آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1400 | دوره:89 | شماره:1 (پیاپی 112) |تعداد مقالات:17

شته مومی کلم Brevicoryne brassicae (Linnaeus) یکی از آفات مهم مزارع کلزا در کشور می باشد که به اندام های مختلف گیاه نظیر برگ، ساقه، گل و غلاف خسارت می زند. در این پروژه پنج رقم کلزا شامل (اکاپی، لیکورد، طلایه، مودنا و تسیلو) و دو هیبرید Hyola308, Hyola401)) جهت بررسی ویژگی های زیستی و تولیدمثلی شته مومی کلم روی آن ها در شرایط گلخانه ای با دمای 2± 20 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 50 درصد، و دوره نوری 8: 16 ساعت (تاریکی: روشنایی) بررسی شد. با محاسبه مقادیر پارامترهای رشدی شته مومی کلم روی ارقام و هیبریدهای مختلف کلزا در شرایط گلخانه مشاهده شد که هیبریدهای Hyola401 و Hyola308 با داشتن نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) بالاتر و طول دوره پورگی کوتاه تر در مقایسه با سایر ارقام، میزبان های مناسبی برای افزایش جمعیت آفت بودند. در حالی که ارقام اکاپی، طلایه و تسیلو با داشتن rm کمتر و طول دوره پورگی بیشتر، میزبان های نامناسبی جهت فعالیت های زیستی و تولیدمثلی آفت در شرایط گلخانه بودند و برای استفاده در برنامه مدیریت کنترل تلفیقی توصیه می شوند.

سمیت ناخالصی های یک آفت کش حتی در غلظت های بسیار اندک، در برخی موارد ممکن است معادل ماده موثره آفت کش یا بیشتر از آن باشد. این سمیت می تواند برای مصرف کننده محصولات کشاورزی و همچنین محیط زیست خطرناک باشد. بنابراین کنترل این ناخالصی ها در تکنیکال آفت کش ها بسیار مهم است. بر این اساس در این تحقیق درصد خلوص تکنیکال کلرپایریفوس و همچنین میزان دو ناخالصی مهم آن شامل سولفوتپ و 3 و5 و6-تری کلروپیریدینول یا TCP بررسی شد. بدین منظور از تکنیکال کلرپایریفوس متعلق به 31 شرکت فرمولاتور به صورت تصادفی نمونه برداری و آنالیز شد. برای آنالیز از دستگاه LC-MS/MS مجهز به آنالایزر چهار قطبی سه گانه استفاده شد. نتایج نشان داد، 4/6 درصد از نمونه های تکنیکال حاوی ماده موثره کمتر از مقدار حد مجاز بودند. در 7/9 درصد از نمونه ها مقدار سولفوتپ بیشتر از مقدار مجاز توصیه شده FAO بود و در بیش از 2/32 درصد از نمونه ها مقدار TCP بیشتر از حد مجاز بود. نتایج این تحقیق نشان داد تامین تکنیکال آفتکش ها از منابع معتبر و بررسی میزان ناخالصی ها آن ها یک ضرورت اجتناب ناپذیر بوده و باید در مراحل کنترل کیفی آنها مورد توجه جدی قرار گیرد.

مگس میوه زیتون (Bactrocera oleae) آفت کلیدی زیتون در استان های گیلان، قزوین و زنجان است. در این پژوهش نوسانات فصلی و بیواکولوژی جمعیت باغ های زیتون, و میزان آلودگی یاغات زیتون در منطقه طارم سفلی طی سال های 95-1393 بررسی شد. نوسانات جمعیت حشرات کامل با استفاده از تله های فرومون (کارت های زرد چسبنده) و روند رشدی آفت و درصد آلودگی میوه ها، با نمونه برداری از میوه ها انجام شد. براساس نتایج، حشرات کامل در تمام طول سال شکار شدند ولی تراکم آنها در زمان های مختلف بسته به شرایط آب و هوایی متفاوت و دارای 3 تا 4 نسل هم پوشان در سال بود. مراحل نابالغ آفت از اواخر خرداد و شروع تخم گذاری حشرات ماده روی میوه ها در اواخر بهار و اوایل تابستان، هم زمان با سخت شدن هسته زیتون مشاهده شد. این وضعیت بیانگر شروع اولین نسل مگس زیتون بود. نسل دوم آفت از اواخر مرداد تا اواخر شهریور و نسل سوم در اوایل مهر شروع شد. میانگین درصد آلودگی در کلج و قوشچی، در این سه سال، به ترتیب 34/2، 1/5، 7/4، 2/6، 7/8 و 3/21 ثبت گردید.

