طب سنتی اسلام و ایران
سال:1398 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

سابقه و هدف: به دلیل اهمیت و مصرف گسترده، مطالعات متعددی روی هسته خرما انجام شده است. مطالعات حیوانی نشان می دهند که مصرف عصاره هسته خرما در کاهش قند خون موثر بوده است. قهوه بدون کافئین هسته خرما یک جایگزین مناسب برای افرادی است که قهوه زیاد مصرف می کنند. با توجه به ویژگی های هسته خرما تبدیل آن به شکل پودر خوراکی با چالش های فراوانی همراه است که می تواند به کاهش تمایل تولیدکننده و مصرف کننده برای استفاده از این محصول ارزان و با ویژگی های مطلوب منجر شود. رویکردهای بهینه سازی نوین بر پایه علوم آماری، اطمینان خاطر بالایی را برای ایجاد شرایط جهت تولید بهینه مواد دارویی فراهم می کند. مواد و روش ها: هسته خرمای کبکاب توسط کارشناس آزمایشگاه گیاهان دارویی شناسایی و با آب شسته و خشک گردید. 50 گرم هسته خرما در کوره با دمای 200 درجه سانتی گراد به مدت 25 دقیقه حرارت داده شد تا بریان شود. بعد از آسیاب اولیه برشی، برای رسیدن به پودر یکنواخت، فاکتورهای موثر بر کاهش اندازه ذره ای با روش استفاده از آسیاب توپی توسط طرح D-optimal و توسط نرم افزار Design-Expert ارزیابی شد. توزیع اندازه ذره ای به عنوان پاسخ در نظر گرفته شد و پودر بهینه از نظر خصوصیات داروسازی ارزیابی شد. یافته ها: شاخص های مدل به دست آمده برای تهیه پودر از نظر آماری قابل قبول و مناسب هستند. برای مثال مقدار 0/81 برای Pred R-Squared در تناسب با Adj R-Squared با مقدار 0/93 می باشد. معادله محاسبه شده نشان می دهد که در صورت افزایش زمان و کاهش سرعت و در صورت داشتن چرخش معکوس، توزیع اندازه ذره ای باریک تری حاصل خواهد شد. نتیجه گیری: پودر به دست آمده ضمن داشتن اندازه ذره ای و توزیع اندازه ذره ای مناسب دارای خصوصیات قابل قبول جریان پذیری برای نوین سازی فرآورده طب سنتی مذکور است. همچنین روش به کاررفته در این مطالعه می تواند الگوی مناسبی برای سایر فرآورده های طب سنتی باشد که در فرآیند تهیه نیاز به تدبیر دارند.

سابقه و هدف: در طب سنتی ایران، دستگاه گوارش به خصوص معده به علت ارتباط نزدیک با دیگر اعضاء بدن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شیوع علائم بیماری های گوارشی میزان بالایی را به خود اختصاص می دهند و بروز بیماری های آن روز به روز در حال افزایش است. با توجه به اهمیت بیماری های گوارشی در این مطالعه به بررسی سادگی، در دسترس بودن، عوارض کمتر، شیوع و خطر بررسی عوارض مختلف بیماری های گوارشی پرداخته شده است. مواد و روش ها: این مطالعه یک مطالعه کیفی است که در سال 1397 در شهر تهران انجام شد. در این مطالعه پس از بررسی منابع طب سنتی و کلاسیک متفاوت، پرسشنامه ای مبنی بر بررسی علائم بیماری های گوارشی از نظر ساده و در دسترس بودن درمان، عوارض، هزینه کمتر و همچنین اهمیت این علائم از نظر شیوع و میزان خطر طراحی شد و در نهایت این پرسشنامه دراختیار 13 نفر از اعضای هیئت علمی طب سنتی ایران گذاشته شد و نتایج حاصل با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شد. یافته ها: یافته های این مطالعه نشان داد که از نظر کلی افزایش ترشح بزاق 74 درصد، سوءهاضمه 76 درصد، آروغ 74 درصد، برگشت غذا 75 درصد، یبوست 76 درصد و نفخ شکم 77 درصد و سایر علائم با درصدهای تقریبا بالا در بین علائم مختلف بیماری های گوارشی، از نظر ساده بودن، در دسترس بودن درمان، عوارض، هزینه کمتر، شیوع و میزان خطر می باشد. نتیجه گیری: یافته های حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که طب سنتی می تواند به طور میانگین بیشترین اثر را در افزایش ترشح بزاق، از بین بردن بوی بد دهان، سوءهاضمه، آروغ، یبوست و نفخ در بین علائم مختلف بیماری های گوارشی از نظر ساده بودن، در دسترس بودن درمان، عوارض، هزینه کمتر، شیوع و میزان خطر داشته باشد.

