بصیرت و تربیت اسلامی
سال:1400 | دوره:18 | شماره:57 |تعداد مقالات:6

زمینه و هدف: امام خمینی(ره) با صدور پیامی در تاریخ 16 مرداد 1358 با دعوت از عموم مسلمانان و مستضعفان جهان، آخرین جمعة ماه مبارک رمضان را به عنوان روزِ قدس نام گذاری نمودند؛ ابتکاری آگاهانه که باوجود گذشت بیش از چهل سال از صدور آن، همچنان توسط ملت های مسلمان و آزادگان جهان در جهت رهایی فلسطین از اشغال صهیونیست ها دنبال می شود. این پژوهش، با هدف تحلیل مضمون روزِ قدس در اندیشة امام(ره) درصدد است تا به این پرسش اساسی پاسخ گوید که: اهداف امام خمینی از نام گذاری روزِ قدس چیست و کارویژه های آن از منظر ایشان کدام اند؟ روش: این پژوهش از نوع کیفی و با روش تحلیلِ مضمون انجام شده است. جامعة آماری آن، شامل مجموع بیاناتِ فاقد طبقه بندی بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران از 16 مردادماه 1358 تا خرداد ماه 1368 در موضوعات مرتبط با پژوهشِ حاضر است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای با ابزار فیش برداری و مراجعه به اسناد دست اول بوده که برای این منظور، نرم افزار مکس کیودا مورداستفاده قرار گرفته است. یافته های پژوهش نیز، با استفاده از ترسیم شبکة مضامین، تحلیل و ارائه شده است. یافته ها و نتیجه گیری: مهم ترین اهداف امام خمینی(ره) از نام گذاری روز قدس را می توان در آزادی فلسطین از اِشغال صهیونیست ها، رهایی مسلمانان در کشورهای اسلامی و مستضعفان جهان از سلطة کشورهای مستکبر دانست؛ برای نیل به این اهداف، کارویژه هایی که روز قدس دنبال می کند، عبارت اند از: ایجاد همبستگی میان همة مسلمانان و مستضعفان، مقابله با اِشغالگری صهیونیست ها و کوتاه نمودن دست مستکبران از ممالک اسلامی، تبدیل مسئلة فلسطین از موضوعی عربی به اسلامی، ترویج روحیة مقاومت و ایستادگی، زنده و در اولویت نگاه داشتن مسئلة فلسطین.

زمینه و هدف: شناخت دنیا یکی از شاخه های علوم دینی و ازجمله مهم ترین وظایف هر دینداری است که بدون این شناخت، امکان تعامل درست با دنیا فراهم نمی شود. بر اساس چنین ضرورتی، مقالة حاضر به دنبال تبیین حقیقت دنیا بر اساس کلام امیر مؤمنان علی(ع) و طراحی الگوی مفهومی مبتی بر آموزه های دنیاشناختی آن حضرت است. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و روش داده بنیاد، اسناد مربوط به بیانات امام علی(ع) در مورد دنیا را بررسی کرده است. کلام امیر مؤمنان به عنوان جامعة تحقیق و روایاتِ ناظر به اهداف پژوهش، به عنوان نمونة تحقیق مورداستفاده قرار گرفته است. سازماندهی مطالب با نرم افزار «سیتاوی» و کدگذاری با نرم افزار «مکس کیودا» انجام شد. برای احصای محور های اصلی آموزه های دنیاشناختی علوی و ایجاد الگوی مفهومی، فرایند سه مرحله ای کدگذاری: الف) تعیین نشانه ها در اسناد؛ ب) استخراج مفاهیم از نشانه ها؛ ج) استخراج ابعاد و تعیین محور های اصلی از مقوله ها، طی شد. یافته ها و نتیجه گیری: با مطالعة بیانات امام علی(ع) روشن شد که الگوی مفهومی مبتنی بر آموزه های دنیاشناختی آن حضرت، در چهار محور اصلی ترسیم می شود که عبارت اند از: 1) ماهیت شناسی دنیا؛ 2) معرفی دنیای ممدوح؛ 3) معرفی دنیای مذموم؛ 4) ارائة راهکارهای مقابله با دنیا و اتخاذ رویکردی درست نسبت به آن. همچنین، تحلیل محتوای کلام امیر(ع) نشان داد که بیشترین تأکید آن حضرت بر «شناخت درست دنیا» بوده است که به عنوان پیش نیاز اصلی برای «اتخاذ رویکرد و رفتار درست نسبت به دنیا» مطرح می شود. بدین ترتیب بر اساس یافته های تحقیق، می توان گفت که کوشش در راه دنیاشناسی و عمل بر طبق این شناخت، تکلیفی اجتناب ناپذیر برای همة پیروان آن حضرت است.