بیماری بلایت باکتریایی لوبیا یکی از مخرب ترین بیماری در زراعت های لوبیا در سراسر جهان است. تعداد 105 نمونه از گیاهان وحشی تیره لگومینوز شامل Astragalus ovinus، Vicia villosa و Vicia lutea که فاقد علایم آشکار بیماری بودند از جنگل های زاگرس ایران جمع آوری و تعداد 36 جدایه باکتریایی جداسازی شدند. بر پایه برخی صفات مانند توانایی حل نمودن فسفات، فعالیت پروتیازی، تولید اکسین و سیانید هیدروژن و نیز قابلیت آنتاگونیستی، سه اندوفیت برتر از بین آن ها انتخاب و با انجام آزمون های فنوتیپی و تکثیر ژن 16S rDNA، یک سویه Pseudomonas fluorescens و دو سویه از گونه های جنسBacillus شناسایی شدند. هر سه سویه موجب افزایش معنی دار رشد گیاهان لوبیای آلوده در سطح پنج درصد و کاهش بیش از 70 درصد بیماری گردیدند. این اولین گزارش از وجود و قابلیت های باکتری های اندوفیت از گیاهان وحشی لگومینوز در جنگل های زاگرس ایران می باشد.

فراوانی تریپس غربی گل Frankliniella occidentalis همراه با فراوانی تریپس پیاز Thrips tabaci در گلخانه های گوجه فرنگی، خیار، آلسترومریا، رز و ژربرا در شهرستان اصفهان، با نمونه برداری هفتگی از آذر 1397 تا اردیبهشت 1398 بررسی شد. همچنین توان رقابتی این دو گونه روی گیاه خیار، با محاسبه پراسنجه های جدول زندگی-باروری آنها در دو دمای مختلف و اندازه گیری تراکم هر گونه با گذشت زمان با تراکم های مختلف اولیه مقایسه شد. نتایج نشان داد که در گلخانه ها همواره جمعیت تریپس غربی گل نسبت به تریپس پیاز بیشتر بود. پراسنجه های جدول زندگی باروری نشان داد که افزایش دما باعث افزایش جمعیت تریپس غربی گل می شود. در دمای 25 درجه سلسیوس نرخ ذاتی افزایش جمعیت (17/0 بر روز) و نرخ خالص تولید مثل (51 پوره) تریپس پیاز بالاتر از تریپس غربی گل بود و در دمای 27 درجه سلسیوس تریپس غربی گل دارای نرخ ذاتی افزایش جمعیت (18/0 بر روز) و نرخ خالص تولید مثل (45 پوره) بالاتری نسبت به تریپس پیاز می باشد. همچنین ارزش رقابت درون گونه ای برای تریس پیاز و تریپس غربی گل به ترتیب 34/0 و 14/0 بود که نشان می دهد رشد جمعیت تریپس پیاز تحت تاثیر رقابت درون گونه ای قرار می گیرد و تریپس غربی گل در رقابت بین گونه ای موفق تر عمل می کند.

