علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1379 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

اطلاع از وضعیت حدود رطوبتی ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی دایم،‍ در برنامه ریزی های آبیاری و مدیریت زراعی بسیار مهم است. تعیین دقیق این حدود با استفاده از دستگاه صفحه فشاری صورت می گیرد، لیکن این کار معمولاوقت گیر بوده، و در عین حال امکانات مورد نیاز آن در همه آزمایشگاه ها یافت نمی شود. بنابراین، با تخمین این حدود از روی برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، می توان اطلاعات مفیدی از توانایی نگهداری رطوبت خاک به دست آورد. در این مطالعه 23 نمونه خاک از نقاط مختلف استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری تهیه گردید. در انتخاب نمونه ها سعی شد دامنه وسیعی از انواع خاک های موجود برداشت گردد. پس از انتقال خاک ها به آزمایشگاه، درصد اندازه ذرات، درصد مواد آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، FC و PWP خاک ها با روش های مناسب اندازه گیری شد، و به کمک روش های رگرسیون یک متغیره و چندمتغیره (همراه با گزینش متغیر به صورت مرحله به مرحله)، رابطه FC و PWP با سایر خصوصیات خاک بررسی گردید. نتایج نشان داد که FC با درصد شن، درصد ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک رابطه قوی دارد. به طوری که این سه ویژگی در مدل چندمتغیره وارد می شوند (97/(r=0 و سایر متغیرها وارد نمی گردند. هم چنین، PWP نیز با درصد سیلت، ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی رابطه معنی دار داشته، این سه متغیر وارد مدل می شوند (95/r=0) آب قابل استفاده  (AWC)، اگر چه با درصد شن، سیلت و رس رابطه معنی دار دارد، لیکن هنگام استفاده از مدل چند متغیره تنها شن وارد می شود (82/(r=0 ه طور کلی، نتایج حاصله گویای آن است که برای تخمین FC و PWP این خاک ها می توان از سایر ویژگی های خاک استفاده نمود.

درجه موفقیت طرح های اقتصادی اجتماعی، به سطح اگاهی برنامه ریزان از نحوه برخورد افراد با ریسک بستگی دارد. چون کشاورزی فعالیتی ریسکی است، بنابراین اگاهی از رفتار ریسکی کشاورزان در هر منطقه امری ضروری است. این مطالعه به بررسی رفتار ریسک گریزی زارعین در منطقه همایجان، از توابع شهرستان سپیدان در استان فارس، پرداخته است. امار و اطلاعات مقطعی مورد نیاز از طریق پرسش نامه و مصاحبه حضوری با کشاورزان، و اطلاعات سری زمانی از سازمان کشاورزی استان فارس جمع اوری شده است. برای بررسی رفتار ریسکی زارعین در منطقه مورد مطالعه، از سه روش قاعده “اول اطمینان”، تابع تولید تصادفی یافته و مدل برنامه ریزی ریسکی تارگت موتاد استفاده شده است.نتایج حاصل از مطالعه نشان داد که کشاورزان منطقه مورد مطالعه، در تولید محصول ریسک گریزند، اما در مصرف نهاده های نوین دارای ریسک گریزی پایین هستند. علایم متغیرهای تابع تولید تصادفی تعمیم یافته، نشان داد که مصرف نهاده های نوین باعث کاهش ریسک می شود. مدل برنامه ریزی ریسکی تارگت موتاد نیز ریسک گریزی زارعین در تولید محصول را تایید کرد، به طوری که با افزایش ریسک، محصولاتی مثل گندم، که از ثبات نسبی قیمت یا عملکرد برخوردار است، وارد الگو شده، و محصولاتی مثل پیاز، که نوسان قیمت و عملکرد بالایی دارند، از الگو حذف می گردند.