زمینه و هدف: مسئلة اصلی مقالة حاضر این است که شبکه های مجازی مذهبی تا چه اندازه در آرامش دهی اجتماعی کاربران خود مؤثرند؟ روش: جامعة آماری این پژوهش که به روش کیفی از نوع تحلیل مضمون انجام شده، شامل دانشجویان (رشتة معارف 9 نفر) و کارکنان و اساتید (گروه معارف و اخلاق اسلامی و علوم سیاسی 12 نفر) دانشگاه علوم انتظامی امین که درمجموع 21 نفر بودند. روش گردآوری اطلاعات، میدانی و ابزار آن مصاحبة عمیق نیمه ساختاریافته بود که به روش هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. جهت افزایش قابلیت اعتماد یافته های تحقیق پروتکل مصاحبه شامل نحوة شروع مصاحبه ورود به موضوع، و سیر سؤالات تدوین و در طول مصاحبه ها راهنمای پژوهشگر در مصاحبه بود تا از پراکنده گویی و نوسان زیاد در مصاحبه اتفاق نیفتد. این مراحل با تأکید بر دیدگاه بروان و کلارک (2006) انجام شد. یافته ها و نتیجه گیری: شبکة مضامین، نشان می دهد که مضمون اصلی تحقیق یعنی همان تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی مذهبی بر آرامش اجتماعی (کاربران) مشتمل بر چهار مضمون سازنده: «آسیب ها، مشکلات و چالش های خانوادگی»، «رفع نیازهای فردی و اجتماعی»، «پیوندها، وابستگی ها و دل بستگی ها»، «صبر و بردباری، کنترل احساسات و پیشگیری از تنش ها»، بود که هر یک از این مضامین خود به مضامین پایه و سازمان دهنده تقسیم شده بود. نتایج نشان می دهد که نظر به مذهبی بودن جامعة ایران، شبکه های اجتماعی می تواند ضمن تعمیق بخشیدن به اعتقادات دینی جوانان به روشی جدید، مشترکات بیشتری میان اعضای شبکه های اجتماعی تولید، بازآفرینی کند و باعث ایجاد آرامش شود.

زمینه و هدف: ازآنجایی که امنیت در مفهوم متعارف و مادی در تطبیق با رویکرد دینی دارای تفاوت هایی است، رفع ابهام و شفاف سازی محتوایی و شکلی مفهوم امنیت نیازمند بررسی است که این مقاله تبیین این مهم را عهده دار است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش اجرا، توصیفی-تحلیلی است و جمع آوری اطلاعات آن از طریق بررسی اسنادی و فیش برداری و بهره گیری از منابع کتابخانه ای و پژوهشی صورت گرفته است. یافته ها: امنیت دارای تأثیری شگرف بر سیاست های کنشگران در همة ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ازجمله کیفری و جنایی است. درواقع نوع، محتوا و مدل سیاست های جنایی و کیفری با تأثیرپذیری از تفسیری که کنشگران مؤثر در این عرصه چه در بعد تقنینی، قضایی و اجرایی از امنیت می نمایند متحول می شوند. تأثّر سیاست های کیفری و جنایی اسلام از امنیت مبتنی بر تعریفی ذواضلاع از امنیت و در راستای امنیت افزایی مادی و معنوی مخاطبان این سیاست ها یعنی همة شهروندان جامعه اسلامی و به منظور تعالی ایمانی آنها در قرب به الله خواهد بود. نتیجه گیری: ازآنجایی که در رویکرد دینی برخلاف رویکرد مادی، این ارزش در کنار شأن مادی و دنیایی خود، دارای ساحتی معنوی و اخروی است که منشأ آن فراتر از عقل مادی و محدود انسانی است و درواقع منشأ الهی و وحیانی دارد و در تعاملی هماهنگ و همسازوار با سایر ارزش ها مانند عدالت و آزادی و نه در تزاحم و تعارض با آنها، ضمن تأمین امنیت و ایمنی مادی افراد، سعی در تعالی معنوی ایشان در همة عرصه ها و نیل به قرب الهی را ازجمله در عرصة سیاست گذاری جنایی و کیفری را دنبال می کند.