بروز مقاومت در جمعیت های کرم میوه گوجه فرنگی در برابر آفت کش ها و میزبان های تراریخته به کرات گزارش شده است. از این رو توسعه روش های جایگزین کنترل این آفت ضروری است. این تحقیق با هدف ارزیابی اثر جلب کنندگی و کشندگی فرآورده Noctovi® ، حاوی مواد فرار گیاهی جلب کننده برای کنترل Helicoverpa armigera انجام شد، علاوه بر این به منظور سنجش کارآیی آن درروش جلب برای کنترل خسارت آفت در مزارع گوجه فرنگی، با استفاده از تله های دلتا به میزان یک لیتر در هکتار مخلوط با پرمترین، حاوی پنج میلی لیتر ماده موثر و یا تیودیکارب حاوی هفت میلی لیتر ماده موثر روی ردیف های میانی بوته های گوجه فرنگی قبل از غروب آفتاب محلول پاشی شد. درصد گوجه فرنگی های آلوده در تیمارهای جذب و کشتن، کاربرد آفتکش و شاهد با روش آماری مقایسه شد. نتایج نشان داد که Noctovi® پروانه ماده بارور و نرهای H. armigera را جلب نموده و میانگین درصد آلودگی میوه ها در تیمارهای جلب و کشتن، کنترل شیمیایی و شاهد (بدون کنترل شیمیایی) به ترتیب 18/0 ± 91/2، 24/0 ± 68/4 و 28/0 ± 14/5 بود، که تفاوت معنی دار داشتند و آلودگی در تیمار جلب و کشتن به طور معنی دار کمتر از تیمار کنترل شیمیایی و شاهد بود، خسارت در تیمار کنترل شیمیایی نیز کمتر از شاهد بود.

در تابستان 1399 نمونه هایی از بابونه طبی (Matricaria chamomilla L. ) در چند مزرعه گیاهان دارویی در هرسین استان کرمانشاه با علایم کاهش رشد در اراضی که در سنوات قبل تحت کشت چغندرقند با سابقه آلودگی به ویروس Beet necrotic yellow vein virus-BNYVV بودند، مشاهده و جمع آوری شد. نمونه ها از نظر آلودگی به BNYVV با استفاده از روش الایزا (Clark and Adams, 977) و متعاقبا روش RT-PCR بررسی شدند. در آزمون الایزا از 9 نمونه، تعداد 7 نمونه دارای واکنش مثبت بود که سه نمونه انتخاب و با استفاده از آزمون RT-PCR و آغازگرهای اختصاصی برای تکثیر بخشی از ژن پروتیین پوششی BNYVV بررسی شد. نتایج نشان دهنده تکثیر یک قطعه DNA به طول مورد انتظار 570 جفت باز در هر سه نمونه بود. توالی نوکلیوتیدی در مورد یکی از نمونه ها (Cham7) تعیین (MZ368701) و با استفاده از ابزار BLAST موجود در پایگاه NCBI با توالی های موجود در GenBank مقایسه شد. توالی نوکلیوتیدی به دست آمده در این تحقیق بیشترین درصد یکنواختی (6/99< درصد) را با توالی های گزارش شده از BNYVV داشت. مقداری خاک از مزرعه ای که نمونه های اولیه از آن ها جمع آوری شده بود، تهیه گردیده و بذور بابونه پس از ضدعفونی سطحی در آن کشت شد. نتایج آزمون RT-PCR روی این گیاهان، تایید کننده آلودگی آن ها به BNYVV بود. وقوع نسبتا گسترده BNYVV در مزارع چغندرقند کشور قبلا گزارش شده است (Farzadfar, 2009). ویروس BNYVV از گیاه بابونه آلمانی (Chamomilla recutita) از کشور ترکیه گزارش شده است (Kutluk et al, 2000)، ولی این اولین گزارش از وقوع آلودگی طبیعی BNYVV در گیاه بابونه طبی در ایران می باشد.

عکس العمل فیزیولوژیک تغذیه کرم قوزه پنبه از طریق ارزیابی شاخص های تغذیه ای و فعالیت آنزیمی لاروهای پرورش یافته روی ارقام مختلف گیاه کلزا بررسی شد. در این پژوهش از سه رقم کلزا شامل، Sarigol، Rgs003 و Slm046، استفاده شد. گیاهان مورد آزمایش تحت سه تیمار کود اوره (معادل 120، 240 و 360 کیلوگرم در هکتار) در سه مرحله در طول دوران رویشی قرار گرفتند. شاخص های تغذیه ای کرم قوزه پنبه روی ارقام مختلف کلزا با استفاده از فرمول های ارایه شده توسط والدبایور محاسبه شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، میزان پروتیین کل برگ در سه رقم کلزا با افزایش مقدار ازت مصرفی، به طور معنی داری افزایش یافت. نتایج نشان داد که در کلیه شاخص های تغذیه ای محاسبه شده کمترین و بیشترین مقدار به ترتیب در لاروهای پرورش یافته روی برگ گیاهان شاهد و گیاهان تیمار شده با 360 کیلوگرم در هکتار کود ازته بود و تفاوت معنی داری بین شاخص های مذکور بین لاروهای تغذیه شده با تیمارهای 120 و 240 کیلوگرم در هکتار کود ازته وجود نداشت. مشابه این نتایج در مورد میزان فعالیت پروتیازی گوارشی لارو کرم قوزه پنبه نیز صادق بود.

