مجله علوم انسانی
سال:1386 | دوره:14 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

پیشینه تاریخی مفهوم دستگاه و چگونگی روند تغییر نظام مقامی به دستگاهی یکی از پرسشهای بنیادین در تاریخ موسیقی ایران محسوب می شود. اما، علی رغم اهمیت این موضوع، تاکنون پژوهش مستقل و روشمندی در این زمینه انجام نشده است. معمولا به گونه ای مبهم چنین پنداشته می شود که مفاهیم دستگاه و ردیف، پس از دوره فترت و بی خبری، در دوران قاجار تکوین یافته اند. مقاله حاضر می کوشد از طریق مطالعه تعدادی از نسخ خطی فارسی در زمینه موسیقی، که تاکنون مورد توجه قرار نگرفته اند، از منظر موسیقی شناسی تاریخی پاسخی برای این پرسش ارایه کند. در این مقاله روند تدریجی تکوین و تثبیت مفهوم دستگاه در قالب چند مرحله، از نخستین تجلیات آن به عنوان جزیی از نظام مقامی در دوران صفوی تا تکوین ایده ردیف در دوران قاجار، بررسی شده است.

شاید باور این نکته که اختراع چاپ حروفی تاثیری شگرف و تاریخی بر گسترش علم و پیدایش نوزایی و رنسانس در اروپا داشته است، نیازمند بررسی چندانی نیست و درباره آن دهها مقاله و کتاب تحقیقی وجود دارد؛ ولی این که انسان قبل از اختراع چاپ چگونه میراث مکتوب خود را نگاهبانی کرده و یا آن را در اختیار دیگران و نسلهای بعدی قرار داده، پرسشی است که نیازمند تامل و ژرف کاوی در متون تاریخی است. تلاش برای پاسخ به این سوال در گستره تمدن اسلامی، هدفی است که مقاله حاضر آن را دنبال می کند. به همین منظور در این مقاله ضمن تعریف صنعت وراقه و بیان کارهایی که وراقان در این صنعت انجام می دادند، درباره آغاز شکل گیری وراقی در تمدن اسلامی بحث شده است. سپس عناصر مهم در وراقی به ویژه خط و سبک نگارش وراقان، شیوه های کار وراقان، جایگاه و موقعیت اجتماعی حرفه وراقی و وراقان، میزان دستمزد، بازار وراقان و ممیزی آنها از سوی حکومت بر اساس مستندات تاریخی بحث و بررسی می شود. در پایان نیز فهرست کوتاهی از برخی وراقان مشهور در تمدن اسلامی ارایه شده است.

با توجه به جایگاه خاص احزاب راست سالهای 1941 تا 1947 در تاریخ سیاسی ایران، در مقاله فوق ثبت کرده ایم تا با ارایه مباحث مربوطه و جمع آوری اطلاعاتی که ما را بیش از پیش بر علل تشکیل، نحوه فعالیت و ساختار سیاسی این احزاب واقف می سازد، به نیاز و خلا موجود در این زمینه پاسخ دهیم.از این رو، در ابتدا با اشاره به مراحل سه گانه پدیدار شدن نخستین احزاب سیاسی ایران (1953-1905)، کوشیده ایم تا رابطه میان گسترش این احزاب و آگاهی سیاسی جامعه را تحلیل و بررسی کنیم. سپس با استناد به شواهد و مدارک موجود، ضمن پرداختن به جایگاه طبقه حاکمه و روشنفکر جامعه در ایجاد احزاب، به مقاصد تکوینی هر یک از آنها اشاره کرده ایم. در انتها ضمن تحلیل نقش دول استعماری انگلیس و شوروی در سیاستهای گزینشی برخی از این احزاب به آثار این مقوله در عدم حمایت مردم و در نتیجه انقراض آنها پرداخته ایم.

خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی، پایه و اساس شکل گیری شخصیت کودک را تشکیل می دهد. سلامت جامعه از سلامت خانواده سرچشمه می گیرد.خانواده با کارکردهای مثبت خود ایجاد امنیت روانی و عاطفی، اجتماعی کردن متناسب فرزندان با ارزشها و هنجارهای مقبول جامعه و تنظیم رفتارهای جنسی گردیده و حاصل آن همنوایی فرد با جامعه خواهد بود.هدف مقاله حاضر، شناسایی مهمترین عوامل مثر بر گسست خانواده و آثار و عوارض آن بر اعضای خانواده می باشد.بدین منظور از جامعه 150 نفری متقاضی طلاق (30 درصد مرد و 70 درصد زن) به تعداد 107 نفر به عنوان حجم گروه نمونه با روش تصادفی طبقه ای انتخاب گردیده و از طریق مصاحبه بالینی و پرسشنامه محقق ساخته مورد ارزیابی دقیق قرار گرفته است.در این بررسی دو فرضیه «مشکلات اقتصادی زمینه ساز گسست خانواده است» نبود فضای صمیمیت و عدم رضامندی جنسی را می توان یکی از عوامل فروپاشی خانواده محسوب کرد و یک سوال «آیا رنجش زمینه ساز اختلافات خانوادگی است؟» مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت. نتایج نشان داد: 63.6% جامعه مورد مطالعه وجود مشکلات اقتصادی را در ارایه تقاضای طلاق مورد تایید قرار داده اند. 24.3 درصد مردان خانواده های متقاضی فاقد شغل بوده اند این در حالی است که در خانواده های ایرانی میزان مردان بیکار دارای همسر، نسبت به کل مردان دارای همسر 2.6 درصد می باشد و میزان اشتغال زنان در خانواده های متقاضی طلاق 36.8 درصد بوده که با لحاظ میزان اشتغال زنان دارای همسر در کل جامعه ایران (12 درصد) بیش از 3 برابر است که تفاوت بین شاخصهای گروه نمونه با جامعه آماری در سطح p=0.05 معنادار می باشد.93 درصد زنان و مردان مورد مطالعه از یکدیگر رنجش خاطر داشته اند.

مقوله «الیناسیون» یکی از مباحث کلیدی اندیشه شریعتی است. او با این مفهوم، مسایل انسان امروز را تجزیه و تحلیل می کند. از نظر وی در «از خود بیگانگی» انسان «دیگری» را «خود» احساس می کند و آگاهی به خویش را از دست می دهد و دچار نوعی «خود آگاهی کاذب» می شود.از خود بیگانگی همان از دست رفتن «وجود حقیقی و فطری» و «خویشتن اجتماعی» است. او، هر آنچه که انسان را از ویژگیهای انسانی اش (که تعریف خاصی از آن دارد) دور کند عامل «الینه» کنندگی می داند. از نظر شریعتی عقلانیت ابزاری، بوروکراسی و ماشینیسم انسان را در قرن بیستم از خود بیگانه کرده اند و از این منظر آنها را نقد می کند. ولی اینها را مشکل ما نمی داند بلکه معتقد است درد ما بی ماشینی است و اگر زمانی که آن را نداریم از آن بنالیم معلوم می شود که دردهای دیگری را احساس می کنیم. او، انسانها را زاده تاریخ و محیط فرهنگی شان می داند و تا زمانی «خودشان» هستند که فرهنگ و مذهب و دردهای خویش را داشته باشند. اما امپریالیسم فرهنگی با تحریف تاریخ و فرهنگ و مذهب مردمان دنیای سوم آنها را از خود بیگانه کرد و آنها دچار «خودآگاهی کاذب» شدند. از نظر او، چاره کار، در ارایه یک راه حل عمومی و بزرگ نیست، بلکه قبل از هر کاری باید به «خود» برگردیم و از «بیگانگی با خود» رهایی یابیم.

امروزه دیگر درباره واقعیت اختلال تنیدگی پس ضربه ای پرسشی وجود ندارد. این اختلال در برخی از افراد به مرور زمان به طور فزاینده ای بدتر می شود و به نظر می رسد که تقریبا تمامی ابعاد زندگی شخص را شامل کار، روابط بین فردی، سلامت جسمی و دیدگاه فرد درباره خویش را تحت تاثیر قرار می دهد. شدت اختلال تنیدگی پس ضربه ای ممکن است منجر به بستری شدنهای مکرر در طی سالیان متمادی و نیز موجب درمان سرپایی مستمر گردد. به علاوه نشانه های کنترل شده قبلی اختلال ممکن است با کهولت سن ظاهر شود، به گونه ای که مبتلایان به لحاظ جسمی ناتوان، دچار نقصان و از دست دادن سیستمهای حمایت اجتماعی گردند.چنین به نظر می رسد که تلاش وسیعی برای تعیین تاثیرهای ترکیبی گستره ای از عوامل (برای مثال، مواجهه با جنگ، منبع مهار و حمایت اجتماعی) بر روی اختلال تنیدگی پس ضربه ای و شکایات جسمی در مطالعه ای واحد که در برگیرنده نمونه های غیربالینی مجروحان  رزمندگان جنگ تحمیلی که در میدانهای نبرد حضور داشته اند، صورت نگرفته است.نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تنیدگی نبرد، آثار طولانی مدت بالقوه ای دارد که می تواند موجب صدمه هیجانی و منجر به اختلال تنیدگی پس ضربه ای شود. این مطالعه نیز اثر تنیدگی نبرد را بر روی شکایات جسمی آشکار ساخت. نتایج پژوهش در ارتباط با حمایت اجتماعی با یافته های مطالعات پیشین درباره تاثیرهای مثبت حمایت اجتماعی بر سازگاری روان شناختی، همخوانی داشند. یافته های پژوهش همچنین اهمیت منبع مهار را در تحول اختلال تنیدگی پس ضربه ای مشخص ساختند. آزمودنیهایی که واجد منبع مهار بیرونی بودند در مقایسه با آزمودنیهایی که دارای منبع مهار درونی بودند در اختلال تنیدگی پس ضربه ای و شکایات جسمی نمره بیشتری گرفتند. نکته جالب توجه دیگر آن که فرضیه های مربوط به تعامل بین حمایت اجتماعی و منبع مهار تایید نشدند. در هر حال، پاره ای از مشکلات مفهومی و روش شناختی محدودیتهای ویژه ای را درباره استنتاج از این پژوهش، مطرح می سازند.

