پژوهشهای نهج البلاغه
سال:1395 | دوره:14 | شماره:48 |تعداد مقالات:7

اگرچه جهان با حکومت عدل امام علی (ع) چندان نپایید، اما این حکومت به بسیاری از اهداف خود رسید و از جمله آنکه «این حکومت الگو و اسوه حکومت پاک سیرتان در گذر تاریخ شد».گویا این حکومت برپا شد تا دلیل و راهنمای همه کسانی باشد که در طول تاریخ به حکومت عدل و پاکیزه می اندیشند، حکومتی که در آن حق تفسیر عدل است و عدل تفسیر و معنی حق، و این همه مستلزم احیا و توسعه مکارم اخلاقی در میان حکمرانان و مردم است، تا منزلت حکمرانی اخلاقی حاصل آید و جلوه های اخلاق در حکومت پدیدار شوند و حکومت حق مدار شکل بگیرد، حکومتی که بر مدار اخلاق توسعه می یابد و هربار ابتلاء به خطا، آن را به اصلاح خود برمی انگیزد و به احیای مکارم اخلاقی در حکومت و حکمرانی مشتاق تر و امیدوارتر می سازد و مصمم می نماید. این حکومت اسوه است، اسوه ای نیکو برای برای آیندگانی که به بلوغ فهم و درک و توان حفظ و نگهداری از سازه های گوناگون حکومت عدل دست می یابند.

با ظهور و گسترش اسلام آنچنان تحول عظیم علمی فرهنگی ای در جامعه و پیرو آن در عرصه بانوان به وجود آمد که ایشان را از حضیض جاهلیت به اوج عالمیت رساند. مسلم است که این تحول فرهنگی بی نظیر نیازمند پیگیری و استدامه جدی از سوی سیستم حکومت اسلامی است. سیره فردی و اجتماعی علوی جلوه بی همتایی از اهمیت بخشی به دانش زنان، و تربیت و استفاده به جا از ظرفیت علمی زنان در عرصه های مختلف بود. . این نوشتار با استفاده از روش تحلیل متن استقرایی- قیاسی در سه مرحله توصیف، تحلیل و مقوله بندی(از طریق کدگذاری باز)، عمدتا به صورت استقرایی به تحلیل محتوای اقوال و سیره عملی حضرت علی در خصوص فرهنگ آموزش عالی زنان در سطوح مختلف پرداخته، و مولفه های کلی حضور فرهنگی علمی زنان در حکومت علوی را استخراج نموده، و اثبات کرده که در دیدگاه علوی نه تنها زنان از لحاظ قابلیت علمی و استعداد عقلی متفاوت و مادون نیستند، بلکه حضرت علی علیه السلام به رشد و شکوفایی علمی ایشان توجهی خاص داشته اند. منش و سیره علوی براین اساس استوار است که علاوه بر آموزش جامع زنان خانواده، زنان جامعه را نیز در عرصه های مختلف علمی-معرفتی توانمند سازد، و حسب مورد از این نیروی متعالی در رده های مختلف حکومتی استفاده نماید.

انسان به دلیل ویژگی اختیار و توانایی تمرد، به نظارت نیازمند است، منطقا اهمیت نظارت و کنترل کارگزاران و مدیران باید به صورت مضاعف دیده شود، زیرا همواره احتمال سوءاستفاده ی آنان از قدرت وجود دارد. کنترل و نظارت در دستگاه اداری وظیفه ی اجتناب ناپذیر رهبران تلقی می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارکان و وظایف مدیریتی در مفاهیم عمیق و سیره ی عملی اماما علی(ع) در پی پاسخ به این مسئله است که سیستم نظارت بر مدیران در مدیریت علوی چگونه است؟ با بررسی نمود ها و رهنمود های مدیریتی و نظارتی امام علی (ع) نظارت را در مدیریت علوی بر پایه ی عدالت و حق محوری و در قالب ترکیبی نمایان شد. این پژوهش حاضر نشان داد امام علی (ع) علاوه بر این که مدیران را به رعایت تقوای الهی و نظارت و کنترل درونی سفارش می نمود، با ایجاد سیستم های نظارتی و کنترلی با محوریت عدالت، به صورت مستقیم و غیر مستقیم، از عملکرد مدیران آگاهی یافته و به کارگزاران دستور می داد که از وجود مکانیزم نظارت و کنترل بر کارکنان غافل نمانند.