مگس میوه مدیترانه ای یکی از مخرب ترین آفات میوه مرکبات در استان مازندران است. مطالعه ارزیابی شکار انبوه بر پایه جلب کننده های جنس نر و ماده مگس میوه، در باغات نارنگی انشو زودرس (1 هکتار) با تعدادی از درختان انجیر، خرمالو و انار و باغ شاهد (5/0 هکتار)، با استفاده از تله تفری تراپ با ماده جلب کننده تغذیه ای سرالور (شکار حشره ماده) و تله جکسن با ماده جلب کننده جنسی تری مدلور(شکار حشره نر) در دو سال پیاپی انجام شد. در مجموع تعداد 93 عدد تله روی یک سوم از درختان باغ نصب شد. تله ها در ارتفاع 2-5/1 متر از سطح زمین، اندکی در سایه انداز درختان نصب شدند. به ازای هر تله جکسن، سه تله تفری تراپ در باغ نصب شد. پایش حشرات کامل مگس میوه در باغات تیمار شده و شاهد با استفاده از دو عدد تله دلتا انجام شد. مایع سرالور تله تفری تراپ و تری مدلور تله جکسن به ترتیب هر دو هفته و دو ماه تعویض شدند. ارزیابی شکار انبوه با بازرسی تصادفی هفتگی از تعداد 100 عدد میوه از شهریور تا آبان انجام شد. در مدت مطالعه، تعداد 35010 و 4333 عدد حشره ماده و نر توسط تله ها شکار شدند. آنالیز داده ها نشان داد که اختلاف معنی داری بین درصد میوه های آلوده در باغ شاهد و تیمار شده وجود داشت. کنترل آفت در باغ تیمار شده با ترکیب جلب کننده ی نر و ماده بسیار رضایت بخش بود و خسارت میوه در باغ تیمار شده کمتر از 5/0 درصد در مقایسه با باغ شاهد (40 درصد) بود.

سختی و اسیدیته از ویژگی های مهم آب هستند که می توانند بر کارایی آفت کش ها تاثیر بگذارند. اثر سختی و اسیدیته آب بر کارایی حشره کش ها روی پوره سن دوم سفیدبالک پنبه Bemisia tabaci با استفاده از روش غوطه وری برگ تعیین شد. در آزمایش اول حشره کش های مالاتیون، استامی پرید و اسپیرومسیفن در نمونه های آب چاه های آبیاری در سه سطح سختی 1869، 645 و 265 میلی گرم بر لیتر، آب استاندارد و دیونیزه برای زیست سنجی استفاده شد. در آزمایش دیگری تاثیر 4 سطح اسیدیته 4، 6، 7 و 9 بر سمیت سه حشره کش فوق بررسی شد. با افزایش سختی آب کارایی حشره کش های آزمایشی کاهش یافت. مقادیر LC50 نشان داد سمیت مالاتیون، استامی پرید و اسپیرومسیفن در آب سخت (1869 میلی گرم بر لیتر) به ترتیب 40، 157 و 84 برابر کمتر از آب دیونیزه بود. همچنین کارایی مالاتیون، استامی پرید و اسپیرومسیفن در آب با سختی 645 میلی گرم بر لیتر نیز به ترتیب 13، 65 و 39 بار نسبت به آب دیونیزه کمتر بود. آفت کش ها در اسیدیته 9 در مقایسه با سایر سطوح سمیت کمتری داشتند. مالاتیون در آب با اسیدیته 6 و 7 به ترتیب 41/11 و 16/7 برابر کارایی مطلوب تری از اسیدیته 9 داشت. عملکرد استامی پرید در اسیدیته 7 و 6 به ترتیب 72/10 و 89/5 بار بهتر از اسیدیته 9 بود. سمیت اسپیرومسیفن در اسیدیته 7 و 6، به ترتیب 51/5 و 82/3 برابر بیشتر از 9 بود. به طورکلی کارایی حشره کش ها در سطوح سختی بالای 265 میلی گرم بر لیتر و اسیدیته قلیایی کاهش یافت.