از رسالت های عمده دانشگاه ها و به ویژه دانشکده های کشاورزی، اموزش، پژوهش و ارایه خدمات مورد نیاز جامعه است. مهم ترین مصداق ارایه خدمات برای دانشکده های کشاورزی، نشر و انتقال فن اوری، به وسیله برقراری ارتباط با نهادهای ترویجی است. از طریق این ارتباط پژوهشگران دانشگاهی با مسایل، نیازها، و شرایط کشاورزی جامعه اشنایی بیش تری یافته، از این اگاهی ها در امور اموزشی، طراحی و انجام فعالیت های تحقیقاتی خود بهره می گیرند. از طرف دیگر، جامعه کشاورزی با کمک مروجین، به جدیدترین یافته های علمی و راه حل های مناسب برای بهبود کشاورزی خود دست می یابد. لذا، ارتباط بین دانشکده های کشاورزی، به عنوان یک نهاد اموزشی و تحقیقاتی، با نهاد ترویج کشاورزی همواره مورد تاکید سیاستگزاران امر توسعه کشاورزی، پژوهشگران و اندیشمندان بوده است.در این پژوهش، با بهره گیری از مدل ارتباطات، چارچوب نظری مناسب تدوین، و سپس با مرور مطالعات پیشین، چهل و هفت عامل مهم در برقراری ارتباط بین پژوهش و ترویج تشخیص داده شد. با یک تحقیق میدانی از نوع توصیفی، نظریات استادان دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز و کارشناسان و مروجین کشاورزی استان فارس نسبت به اهمیت و تاثیر هر یک از عوامل مذکور، در وضعیت فعلی ارتباط بین دو نهاد، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که مهم ترین عامل در تقویت ارتباط بین دانشکده های کشاورزی با ترویج، اشنایی محققین دانشگاه از اوضاع کشاورزی منطقه می باشد. در پایان گزارش، سایر دستاوردهای این پژوهش، همراه با توصیه های عملی برای گسترش و تقویت ارتباط بین دو نهاد، ترویجی و اموزشی - پژوهشی ارایه شده است.

یکی از روش های تعیین وضعیت پتاسیم خاک، استفاده از منحنی های کمیت به شدت (Q/I) و پارامترهای آن است. تحقیق حاضر برای رسم منحنی های Q/I و به دست آوردن پارامترهای آن برای تعدادی از خاک های منطقه مرکزی و شمال ایران، و هم چنین تعیین ارتباط پارامترهای مذکور با بعضی از ویژگی های خاک، بر روی 15 خاک انجام گرفت. ریزنمونه هایی از هر خاک، با محلول های دارای نسبت فعالیت پتاسیم (ARk) متفاوت به تعادل رسانیده شد، و تغییر غلظت پتاسیم در محلول (ΔK)، به عنوان تابعی از نسبت فعالیت پتاسیم اندازه گیری گردید. با استفاده از اطلاعات به دست آمده، منحنی های Q/I برای هر خاک رسم و پارامترهای آن تعیین شد. هم چنین، هم بستگی بین پارامترهای Q/I و بعضی از ویژگی های خاک ها تعیین گردید.منحنی های Q/I به دست آمده، شکل معمول گزارش شده در منابع را نشان داد، ولی از نظر پارامترهای °AR°، PBCK، k و Kx، تفاوت های زیادی بین خاک ها مشاهده شد. نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل (°AR) بین 005/0 تا 532/0 با متوسط 20/0 5/0(mmol L 1)  ظرفیت بافری پتاسیم (PBCK) بین 4/4 تا 3/76 با متوسط 2/16 5/0(mmol Kg 1)/(mmol L 1 )، پتاسیم آسان قابل تبادل (°ΔK) بین 007/0 تا 737/0 با متوسط 25/0 cmol kg 1 و پتاسیم سخت قابل تبادل (Kx) بین 023/0 تا 550/0 با میانگین 3/0 cmol kg 1 متغیر بود. مطالعه هم بستگی بین پارامترهای Q/I و خصوصیات خاک، حاکی از هم بستگی معنی دار بین PBCK و °CEC(66/0=r)، AR با درصد پتـاسیم تبادلی (76/0(r= و °AR با پتاسیم محلول (89/0r=) بود. هم چنین بین (°ΔK) و مقدار پتاسیم تبادلی، هم بستگی معنـی داری (79/0r=)مشاهده گردید. به دلیل تفاوت زیاد بین خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک های مطالعه شده، ضرایب هم بستگی بین خصوصیات خاک و پارامترهای Q/I بالا نبود