زمینه و هدف: هدف اصلی مطالعة حاضر، بررسی مبانی دینی و کارکردهای اجتماعی نظارت همگانی در نیروی انتظامی است. نظارت در دین مبین اسلام در سه نوع مشخص شده است: اولین سطح، نظارت خداوند متعال که تمام اعمال، حرکات و سکنات و حتی نیات آدمیان را مورد ثبت، ضبط و رسیدگی دقیق قرار می دهد. علاوه بر نظارت نامرئی الهی، دو نوع نظارت دیگر در طول آن وجود دارد. یکی نظارت مستقیم و غیرمستقیم امام و حاکم مسلمین، دیگری نظارت همگانی مردم بر یکدیگر و نیز بر حاکمان و دستگاه های عمومی حکومتی است. روش: پژوهش حاضر مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی، با استفاده از منابع مکتوب و تجارب زیسته و مطالعة میدانی محقق انجام گرفته است. یافته ها و نتیجه گیری: نظارت همگانی در زبان دین با تعبیر «امربه معروف و نهی ازمنکر» ازجمله تکالیف شرعی است و یادآور مسئولیت عظیم اجتماعی آحاد مردم جامعه در برابر عملکرد مردم و نیز دستگاه های حکومتی است. در نظام مردم سالار دینی، نظارت همگانی نه تنها حق مردم، بلکه تکلیف و حکم شرعی برای شهروندان است. به عبارت دیگر هرگاه منافع فردی و جمعی، در موردی چنان باشد که به هیچ روی قابل چشم پوشی نباشد، شهروندان جامعه اسلامی نمی توانند و نباید در تحقق آن کوتاهی کنند. بر این اساس می توان این گونه نتیجه گیری نمود که توسعة «نظارت همگانی» بر رفتار و عملکرد کارکنان نیروی انتظامی، ضامن سلامت و دوام سازمانی، اعتماد و رضایت شهروندان، راهگشا و زمینه ساز خدمات بهتر به مردم، وظیفه شناسی، کارآمدی و پویایی این سازمان خواهد بود.

زمینه و هدف: مصرف مواد مخدر و روان گردان توسط اطفال و نوجوانان امروزه به یکی از دل نگرانی های سیاست گذاران جنایی تبدیل شده است. ازاین رو، پیشگیری از مصرف مواد مخدر و روان گردان، و حفظ امنیت جوامع از اهمیت بسیاری برخوردار است. پیشگیری رشدمدار یا زودرس، یکی از گونه های پیشگیری غیرکیفری است که نسبت به اطفال و نوجوانان اعمال می شود که در قالب تدابیر خانواده محور و مدرسه محور جلوه می کند؛ نگارندگان در این مقاله به تبیین برنامه های پیشگیری خانواده محور از گرایش اطفال و نوجوانان به مصرف مواد مخدر و روان گردان با نگاهی به آموزه های قرآنی خواهند پرداخت. روش: این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی با نگاهی به آموزه های قرآنی انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: با توجه به آموزه های قرآنی مبتنی بر نقش محوری خانواده در راستای تربیت اطفال، هرچه حضور طفل در محیط خانه بیشتر باشد و یا اینکه والدین نسبت به روابط اطفال و نوجوانان در محیط های بیرون از خانه نظارت و کنترل بیشتر داشته باشند، به همان نسبت از گرایش اطفال و نوجوانان به مصرف مواد مخدر و روان گردان کاسته می شود. آموزش زودرس والدین بر مبنای اندرزهایی که حضرت لقمان نسبت به فرزندان خود به کار میبرد و اصول صحیح تربیتی را ارائه میدهد، یکی از مؤثرترین شیوه های مداخله و پیشگیری رشد مدار برای مقابله با گرایش اطفال و نوجوانان به مصرف مواد مخدر و روان گردان است؛ یکی از نکاتی که در قرآن کریم اشاره می شود رفتار و سخن نیکو داشتن و نقش آن در تقویت اعتمادبه نفس اطفال و نوجوانان و رشد و بالندگی شخصیت آنان است.