مجله فیزیک زمین و فضا
سال:1395 | دوره:42 | شماره:3 |تعداد مقالات:19

با توجه به اینکه مقاله ای علمی به زبان فارسی در مورد نقش لومینسانس در سن یابی دیوارهای باستانی و همچنین دیوار تمیشه و اهمیت سن یابی آن وجود ندارد، در این نوشتار پس از مروری بر پژوهش هایی که در دنیا در باره سن یابی بناهای تاریخی به روش لومینسانس انجام شده است به دیوار تمیشه پرداخته و توضیح داده می شود که دیوار تمیشه با طول تقریبی دیوار 12 کیلومتر دیواری شمالی جنوبی است که از گوشه جنوب شرقی دریای خزر در نزدیکی بندر گز شروع شده و به دامنه رشته کوه البرز ختم می شود. در کنار دیواردر خشکی قلعه بنساران وجود داشته که حدود 700-500 متر با دیوار فاصله دارد و درغرب و جنوب دیوار تمیشه در جایی که دیوار به پایه کوه می رسد، واقع شده است. انتهای دیگر دیوار در دریا به یک جزیره کوچک منتهی می شده است که در آن یک قلعه فرضی به نام پل خشتی یا خشت سر وجود داشته است. اطلاعات تاریخی در مورد زمان ساخت دیوار تمیشه توافق ندارند. در سال 1384 (2005 میلادی) چهار نمونه لومینسانس برای سن یابی برداشت شد. نتایج سن یابی با سن های بدست آمده توسط روش رادیو کربن همخوانی داشت و دوران ساخت این دیوار را در زمان ساسانیان نشان داد.

هدف از این پژوهش، طراحی لرزه نگاری با به کارگیری توری براگ فیبر نوری و فلز ارتجاعی در یک سیستم مکانیکی می باشد. این لرزه نگار، با توجه به ویژگی و حساسیتی که حسگر فیبر نوری نسبت به پارامترهایی از قبیل اثرات تنش و کرنش دارد، زمین لرزه را ثبت می کند. برای ثبت امواج زمین لرزه باید فرکانس طبیعی دستگاه نزدیک فرکانس ارتعاش زمین باشد که فرکانس طبیعی دستگاه بهبود بخشیده و حدود 7.8 هرتز تعیین شده است. این لرزه نگار، شتاب زمین لرزه را به عنوان ورودی گرفته و از طریق سیستم مکانیکی به کرنش در توری براگ فیبر نوری منتقل می کند و خروجی آن جابه جایی طول موج براگ می باشد. به عنوان نمونه، با به کارگیری طیف بسامدی شتاب زمین لرزه منطقه ریگان استان کرمان که در سال 2011 میلادی روی داده، بسامدها و دامنه های شتاب زمین لرزه ها محاسبه شده است. سپس، کرنش و جابه جایی دامنه طول موج براگ و جابه جایی فاز به ازای ضریب میرایی های مختلف دستگاه و به ازای بسامدها و دامنه های مختلف شتاب زمین لرزه ها بررسی گردیده و برحسب بسامدهای مختلف شتاب زمین لرزه رسم شده اند. همچنین برای اثبات کارایی و قابلیت لرزه نگار توری براگ فیبر نوری دو زمین لرزه دیگر یکی در منطقه ریگان در سال 2010 میلادی و دیگری زمین لرزه سراوان در سال 2011 میلادی به روش بالا بررسی شده است. همچنین هر کدام از رویدادهای لرزه ایی توسط چند ایستگاه دیگر ثبت و پردازش و همزمان با لرزه نگار توری براگ فیبر نوری مقایسه شده است.