به منظور تعیین زمان ابیاری و اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه لوبیاچیتی، ازمایشی در سال 1373 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، واقع در روستای شرودان از توابع فلاورجان، به صورت کرت های یک بار خرد شده، در قالب بلوک های کامل تصادفی، و در چهار تکرار اجرا گردید. کرت های اصلی به سه تیمار ابیاری پس از 3± 50، 3± 70 و 3± 90 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A (تیمارهای T1 تا T3) و کرت های فرعی به دو تاریخ کاشت هفتم خرداد و هفتم تیر اختصاص یافت.نتایج نشان داد که تاخیر در کاشت، از هفتم خرداد به هفتم تیر، گل دهی و رسیدگی فیزیولوژیک را تسریع، و کاهشی در حدود 6/29 درصد را در عملکرد دانه لوبیا باعث گردید. عملکرد دانه در تیمارهای آبیاری T1 تا T3 به ترتیب 1/3585، 5/3510 و 8/1925 کیلوگرم در هکتار شد، که اختلاف بین تیمارهای T1 و T2 با تیمار T3 در سطح یک درصد معنی دار گردید. عملکرد بیولوژیک در دو تاریخ کاشت هفت خرداد و هفت تیر، به ترتیب 1/8257 و 5535 کیلوگرم در هکتار و اختلاف انها معنی دار بود. بین تیمارهای T1 و T2 از لحاظ عملکرد بیولوژیک اختلاف معنی داری وجود نداشت. تعداد غلاف در متر مربع، که مهم ترین جزء در تعیین عملکرد دانه می باشد، به تنهایی 85 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کرد. شاخص برداشت تحت تاثیر تاریخ کاشت و تیمارهای ابیاری قرار گرفت. میانگین شاخص برداشت در تیمارهای T1 تا T3 به ترتیب 5/45، 1/46 و 37 درصد، و برای تاریخ های کاشت هفت خرداد و هفت تیر 8/42 و 9/44 درصد بود. بازده مصرف آب برای عملکرد دانه در تیمارهای T1 تا T3، به ترتیب 557/0، 556/0 و 329/0 کیلوگرم بر متر مکعب بود. به طور کلی، تیمار T2 بهترین رژیم ابیاری تشخیص داده شد.

اطلاعات مربوط به 1200 جوجه نر و ماده از 90 گروه پدری به منظور برآورد توارث پذیری اندازه های بدن و خصوصیات لاشه و روابط ژنتیکی و فنوتیپی آنها، در سه گروه ژنتیکی مشتمل بر مرغ های آمیخته بومی با یک نژاد خارجی گوشتی (گروه A)، مرغ های بومی که برای دو نسل بر اساس وزن هشت هفتگی تحت انتخاب بوده اند (گروه B) و یک گروه شاهد بومی (گروه C) مورد استفاده قرار گرفت. اثر گروه ژنتیکی، جنس و سیستم نگهداری (قفس یا بستر)، اندازه های بدن (طول و عرض ساق، و طول، عرض و زاویه سینه) و خصوصیات لاشه (وزن و بازده لاشه، میزان و درصد چربی حفره بطنی نسبت به وزن زنده و وزن لاشه) بررسی شد. آمار مورد نیاز برای اندازه های بدن در سن شش هفتگی (زاویه سینه در سن هشت هفتگی)، و آمار مورد نیاز برای خصوصیات لاشه در سن 10 هفتگی جمع آوری گردید.اثر گروه ژنتیکی بر تمام صفات مورد مطالعه (به استثنای عرض ساق پا) معنی دار بود (05/0>P) اثر جنس و روش نگهداری بر تغییرات صفات معنی  دار نبود. دامنه تغییرات برآورد توارث پذیری اندازه های بدن و خصوصیات لاشه وسیع بود، به طوری که خصوصیات ساق پا و سینه دارای کم ترین، و صفات مربوط به چربی حفره شکمی واجد بالاترین مقادیر ضریب وراثت پذیری بود. هم بستگی فنوتیپی بین اندازه های بدن، نسبت به هم بستگی ژنتیکی عموما در حد پایین تری بود. هم بستگی ژنتیکی بین اندازه های بدن و خصوصیات لاشه اکثرا معنی دار شد.