هدف از تحقیق حاضر بررسی و ارزیابی پاسخهای سلنیوم، لیپوپروتیینها، و تستوسترون به یک جلسه فعالیت دایره ای مقاومتی بوده است. چهرده مرد دانشگاهی در رشته تربیت بدنی از بین واجدین شرایط داوطلبانه در این مطالعه شرکت کردند. از افراد در قبل، بلافاصله، 25 و 60 دقیقه پس از فعالیت جهت اندازه گیری سلنیوم، لیپوپروتیینها و تستوسترون سرم در حال ناشتا نمونه خونی گرفته شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که متعاقب یک جلسه فعالیت مقاومتی دایره ای (در شدتی برابر با %60 IRM) غلظت سلنیوم به تدریج افزایش و غلظتهای لیپوپروتیین خیلی کم چگال و کم چگال و تستوسترون سرم به طور معناداری کاهش یافته اند. نتایج تحقیق حاضر از این حکایت دارد که یک جلسه فعالیت دایره ای در شدت مذکور می تواند به افزایش سلنیوم سرم یکی از عناصر شناخته شده در فرایند ضداکسایشی و تغییراتی در متابولیسم لیپوپروتیینها منجر شود. کاهش تستوسترون نیز می تواند به عنوان شاخصی جهت تاخیر در روند فرایند انابولیکی متعاقب یک فعالیت مقاومتی دایره ای مورد تامل قرار گیرد.

در دهه های اخیر تحول مفهوم توسعه از جنبه فیزیکی به رویکرد انسانی و اجتماعی موجب گردیده تا افزایش مشارکت زنان در عرصه های اجتماعی و اقتصادی و ارتقا توانمندیهای آنان در راس راهکارهای توسعه پایدار قرار گیرد. فرض بر آن است که مشارکت زنان در مدیریت آبخیزها در مناطق روستایی از طریق تعمیم برنامه های ترویج آبخیزداری و با همکاری سازمانهای غیردولتی، نقش مهمی در ارتقا توانمندی اقتصادی و اجتماعی آنان دارد. دراین راستا هدف پژوهش عبارت است از: بررسی نقش سازمانهای غیردولتی در گسترش مشارکت اجتماعی و اقتصادی زنان در فرایند مدیریت آبخیزها.در این تحقیق نتایج به کارگیری بخشی از مراحل، روشها و فنون ارزیابی مشارکتی روستایی (PRA) در روستاهای نمونه حوزه آبخیز حبله رود در دشت گرمسار بررسی شده است. از دستاوردهای این پژوهش تحقق مشارکت جوامع محلی از جمله مشارکت زنان در تصمیم گیریهای توسعه پایدار، بهبود مدیریت منابع از طریق تلفیق فناوریهای مدرن و سنتی، افزایش درآمد جوامع محلی با افزایش تولید گیاهان دارویی و طرح نهالکاری، تقویت تشکلهای سنتی زنان، حفاظت و بهبود بهره برداری از منابع آب و خاک است. مهمترین نتیجه پژوهش این است که فعالیتهای مشارکتی مقوله های فرهنگی و اجتماعی هستند که باید آن را تا نهادینه شدن مشارکت مردم در امور جامعه ادامه داد. تحول آرام و مداوم در رفتار روستاییان در رویارویی با مسایل اجتماعی و اقتصادی که گویای خوباوری و اعتماد به نفس آنان است، بازتاب این دستاورد خواهد بود. تداوم و پایداری طرحها نیز در گروه مشارکت مستقیم جوامع محلی به ویژه زنان در مراحل تهیه، بهره برداری، پایش و ارزیابی آنهاست.