سابقه و هدف: هیپوتیروییدی دومین بیماری شایع متابولیک و اندوکرین در جهان و عامل ناخوشی و مرگ ومیر به خصوص در سنین سالمندی-به جهت همراهی با بیماری های متابولیک و قلبی عروقی-محسوب می شود. داروی لووتیروکسین درمان استاندارد و انتخابی بیماری هیپوتیروییدی است ولی نتایج درمانی مورد انتظار در گروهی از بیماران حاصل نمی شود. به نظر می رسد با استفاده از ظرفیت طب سنتی ایران بتوان به درمان بهتر این بیماران کمک کرد. برای دستیابی به این مهم باید این بیماری در طب سنتی ایران تبیین گردد. در این راستا مقایسه علائم هیپوتیروییدی با سوءمزاج سرد ضرورت می یابد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر مروری و با روش کتابخانه ای است که با بررسی منابع مستند طب رایج و طب سنتی ایران و بانک های اطلاعاتی موجود و نرم افزار کتابخانه جامع طب انجام شده است. پس از طبقه بندی اطلاعات، اختلافات و مشابهت های سوءمزاج سرد و هیپوتیروییدی استخراج و بررسی شد. یافته ها: علائم هیپوتیروییدی شامل خستگی، بی حالی، افزایش حساسیت به سرما، یبوست، خشکی پوست، خشکی مو و ناخن، صورت پف آلود، صدای خشن، افزایش وزن غیرقابل توجیه، تندرنس و سفتی عضله، ورم مفاصل، اختلالات پریود) به خصوص منوراژی (و افسردگی با علائم سوءمزاج سرد از دیدگاه طب ایرانی همپوشانی قابل توجهی دارد و بیماری های همراه هیپوتیروییدی مثل کبدچرب می تواند از پیامدهای مزاج سرد باشد. نتیجه گیری: باتوجه به همراهی علائم هیپوتیروییدی و علائم سوءمزاج سرد و نیز راهکارهای درمانی طب سنتی ایران در سوءمزاج سرد، به نظر می رسد تشخیص و تعدیل مزاج در مبتلایان به هیپوتیروییدی و نیز رعایت تدابیر لازم جهت بهبود سبک زندگی بیماران باعث ارتقاء سطح سلامتی و رفع علائم آنها شود. پیشنهاد می شود با طراحی مطالعات بالینی راهکارهای درمان سوءمزاج سرد بر بهبود علائم بیماران هیپوتیروییدی و میزان TSH-که معیار کنونی تشخیص و پیگیری درمان است-مورد ارزیابی قرار گیرد.

سابقه و هدف: بیماری آلزایمر، از دلایل اصلی دمانس بوده و از علائم آن کاهش حافظه و ایجاد فراموشی است. از دیدگاه طب سنتی ایرانی، نسیان با آلزایمر و اختلالات حافظه مشابهت نسبی دارد. بر آن شدیم تا علل نسیان و راهکارهای پیشگیری و درمان آن را از دیدگاه متفاوت و قابل تامل طب سنتی ایرانی، مرور کنیم. مواد و روش ها: جستجو با کلیدواژه نسیان و فراموشی در قسمت بیماری های راس از کتب مرجع طب سنتی ایرانی، مانند قانون ابن سینا، الحاوی رازی، طب اکبری حکیم ارزانی، اسباب و علل نفیس بن عوض کرمانی، اکسیر اعظم حکیم اعظم خان چشتی، ذخیره خوارزمشاهی سید اسماعیل جرجانی و در موتورهای Google scholar, PubMed, Scopus, SID, و Science Direct و با کلیدواژه های Nesian Traditional Iranian Medicine, Alzheimer, انجام شد. یافته ها: بیشترین علت نسیان خصوصا در فساد ذکر، غلبه سردی و تری است. همچنین طب سنتی ایرانی، در هر دو جنبه پیشگیری و درمان نسیان، برای رعایت اصول حفظ سلامتی و تغذیه اهمیت زیادی قائل است. نتیجه گیری: با وجود انتساب شناسایی بیماری آلزایمر به قرن بیستم میلادی، دانشمندان برجسته ایرانی مانند ابن سینا، رازی و سید اسماعیل جرجانی قرن ها قبل به معرفی و ارائه راهکارهای درمانی برای این بیماری پرداخته اند. با مطالعه روی علائم و نشانه های آلزایمر انواعی از نسیان می تواند مطابقت نسبی با این بیماری داشته باشد. در طب سنتی ایرانی، روش ها و گیاهان دارویی باارزشی داریم که مطالعات جدید هم بر روی آنها انجام شده و تاثیرات مفیدشان بر پیشگیری از آلزایمر ثابت شده است.