تعداد 720 قطعه نیمچه لگهورن سفید های لاین، از 14 تا 20 هفتگی، با دو رژیم غذایی کم انرژی و پرانرژی (2600 تا 3200 کیلوکالری انرژی قابل متابولیسم در کیلوگرم) تغذیه شدند. مرغ های تغذیه شده با هر یک از این دو سطح انرژی، به طور جداگانه در دوره تخم گذاری (20-44 هفتگی)، با شش رژیم غذایی شامل سه سطح انرژی کم، متوسط و پرانرژی (2600، 2750 و 2900 کیلوکالری انرژی قابل متابولیسم در کیلوگرم)، و در دو سطح چربی مکمل (صفر و دو درصد) تغذیه گردیدند.سطح انرژی دوره پرورش بر درصد تولید تخم مرغ، وزن تخم مرغ، مصرف خوراک روزانه، ضریب تبدیل خوراک و سن بلوغ جنسی در طی دوره تخم گذاری تاثیری نداشت. در صورتی که نیمچه های تغذیه شده با جیره پرانرژی، در شروع تخم گذاری وزن بیش تری نسبت به جیره کم انرژی داشتند. درصد تولید و وزن تخم مرغ در طول دوره تخم گذاری، با استفاده از دو درصد چربی مکمل در جیره، به طور قابل ملاحظه ای بهبود یافت. اما خوراک مصرفی و ضریب تبدیل تحت تاثیر چربی مکمل قرار نگرفت. میانگین های ضریب تبدیل، مصرف خوراک و درصد تولید تخم مرغ در طی دوره تخم گذاری، در جیره کم انرژی بیش تر از پرانرژی بود، اما وزن تخم مرغ تحت تاثیر انرژی جیره قرار نگرفت.

این ازمایش به منظور مطالعه اثر داروهای یونوفور (سالینومایسین، لازالوسید و نسبت ترکیبی انها) بر عملکرد طیور گوشتی اجرا شد. هم چنین، ارتباط این داروها با سه سطح متیونین ارزیابی گردید. تعداد 1215 قطعه جوجه یک روزه گوشتی تجارتی (ارین) به 81 گروه 15 قطعه ای تقسیم شدند و مورد ازمایش قرار گرفتند. این ازمایش در قالب طرح پایه کامل تصادفی، به صورت ازمایش فاکتوریل 3×3×3، شامل سه سطح دارو (صفر، سطح توصیه شده و 5/1 برابر سطح توصیه شده) و سه سطح متیونین (صفر، 1/0% و2/0%) انجام شد.نتایج نشان داد که این داروها افزایش وزن بدن را در 21 و 56 روزگی کم کردند (05/0>P). در اثر داروی لازالوسید، مصرف غذا کاهش یافته و ضریب تبدیل غذا به طور معنی داری (05/0>P)بدتر شد.افزایش سطح دارو اضافه وزن بدن و مصرف غذا را کاهش داد و ضریب تبدیل غذا را در دوره 21-42 و 0-56 روزگی به طور معنی داری (05/0>P)بدتر نمود. اثر مکمل متیونین بر وزن بدن در 42 روزگی و (05/0>P) بر ضریب تبدیل غذا در روزهای 21-42 و 0-56 معنی دار (01/0>P) بود. اثر متقابل نوع دارو و سطح دارو بر اضافه وزن بدن، مصرف خوراک و ضریب تبدیل غذا معنی دار (05/0 > P) گردید. لازالوسید مصرف اب را به طور معنی داری (05/0>P) افزایش داد. داروها رطوبت بستر و تلفات را تحت تاثیر قرار ندادند. از نتایج بالا چنین استنباط می شود که عملکرد سالینومایسین نسبت به لازالوسید بهتر بوده و هم چنین، مکمل متیونین تاثیری در جبران کاهش رشد ناشی از داروهای یونوفور نداشته است.

