمده، علت اصلی شباهت و نزدیکی جغرافیا با امنیت ملی مورد مطالعه واقع شدن مفهوم کلیدی کشور (حکومت) یا دولت در هر دو دانش است. از میان موضوعات مطرح در جغرافیای حفاظت از امنیت ملی به علت فرامرزی بودن و مطالعه روابط میان واحدهای سیاسی نزدیکی بیشتری با امنیتی دارد. به لحاظ روش شناختی مفاهیم «مقیاس» و «سطح تحلیل» دارای نقش محوری در طبقه بندی اطلاعات، محدوده و دامنه متغیرها دارند. از لحاظ مکاتب فکری و روش شناختی نیز شباهت و تفاوت های جالبی میان دو دانش وجود دارد که مشروح آن در مقاله ذکر شده است.

با عنایت به وضع کنونی آب در جهان و افزایش تقاضای روزافزون آن، توجه به راهکارهای کاهش تقاضا علاوه بر افزایش حاشیه اطمینان و امنیت در عرضه منابع موجود، سبب رواج فرهنگ مصرف بهینه در سیاست های کلان دولت ها شده است، یکی از روش های تامین آب، واردات آب مجازی در قالب واردات مصنوعات، مواد غذایی و محصولات پرمصرف کشاورزی است که متضمن انباشت آب شیرین در داخل کشور برای ایجاد بستر لازم برای مصرف در صنعت و سایر بخش های با توجیه اقتصادی معقول خواهد بود که در این مقاله علاوه بر معرفی سابقه و مفهوم آب مجازی، آب مجازی مربوط به بخش کشاورزی محاسبه قرار گرفته و در انتها نتیجه گیری و پیشنهاد های عملی ارایه می شود.