سابقه و هدف: طب سنتی ایران، مجموعه ای از علوم نظری و عملی است که در تشخیص طبی، پیشگیری و درمان بیماری های جسمی، ذهنی یا ناهنجاری های اجتماعی به کار می رود. طب سنتی ایران راه حل بعضی از بیماری هایی که طب نوین در برخورد با آنها ناتوان بوده را دارا می باشد. کشف داروی جدید، همواره فرآیندی پرهزینه و زمان بر بوده است، لذا استفاده از تجارب طب سنتی ایرانی، احتمال کشف داروهای جدید را افزایش می دهد. مسئله وابستگی به اپیوییدها و سوءمصرف آنها، یکی از مهم ترین مشکلات سیستم های بهداشتی و درمانی دنیا تلقی می شود. در ایران نیز شایع ترین مورد سوءمصرف و وابستگی، مربوط به تریاک و مشتقات آن می باشد. باتوجه به عدم دسترسی به درمان موثر وکم عارضه برای درمان اعتیاد به تریاک، می توان از روش های مختلف طب سنتی جهت ترک اعتیاد بهره گرفت. در این راستا مفردات دارویی بسیاری در کتب طب سنتی ایرانی برای درمان اعتیاد به تریاک وجود دارند که در این مقاله به آنها اشاره شده است. مواد و روش ها: تحقیق حاضر، یک مطالعه کتابخانه ای بر اساس بررسی متون طب سنتی ایرانی است. در این مطالعه مفردات دارویی موثر در درمان اعتیاد، در شش کتاب مرجع و معتبر طب سنتی (رساله افیونیه، مخزن الادویه، قرابادین کبیر، رساله بیخ چینی، خلاصه التجارب و تحفه المومنین) بررسی شده است. مراحل انجام تحقیق شامل یافتن کلیدواژه ها، جستجو در منابع، تهیه لیست واحد، یافتن مترادفات، جمع بندی، نمره دهی و اولویت بندی بود که 29 مفرده دارویی (تک دارو) در درمان اعتیاد یافت شد. براساس توصیف هر مفرده و تایید و تکرار آن در کتاب های مرجع 5 مفرده بالاترین امتیاز را کسب کردند. یافته ها: 29 مفرده از منشاهای متفاوت طبیعی گیاهی و حیوانی هستند. بر اساس نمرات به دست آمده در جدول مفردات به ترتیب بیخ چینی، جدوار، جندبیدستر، بزرالبنج و حلتیت بالاترین امتیاز را کسب کردند. نتیجه گیری: لیست مفردات دارویی حاصل شده در این مطالعه می تواند مبنای انجام مطالعات پایه و بالینی برای طراحی و ساخت داروهای جدید موثر در ترک اعتیاد به تریاک قرار گیرد.

سابقه و هدف: استفاده از دانش سنتی گذشتگان در استفاده از گیاهان از روش های شناسایی خواص گیاهان است. از آنجائی که دانش سنتی با از دست رفتن آگاهان محلی در حال فراموشی است، تحقیق حاضر با هدف ثبت دانش سنتی مردم دهستان چوپانان در استفاده از گیاهان دارویی بومی انجام شد. مواد و روش ها: اطلاعات گیاه مردم نگاری از رویش های طبیعی منطقه با استفاده از مشاهده مشارکتی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و مصاحبه باز با 114 اطلاع رسان به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از طبقه بندی استفاده شد. همچنین شاخص های توافق اطلاع رسانان (ICF)، اهمیت فرهنگی (CI)، فراوانی نسبی نقل قول (RFC) و ارزش استفاده (UV) امکان گزارش کمی استفاده از گونه های گیاهی را ممکن نمودند. یافته ها: در منطقه مورد مطالعه 114 گونه گیاهی در 36 خانواده ثبت شدند که در 13 طبقه استفاده های دارویی، خوراکی، سمی، ابزاری، صنایع دستی، ساختمانی، علوفه ای، سوخت، زینتی، آرایشی و بهداشتی، مذهبی، آفت کش و سایر، مورد استفاده قرار می گرفتند. گیاهان متعلق به تیره های Asteraceae و Chenopodiaceae بیشترین کاربرد را در منطقه داشتند. بیشترین توافق اطلاع رسانان (ICF) در طبقه بیماری های غدد درون ریز و متابولیک بود. مهم ترین گیاهان دارویی منطقه شامل گونه های تنگرس، آویشن، قدومه، کاکوتی، بادام کوهی، تخم شربتی و آنغوزه بودند. نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان دهنده غنای دانش بومی و شاخص های گیاه مردم شناسی، اهمیت گونه های گیاهی و به اشتراک گذاشتن دانش معالجه با گیاهان در بین مردم محلی است. آنها با توافق بیشتری از گیاهان برای درمان ناراحتی های گوارشی استفاده می نمایند. همچنین معیارهای ایشان از بیماری ها و تسکین و درمان آنها با گیاهان، متنوع و یکی از مهم ترین آنها طبع گیاهان است. پژوهش های بیشتری برای شناسایی این جنبه از خواص گیاهان در داروشناسی بومی و درمان بیماری ها لازم است.