در اغلب مراحل پردازش داده های لرزه ای فرض بر یکنواخت بودن نمونه برداری زمانی و مکانی است. از اینرو بازسازی داده های لرزه ای مفقود، درونیابی گاف بین ردلرزه ها و مرتب نمودن ردلرزه ها بر روی یک شبکه منظم و متراکم یکی از گام های مهم در فرآیند پردازش داده های لرزه ای جهت بالا بردن دقت و صحت مراحل بعدی پردازش است. اهمیت این موضوع سبب معرفی روش های زیادی در این راستا شده است. ایده اصلی برخی از روش های درونیابی و بازسازی پیدا کردن الگویی است که تغییرات داده را در حوزه اصلی داده و یا در حوزه یکی از تبدیلات نشان می دهد و از این الگو جهت درونیابی داده در نقاط دلخواه استفاده می شود. نمایش زمان-بسامد داده های لرزه ای یکی از حوزه هایی است که تاکنون جهت بررسی خواص ژئوفیزیکی ساختارها و مخازن مورد استفاده قرار گرفته است. در این تحقیق پس از بررسی مختصر آلگوریتم تعقیب تطابق که یکی از روش های موجود برای یافتن توزیع زمان-بسامد داده ها در علوم و مهندسی است، آلگوریتمی برای بازسازی داده های لرزه ای با استفاده از تعقیب تطابق و بردارهای پایه فوریه شرح داده شده است. نتایج بدست آمده از درونیابی داده های لرزه ای مصنوعی و واقعی و بازسازی آنها بر روی شبکه منظم حاکی از توانایی روش معرفی شده در بازسازی ساختارهای پیچیده و شیبدار و افزایش دقت نتایج با افزایش ابعاد داده ورودی است.

تحلیل سرعت را می توان یکی از اساسی ترین مراحل پردازش داده های لرزه ای دانست چرا که نه تنها بسیاری از مراحل پردازش را به صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر قرار می دهد، بلکه می توان آن را تفسیری اولیه از داده ها تلقی کرد. اما همچنان می توان آنرا یکی از زمان گیرترین مراحل پردازش نیز دانست. روش معمول تحلیل سرعت با اندازه گیری دامنه انرژی در امتداد مسیر های هذلولی شکل و به ازای یک بازه از مقادیر سرعت سعی در بدست آوردن یک مدل سرعت دارد که در صورت بزرگ بودن ابعاد داده محاسبه طیف سرعت به وسیله این روش بسیار زمان گیر خواهد بود. در این مقاله به معرفی الگوریتم پروانه ای (Butterfly Algorithm) در حل سریع تبدیل رادون هذلولی به منظور تحلیل سرعت داده های لرزه ای می پردازیم. اساس این الگوریتم تغییر رابطه تبدیل رادون هذلولی به صورت یک عملگر انتگرال فوریه و سپس بدست آوردن تقریب هایی با رتبه پائین (low-rank approximation) برای کرنل مساله خواهد بود. همگرایی این روش برای داده های دو بعدی برابر (N2 log N) o خواهد بود که N به بازه تغییرات متغیرهای داده و مدل بستگی دارد. همانطور که در مثال های عددی غیرواقعی و واقعی نشان داده خواهد شد، این همگرایی باعث کاهش زمان محاسبه مدل سرعت تا چندین برابر نسبت به روش معمول می شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در این مقاله به منظور اکتشاف حفرات زیرزمینی با شکلهای نزدیک به کره، استوانه افقی یا عمودی ودر راستای بالابردن دقت نتایج تفسیر بی هنجاریهای گرانی، کمک به تجربیات مفسر و مقاومت بیشتر در برابر سطوح متفاوت نوفه، از شبکه عصبی-فازی تطبیقی چند گانه MANFIS استفاده شده است. در این پژوهش با قرار گرفتن دو سیستم عصبی فازی تطبیق پذیر به صورت موازی با یکدیگر یک شبکه عصبی-فازی تطبیق پذیر چند گانه طراحی شد که خروجی یکی فاکتور شکل حفره زیرزمینی وخروجی دیگری عمق مربوط به حفره می باشد. به منظور امتحان دقت عملکرد شبکه عصبی فازی طراحی شده در حضور نویز، روش ارائه شده ابتدا برای داده های مصنوعی با 5 درصد و10 درصد نویز مورد آزمون قرار گرفت. در مجموع نتایج نشان داد استفاده توام از شبکه های عصبی ومنطق فازی علاوه بر آن که ابزاری مفید جهت کمک به مفسردر مرحله تفسیر عمق وشکل حفره های زیرزمینی از روی داده های گرانی است، بلکه صحت تفسیر بی هنجاری های گرانی را نیزافزایش می دهد. همچنین بر خلاف روشهای موجود با رهیافت عصبی محض در اینجا بدون پیش فرض شکل درباره چشمه گرانی امکان تخمین شکل چشمه علاوه بر تخمین عمق آن وجود دارد. پس از اطمینان از صحت عملکرد شبکه عصبی- فازی طراحی شده برای داده های مصنوعی، به منظور امتحان روی داده های واقعی برای داده های گرانی سایت بند باهاما تست ومورد ارزیابی قرار گرفت که با نتایج واقعی حاصل از گمانه زنی ها و حفاری های موجود تطابق خوبی دارد.