در ایـن مطالعه از 2510 رکورد صفات تولید مثلی مربوط به 879 راس میش جفت گیری کرده با 164 راس قوچ، از سال 1368 تا 1376، در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند بختیاری، به منظور تعیین عملکرد و براورد برخی از عوامل محیطی موثر بر صفات تولید مثلی در گوسفندان نژاد بختیاری استفاده گردید.میانگین و خطای معیار برای صفات تولید مثلی، بدین شرح براورد گردید: نسبت ابستنی 01/0± 90/0، تعداد بره متولد شده به ازای هر میش تحت امیزش 01/0 ±06/1، تعداد بره زنده متولد شده به ازای هر میش تحت آمیزش 01/0± 00/1، تعداد بره شیرگیری شده به ازای هـر میش تحت آمیـزش 01/0± 93/0، تعداد بـره زنده متولد شده در هر زایمان 01/0± 10/1، تعداد بـره شیرگیری شده در هـر زایمان 02/0± 01/0 و تعداد بره شیرگیری شده به ازای هر میش زنده زا 01/0 ±09/1. سال جفت گیری بر روی همه صفات مورد بررسی اثر کاملا معنی داری (01/0>P) نشان داد. سن میش در زمان جفت گیری نیز تاثیر معنی داری (05/0 یا 01/0>P) بر روی اغلب صفات مورد مطالعه داشت. حداکثر عملکرد صفات تولیدمثلی، در میش های گروه سنی 4 تا 5 ساله حاصل گردید. زمان آمیزش نیز بر روی همه صفات مورد بررسی معنی دار (05/0 یا 01/0>P) بود. حداکثر عملکرد صفات تولیدمثلی مربوط به میش هایی بود که در خلال نیمه اول فصل جفت گیری امیزش داده شده بودند. نوع تولد نیز تاثیر کاملا معنی داری (01/0>P) روی صفات مربوط به تعداد بره متولد شده و شیرگیری شده نشان داد. لذا با توجه به اثر ملاحظه عوامل محیطی بر صفات مورد بررسی، و به منظور افزایش بازده تولیدمثلی، علاوه بر بهبود شرایط محیطی (جایگاه، مدیریت، تغذیه و ...)، آمیزش در ابتدای فصل جفت گیری و انتخاب ترکیب سنی مناسب برای گله های میش پیشنهاد می گردد. در این ترکیب، کاهش درصد میش های بالاتر از پنج سال باعث بهبود عملکرد گله خواهد شد.

به منظور برآورد ضریب وراثت پذیری صفات ظاهری زنبور عسل کارگر و عملکرد کلنی زنبور عسل، 30 ملکه مادر، از زنبورستان مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان اصفهان، به طور تصادفی انتخاب شد. از هر ملکه مادر، پنج ملکه دختر پرورش داده شد و پس از جفت گیری طبیعی به کلنی های همسان معرفی گردید. میزان عسل استخراجی تابستان اندازه گیری، و میزان عسل پاییز بر اساس مساحت سطح قاب سرپوشیده عسل برآورد گردید. تولید عسل سال از مجموع عسل تولیدی تابستان و پاییز محاسبه شد. برای تعیین ابعاد بدن زنبورهای کارگر، نمونه هایی که به صورت تصادفی از هر کلنی انتخاب شده بود، با استفاده از استریو میکروسکوپ مجهز به عدسی چشمی مدرج، بر اساس روش روتنر (1985) اندازه گیری و ضریب وراثت پذیری صفات با استفاده از هم بستگی داخل فامیل برآورد گردید. ضریب وراثت پذیری تولید عسل تابستان، زمستان و کل تولید عسل سالیانه به ترتیب (62/0± 65/0)، (58/0± 51/0) و (64/0± 36/0) برآورد شد. وراثت پذیری صفات ظاهری، به ترتیب: طول خرطوم (08/0± 64/0)، طول ساق (07/0±  45/0)، طول ران (08/0 ± 50/0)، طول پنجه (07/0± 47/0)، عرض پنجه (04/0± 33/0)، طول بال جلو (06/0 ±42/0)، عرض بال جلو (10/0± 90/0) طول کوبیتال (05/0 ±20/0) ، شاخص کوبیتال (08/0± 50/0)، طول بال عقب (01/0± 94/0) و تعداد قلاب لبه جلویی بال عقب (07/0± 45/0) برآورد گردید. با توجه به میزان وراثت پذیری تخمینی تولید عسل، انتخاب بر اساس این صفت می تواند باعث افزایش عسل تولیدی شود. عرض بال جلو، و بعضی صفات ظاهری دیگر همچون طول بال عقب، دارای وراثت پذیری بالایی می باشند که انتخاب بر اساس این صفات نیز می تواند باعث تغییر سریع آنها گردد. 