نماتد سیستی غلات، Heterodera filipjevi، دارای دیاپوز اجباری در چرخه زندگی و در مرحله تخم است. در این بررسی تاثیر تیمارهای دمایی 5، 10، 15، 15+5، 20 و 25 درجه سلسیوس به مدت 12 هفته، روی میزان تفریخ تخم در سیست های نماتد سیستی H. filipjevi بررسی شد. دمای 15+5 درجه سلسیوس با میانگین میزان تفریخ 88 درصد بیشترین و دمای 25 درجه سلسیوس با میانگین 1/1 درصد کمترین تاثیر را روی میزان خروج لاروها نشان داد. میزان تفریخ از هفته ششم و هفتم در دماهایی که حداکثر خروج لارو را داشتند به طور معنی داری افزایش یافت و سپس از هفته هشتم به بعد کاهش نشان داد. بنابراین شکسته شدن دیاپوز در جمعیت ایرانیH. filipjevi، نیاز به یک دوره شش هفته ای دمای 5 درجه سلسیوس دارد تا حداکثر تفریخ در دمای 15 درجه سلسیوس رخ دهد. همچنین با افزایش دما میزان تفریخ کاهش می یابد.

لوبیا چشم بلبلی در سطح وسیعی از جهان کشت شده و به عنوان یک منبع تغذیه مهم مصرف می شود. کنه تارتن Tetranychus urticae از مهم ترین آفات لوبیا است. در این تحقیق اجرای بهینه سازی مصرف کنه کش ها با طرح مرکب مرکزی، CCD. و روش آماری سطح پاسخ، RSM. به کمک نرم افزار Design Expert 7. 00 به منظور کاهش مصرف سموم شیمیایی و بررسی بهترین شرایط بیشینه مرگ و میرکنه های ماده کامل انجام شد. متغیرهای ورودی فرآیند در محدوده دما 30-25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65-55 درصد و دزهای مصرفی، 1260-200، 2300-900، 2330-69 میکرولیتر بر لیتر. به ترتیب برای کنه کش های فن پیروکسی میت، پروپارژیت، فنازاکویین در نظر گرفته شد. از روش دیسک برگ لوبیا چشم بلبلی برای آزمایش های زیست سنجی استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس موید معنادار بودن مدل خطی و فاکتورهای دز مصرفی و رطوبت نسبی به لحاظ آماری با بهترین نقطه بیشینه مرگ و میر کنه های ماده کامل کنه کش فن پیروکسی میت در 03/57 درصد H: وml /1000 ml H2O 14/1045 D: حدود 22 درصد M: و معنادار بودن مدل درجه دوم 2FI، اثرات متقابل دما و رطوبت نسبی برای کنه کش پروپارژیت با کمترین دز مصرفی، º C01/26T: و 97/ 62 درصد H: ، حدود 16درصد M: و معنادار بودن مدل خطی توام با فاکتور رطوبت نسبی برای استفاده از کنه کش فنازاکویین با بهترین نقطه بیشینه مرگ و میر کنه های ماده کامل در نقاط 97/62 درصد H: ، ml /1000 ml H2O30/527D: ، حدود 9 درصد: M است که مطلوب ترین شرایط برای استفاده از سه کنه کش فوق الذکر است.