سابقه و هدف: با رواج مصرف خوراکی اسفند یا حرمل در جامعه و تضادهای مشاهده شده در خواص آن، مطالعه بر روی ماهیت گیاه و نیز درستی و نادرستی درمان های نسبت داده شده به گیاه اسفند ضروری به نظر می رسد. مواد و روش ها: ابتدا نام های مشابه اسفند و حرمل در متون طب سنتی با نرم افزار جامع طب جستجو و سپس هر یک از مفردات به دست آمده در کتب اصیل و قدیمی تر طب ایرانی بررسی شد. از طرف دیگر به صورت هم زمان آنچه در بازار به عنوان اسفند و حرمل ارائه می شود و نیز مطالعات گیاه شناسی و فیتوشیمی در منابع موجود در اینترنت هم بررسی شد. سپس یافته ها با مفردات به دست آمده در منابع طب ایرانی تطبیق داده شد. یافته ها: اسفند با نام علمی harmala Peganum با آنچه در منابع اولیه طب ایرانی به نام حرمل ذکر شده، تطابق ندارد. به نظر می رسد حرمل عربی با نام علمی stricta Rhazia که در ایران با نام بومی ا  شو رک شناخته می شود بیشترین شباهت را با حرمل داشته باشد. نتیجه گیری: با توجه به تفاوت فیتوشیمیایی و گیاه شناسی این دو گیاه، اطلاق درمان های منسوب به حرمل، به گیاه اسفند که امروزه به جای آن استفاده می شود مورد تردید است.

سابقه و هدف: هویج ایرانی یکی از گیاهان بومی فلات ایران محسوب می شود که از گذشته های بسیار دور به عنوان گیاه دارویی کشت می شده است. هدف از تحقیق حاضر، مروری بر مواد موثره اندام های مختلف زردک و هویج فرنگی به ویژه ریشه آن در طب سنتی و نوین است. مواد و روش ها: این مطالعه که از نوع کتابخانه ای است به شیوه مروری نقلی و با بهره گیری از کتاب های مهم طب سنتی و تاریخی و کاوش در پایگاه های اطلاعاتی در دسترس نظیر Science Direct، Google Scholar، PubMed، Scopus، SID انجام شد. یافته ها: زردک به دلیل وجود ترکیب های مغذی متنوع نظیر انواع ویتامین ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی اکسیدان ها، به عنوان یک گیاه دارویی باارزش تلقی می شود. افزون بر این وجود ترکیب های فیتوشیمیایی فراوان، آن را به یکی از سبزی های پرمصرف در پیشگیری و درمان برخی از بیماری های مزمن در طب سنتی و نوین تبدیل کرده است. نتایج تحقیقات نشان داده میزان قند ریشه هویج ایرانی بالاتر از هویج فرنگی و مقادیر آهن آن حدود سه برابر بیشتر است، به این دلیل هویج ایرانی برای جلوگیری از کم خونی توصیه می گردد. زردک با داشتن کاروتنوییدهایی همچون آلفا-کاروتن و لوتیین، یکی از منابع باارزش آنتی اکسیدانی طبیعی می باشد که می تواند در جلوگیری از بسیاری از بیماری های چشمی، قلبی-عروقی، پوستی و انواع سرطان نقش داشته باشد. نتیجه گیری: با توجه به پژوهش های انجام گرفته به نظر می رسد هویج ایرانی به عنوان یکی از سبزی های بومی ایران، مورد اقبال عمومی قرار گرفته و فرآورده های متنوع حاصل از ریشه آن می تواند جزئی از رژیم غذایی تمام گروه های سنی قرار گیرد.