تعداد 400 جدایه قارچ .Ascochyta rabiei (Pass.) Lab از مزارع آلوده نخود کشور، از قبیل منطقه دریاچه زریوار مریوان در استان کردستان، شبستر و خسروشهر در استان آذربایجان شرقی، سرو، بوکان و شاهین دژ در استان آذربایجان غربی، مشهد و ایلام جمع آوری شد. این جدایه ها از نظر خصوصیات رشد کلنی و اسپورزایی روی محیط کشت و قدرت بیماری زایی تفاوت کمی نشان دادند، و بر اساس منطقه جمع آوری به 17 گروه، و نهایتا بر اساس خصوصیات مورفولوژی کلنی ها روی محیط های کشت مختلف به 11 گروه تقسیم شدند. جدایه شماره 16 از مشهد بیش ترین و جدایه شماره یک از استان کردستان کم ترین میزان رشد را داشت. یک جدایه از هر گروه به عنوان نماینده انتخاب شد و بیماری زایی آنها مورد آزمایش قرار گرفت. در این طرح نوع واکنش 11 جدایه رقم افتراقی و یک رقم محلی (جم) بررسی گردید، و بر اساس عکس العمل ارقام شاخص مطابق روش ایکاردا (ICARDA) دو نژاد فیزیولوژیک شماره چهار و شماره شش تشخیص داده شد.

در سال های 1375 و 1376، مناطق انتشار و خسارت زنبور سیاه مغزخوار پسته و زنبور طلایی مغزخوار پسته در استان اصفهان مطالعه شد. هم چنین، تغییرات فصلی جمعیت زنبور سیاه مغز خوار پسته در مرحله لارو، شفیره و حشره کامل، در سه باغ، و در هر باغ با شکستن 200 میوه، که این میوه ها بیش از 50% آلوده به آفت بودند، هفته ای دو بار مورد بررسی قرار گرفت. در سال 1376، روند تخم ریزی و خسارت روی یک صد میوه، که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، به طور هفتگی مطالعه شد. در این مطالعه، مراحل رشد و نمو آفت و گیاه پسته با هم مقایسه گردید. زنبور سیاه مغزخوار پسته در کلیه منـاطق بازدیـد شده وجـود داشت، گونـه غـالب بود و 8/0- 4/75 درصد خسارت داشت. در سال 1376، در یک باغ، شروع، اوج و خاتمه شفیرگی به ترتیب 17/1، 17/2 و 31/2 مشاهد شد. ظهور حشرات کامل به ترتیب فوق، در تاریخ های 14/2، 28/2 و 14/3 اتفاق افتاد. در دو باغ دیگر، یکی در سال 1375 و دیگری در سال 1376، این پدیده با کمی تفاوت، روند مشابهی داشت. شروع، اوج و خاتمه تخم ریزی، در سال 1376، در یک باغ، در تاریخ های 28/2، 7/3 و 11/4 مشاهده گردید. مراحل رشد و نمو درخت پسته رقم فندقی ریز اصفهانی به 9 مرحله تقسیم شد، و تاریخ های فوق با آن مقایسه گردید. در این مطالعه، زنبور سیاه مغزخوار پسته هر یک تا دو سال یک نسل داشت، درون هر میوه آلوده یک تخم مشاهده شد و یک دوره توقف فعالیت طولانی در لاروهای سن یک مشاهده گردید. کاربرد این اطلاعات در مدیریت مبارزه با آفات پسته مورد بحث قرار گرفته است.