توت فرنگی یکی از مهم ترین ریز میوه های مناطق معتدله است که در دهه های اخیر در زمره تولیدات مهم و تجاری قرار گرفته است. استان گلستان پس از کردستان و مازندران سومین استان تولیدکننده توت فرنگی در کشور است (Ahmadi et al., 2018). کرم برگ خوار پنبه، Spodoptera littoralis (Boisduval, 1833)، آفت بسیار پلی فاژی است که طیف وسیعی از محصولات زراعی را مورد حمله قرار می دهد (Lanzoni et al., 2012). تخم شب پره به رنگ زرد متمایل به سفید، به شکل کروی، تا اندازه ای مسطح با قطر 6/0 میلی متر است. تخم ها توسط فلس های مومانند دربر گرفته شده اند. لاروها هنگام تفریخ به طول 3-2 میلی متر، دارای بدن سفید و سر سیاه هستند و با چشم غیر مسلح به خوبی دیده نمی شوند. بدن لارو بدون مو، استوانه ای شکل، و رنگ بدن لارو از خاکستری مایل به سیاه تا سبز تیره، قهوه ای مایل به قرمز یا زرد مایل به سفید متغیر است. در طرفین بدن نوارهای طولی تیره و روشنی وجود دارند و در سطح پشتی هر یک از بندهای قفسه سینه و شکم (به غیر از بند اول قفسه سینه) دو لکه سیاه تقریبا هلالی شکل که به طرف پهلوها قرار گرفته اند، وجود دارند. این آفت دارای 6-5 سن لاروی است و طول آخرین سن لاروی 45-40 میلی متر است. شفیره استوانه ای شکل، به طول 20-14 میلی متر و عرض 5 میلی متر و انتهای شکم به دو قلاب قوی راست ختم می شود. در ابتدا به رنگ سبز با شکم قرمز و پس از چند ساعت به رنگ قهوه ایی مایل به قرمز تیره در می آید. طول بدن در حشره کامل 20-15 میلی متر و عرض بدن با بال های باز حدود 38-30 میلی متر است. رنگ عمومی بدن قهوه ای-خاکستری، بال جلو قهوه ای مایل به خاکستری با خطوط کم رنگ در امتداد رگبال ها، بال عقب سفید مایل به خاکستری، با حالت رنگین کمانی و دارای حاشیه خاکستری است (Pinhey, 1975). با توجه به منابع موجود، لاروهایS. littoralis برای اولین بار در استان گلستان روی گیاه توت فرنگی مشاهده می شوند. در مراحل اولیه خسارت، لاروهای جوان نقاط کوچکی از سطح زیرین برگ را مورد تغذیه قرار می دهند. لاروهای سنین مسن تر، سوراخ های بزرگی را در برگ ایجاد می کند یا برگ ها را کاملا می خورند یا به شاخه های جوان، جوانه های جوان و قسمت های برهنه ساقه ها خسارت زیادی وارد می کنند. در مزارعی که بوته های توت فرنگی در زمین به جهت تولید استولون در ناحیه خان ببین باقی گذاشته شده بودند، لاروهای این آفت از اوایل شهریورماه شروع به تغذیه از برگ های گیاه نموده و در نهایت موجب از بین رفتن مریستم مرکزی گیاه شدند. با توجه به شرایط آب و هوایی استان گلستان، پروانه برگ خوار مصری با توانایی بالایی که در تولید مثل و تغذیه از گیاه میزبان دارد، می تواند به عنوان یک آفت جدی و بسیار مهم مطرح گردد.

شب پره میوه خوار خرما، Batrachedra amydraula، از مهم ترین آفات میوه نارس خرما می باشد. در این پژوهش، استاندارد سازی روش نمونه برداری طبقه ای با هدف انتخاب واحد و تعداد مناسب، همچنین تعیین الگوی پراکنش جمعیت آفت در آشیان اکولوژیکی اختصاصی و برازش مدل نمونه برداری پیاپی روی شش رقم نخل خرمای تجاری در پنج استان خرماخیز کشور بررسی شد. نمونه برداری از اوخراسفند تا اوایل شهریور به فاصله هر 10 روز یک بار تکرار شد. الگوی پراکنش کرم میوه خوار خرما با استفاده از شاخص های غیرکپه ای بودن، قانون تیلور، شاخص میانگین انبوهی، کپه ای بودن و آیواوو محاسبه شد. نتایج نشان داد که دامنه میانگین تراکم جمعیت از 304/3 (رقم سایر) تا 804/0 (رقم ربی) در 20 عدد میوه متغیر بود. بر اساس قانون نمایی تیلور، پراکنش این آفت در نخلستان تجمعی بود. با افزایش تراکم لارو، اندازه نمونه کاهش یافت. روند کاهش در ارقام مختلف متفاوت بود به طوری که در ارقام سایر (75/0) و کبکاب (26/0) به ترتیب بیشترین و کمترین تعداد نمونه مشاهد شد. بر اساس نتایج این پژوهش، روش نمونه برداری پیاپی اندازه نمونه را نسبت به مدل نمونه برداری طبقه ای بین 3 تا 16 برابر کاهش دهد.