تکریم مردم در تعامل سیاسی از منظر نهج البلاغه در سیره عملی امام علی (ع) امری برجسته است. این پژوهش با هدف چیستی و چرایی و چگونگی موضوع و روش مطالعه داده بنیاد و با گردآوری کتابخانه ای تدوین یافته است. داده ها به روش توصیفی تحلیلی، تجزیه و تحلیل گردیده اند. پژوهش نشان داد که در الگوی حکومتی امام علی(ع) تکریم مردم با نگرش به کرامت ذاتی انسان و به اقتضای تکلیف انسانیاو بوده و با کشف 22 شاخص از نهج البلاغه پیرامون تکریم مردم، فرضیه های تحقیق اثبات و این شاخص ها، ذیل چهار مقوله ی «فرهیختگی»، «حق»، «عدل» و «عزت» قرارگرفت. این چهار مقوله پارادایمهای نظریه مورد بحث را شکل داد. معنای این نظریه آن است، در جامعه ای که مردم در تعامل سیاسی با زمامدار، از عزت برخوردار و حق خود را استیفا نمایند، امور متناظر به آنان، بر بستر عدل جاری و زمینه ی فرهیختگی مردم فراهم خواهدد گشت، چنین تعاملی، بر محور تکریم استوار است.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

موضوع حاکمیت و مدل سیاسی در اسلام از دو منظر و در دو برهه قابل بررسی و ملاحظه است: 1)عصر حضور امام معصوم و 2)عصر غیبت امام معصوم. در عصر حضور، حاکمیت بر اساس نظام «امامت» (به معنای خاص) استوار است بدین معنا که در یک سازوکار اصطفایی- ماورایی حق حاکمیت به معصومان تفویض می شود. در عصر غیبت این امر با گونه ای ارتباط و پیوند با مدل و نظام جامع امامت ارتباط می یابد. این پژوهش ثابت کرد که آموزه های نهج البلاغه، از جمله خطبه 40 و نامه 62، با بیان برهانی و استدلالی، مدل سیاسی عصر غیبت را نظام دینی (نه فقط نظام دینداران) دانسته و حاکمیت آن را از آن بهترین ها از حیث علم و عدل و کفایت قلمداد می کند.

امروزه عقلانی شدن ساختار جوامع نوین موجب تقلیل کارایی اشکال مستقیم قدرت شده است. در این راستا اتخاذ راهبردهای غیر مستقیم اقناعی و از آن جمله « نفوذ اجتماعی»، به عنوان یکی از اثربخش ترین ابزارها به شمار می آید. این راهبردها با برخورداری از وصف پویندگی، متناسب با مقتضیات هر برهه تنوع می یابد. انتزاع مفهوم نفوذ اجتماعی از رهگذر بازخوانی روش های زمامداری امام علی (ع)، تجلی گر الگوی تاثیرگذاری در حوزه ارزش های انسانی و اجتماعی می باشد. مقاله حاضر پژوهشی میان رشته ای با هدف واکاوی راهبردهای نفوذ اجتماعی در جهت ترویج روابط اجتماعی هم سطح و پرهیز از برتری جویی، بر اساس خطبه قاصعه است. یافته های این تحقیق نشان داد که در این خطبه از رهگذر ارائه شواهد تاریخی، معرفی گروه های مرجع مثبت و منفی در جهت تغییر، تصویرپردازی هنری، بصیرت افزایی، تولید تعهد اجتماعی و اثرگذاری آوایی به مثابه راهبردهایی در جهت نفوذ اجتماعی استفاده شده است.