Cultural control is one of the oldest methods for date palm insect pests’ management. To elucidate the role of Culturalکنترل زراعی یکی از قدیمی ترین روش ها برای مدیریت حشرات آفات است. برای بررسی نقش فعالیت های زراعی در نوسانات جمعیت زنجرک Ommatissus lybicus، تعداد 12، 19و 29 نخلستان به ترتیب در شهرستان های آبادان، بهبهان و بم انتخاب شدند. نمونه برداری با استفاده از روش تصادفی خوشه ای انجام شد. تراکم جمعیت با استفاده از نمونه گیری از برگ و تله کارت زرد تخمین زده شد. شاخص های انجام فعالیت های مدیریتی زراعی با مشاهدات مستقیم و مصاحبه با نخل داران و کارشناسان خدمات ترویجی ارزیابی شد. نتایج نشان داد که کارایی عوامل مدیریتی زراعی در کاهش جمعیت زنجرک خرما از تاثیر مختلفی برخوردار بود، به طوری که الگوی کشت شامل فاصله کشت و میانه کاری، مدیریت تغذیه و سایر فعالیت ها از جمله هرس برگ، حذف پاجوش و کنترل شیمیایی در کاهش جمعیت موثر بودند.

عارضه زنگار میوه یکی از عوامل مهم است که سبب عدم بازارپسندی میوه سیب (Malus × domestica Borkh. ) می شود. بیشترین میزان زنگار میوه در منطقه سمیرم به صورت زنگار حفره دم میوه می باشد که همراهی قارچ مخمرمانند Aureobasidium sp. با این عارضه به عنوان یکی از عوامل آن گزارش شده است (Heidarian et al., 2020). عامل دیگر زنگار میوه سیب، کنه زنگار سیبAculus schelchtendali Nalepa (Acari: Eriophyidae) است (Easterbrook and Fuller, 1986). در جریان بررسی عوامل مولد زنگار میوه طی سال های 1396 و 1397، در منطقه مذکور به نمونه هایی از میوه های زنگار زده رقم میراکل برخورد شد که علایم آن شبیه کنه زنگار سیب بود. رقم میراکل یکی از ارقام سیب است که در سال های اخیر وارد کشور شده و بواسطه ارزش صادراتی کشت آن درحال توسعه است. نمونه های برگ و میوه آلوده جمع آوری و در آزمایشگاه با علایم خسارت کنه زنگار سیب مقایسه وپس از شفاف سازی کنه ها، اسلاید میکروسکوپی آن ها تهیه شد. نمونه کنه توسط نگارنده سوم تحت نام Aculus schlechtendali Nalepa (Acari: Eriophyidae) شناسایی شد. در ایران کنه زنگار سیب روی برگ سیب ابتدا توسط Sadeghi Nameghi (1995) از مشهد گزارش شده است، اما این اولین گزارش از کنه مذکور به عنوان عامل زنگار میوه سیب در ایران می باشد. بررسی میوه های آلوده نشان داد که خسارت این آفت به صورت زنگار در جام گل ظاهر شده و به تدریج کل سطح میوه را دردرجات مختلف می پوشاند. علاوه بر این، تغذیه این کنه در سطح زیرین برگ ها سبب قهوه ای شدن برگ ها در تابستان می شود (شکل 1). به طورکلی شدت خسارت و زنگار میوه ناشی از کنه زنگار سیب به تراکم جمعیت کنه، نوع رقم و سن گیاه بستگی دارد (Easterbrook and Fuller, 1986). در این تحقیق خسارت کنه زنگار سیب فقط روی رقم میراکل یافت شد. با توجه به این که این رقم در سطح کشور در برخی باغات سیب درحال توسعه می باشد، لازم است در خصوص احتمال افزایش تراکم جمعیت کنه زنگار سیب روی این رقم دقت کافی مبذول شود، زیرا که این کنه علاوه بر خسارت مستقیم، به واسطه بروز زنگار میوه بازارپسندی این رقم صادراتی را کاهش خواهد داد.

کنه سیکلامن (Phytonemus pallidus (Banks)) اولین بار درسال 1898 میلادی از نیویورک (Banks, 1901). تا کنون فعالیت این کنه در اغلب کشت های توت فرنگی از امریکا، کشورهای امریکای جنوبی، ژاپن، تایوان، جمهوری کره، آفریقایی جنوبی، اروپا ازجمله هلند وترکیه گزارش شده و خسارت آن روی گیاهان پنجه مریم، بنفشه آفریقایی، بگونیا، ژربرا، داودی، شمعدانی عطری، گل گشواره، زبان درقفا، گل اطلسی و گل میمون گزارش شده است (Denmark, 2016). ورود این کنه به ایران منشاء خارجی دارد و در ابتدا از روی ارقام پاروس، کویین الیزا، کردستان، اروماس، کاماروسا، سلوا از مزارع توت فرنگی کردستان در سال 1395 گزارش شد (Kamangar et al., 2016). همچنین دامنه میزبانی این کنه روی علف های هرز نقره ای، غربیلک، هفت بند، تاج خروس، بارهنگ، پیرگیاه، سیزاب و پنیرک از استان کردستان در سال 1395 مشاهده شده است (Mansour Ghazi, 2018). در گلخانه های توت فرنگی منطقه هشتگرد، (استان البرز) اولین بار خسارت شدید کنه سیکلامن روی ارقام سابرینا و کاماروسا در پاییز-1398 و در شرایط دمای 16 الی 22 درجه سلسیوس ورطوبت بیش از 70 درصد مشاهده شد. این کنه دارای مراحل زیستی تخم، لارو، شفیرگی، نر و ماده می باشد. شکل ظاهری پای چهارم در تفکیک کنه نر وماده بسیار مهم است. به طوری که بند انتهایی پنجه و ساق درکنه ماده باهم ادغام شده و دارای یک جفت موی بلند وکوتاه و کنه نر دارای ناخن قوی روی پنجه پای چهارم می باشد و از آن برای تصاحب و حمل مرحله شفیرگی کنه ماده و جفت گیری استفاده می کند. رنگ لارو و شفیرگی (pharate female) کنه سفید، و رنگ ماده ونر بالغ کنه سیکلامن زرد تا کهربایی است. خسارت آن از طریق تزریق بزاق سمی روی برگ های جوان و تازه روییده، ساقه، کاسبرگ گل سبب عدم تشکیل میوه، کاهش رشد تا خشک شدن کامل بوته های توت فرنگی آسیب دیده می شود. تا حدودی این علایم شبیه به علایم خسارت بیماری فیتوپلاسمی می باشد. نتایج تاثیر دوگونه کنه شکارگر (Neoseiulus californicus McGroger), N. cucumeris (Oudemans)) ازکنه های فیتوزیییده برای کنترل بیولوژیک آن، تا 76 درصد موفق اعلام می شود (Easterbrook et al., 2001). بیشتر علایم خسارت کنه سیکلامن روی ارقام تجاری سابرینا و کاماروسا بوته های توت فرنگی گلخانه ای درامتداد انتقال باد گرم یا اطراف سیستم گرمایشی در منطقه هشتگرد مشاهده شد. در حال حاضر تنها روش بازدارنده از خسارت کنه سیکلامن روی بوته های توت فرنگی استفاده از کنه کش ها می باشد. با استفاده از نشاء های سالم توت فرنگی برای کشت گلخانه، تا حد زیادی از گسترش و شدت خسارت کنه سیکلامن در مراحل رشدی بوته های توت فرنگی جلوگیری می شود.