فلات ایران یکی از مناطق پیچیده ازنظر زمین شناسی است که از دیرباز فعالیت های تکتونیکی آن موردتوجه دانشمندان علوم زمین بوده است. با استفاده از نقشه آنومالی ایزوستازی باقی مانده می توان به دید بهتری از واقعیت های زمین شناسی دست یافت و پدیده های زمین-شناسی و عوارض بزرگ مقیاس را با دقت بیشتری تحلیل کرد. برای تهیه نقشه آنومالی ایزوستازی باقی مانده می بایست ابتدا نقشه آنومالی بوگه محاسبه گردد. در این مقاله با استفاده از داده های ماهواره ای توپوگرافی و آنومالی هوای آزاد، آنومالی بوگه فلات ایران و مناطق اطراف به صورت یک پارچه محاسبه و در ادامه نقشه آنومالی ایزوستازی با استفاده از مدل ایری-هیسکانن تهیه گردید. درنهایت نقشه آنومالی ایزوستازی باقی مانده حاصل تفریق نقشه آنومالی ایزوستازی از نقشه آنومالی بوگه است.با توجه به اطلاعات به دست آمده از نقشه آنومالی ایزوستازی باقی مانده مشاهده می شود که در منطقه مکران وجود آنومالی منفی در ارتباط با وجود فرورانش و بالاآمدگی در این ناحیه است. رشته کوه های زاگرس با تقریب خوبی به تعادل ایزوستازی رسیده اند و جفت آنومالی مثبت منفی موجود در مرز بین دریا و خشکی در ارتباط با زون زمین درز بیتلیس-زاگرس است. گسل اصلی کپه داغ محل برخورد دو پوسته قاره ای اوراسیا و ایران به یکدیگر می باشد. در مورد رشته کوه های البرز به نظر می رسد که تعادل به طورکامل به دست نیامده است و در مورد خزر جفت آنومالی مثبت و منفی در نقشه آنومالی ایزوستازی باقی مانده نشان دهنده مرز صفحه ایران و صفحه اوراسیاست.

علی رغم وسعت زیاد کشور ایران، رصدخانه ژئومغناطیسی تهران تنها رصدخانه در کشور می باشد که در دهه گذشته، به دلیل قدیمی بودن دستگاه های موجود در این رصدخانه و نیز گسترش شهر و قرارگیری این مرکز در معرض منابع نوفه ای متعدد، متاسفانه داده های آن مورد اعتماد نبوده و از لیست رصدخانه های ژئومغناطیسی استاندارد دنیا حذف شده است. با توجه به مزایای متعدد ثبت پیوسته میدان مغناطیسی و مولفه های آن در رصدخانه های ژئومغناطیسی، انجام مطالعات علمی برای تعیین محل های بهینه جهت احداث رصدخانه های ژئومغناطیسی جدید در بسیاری از کشورهای خاورمیانه و به خصوص ایران، بسیار ضروری می باشد. در این مقاله، ضمن بیان ضرورت احداث رصدخانه های ژئومغناطیسی جدید در کشور، به معرفی مهم ترین معیارهای موثر در تعیین محل احداث رصدخانه-های ژئومغناطیسی پرداخته شده است. معیارهای متعددی از قبیل شدت میدان مغناطیسی، تغییرات هدایت ویژه الکتریکی خاک های زیرسطحی، منابع غیرطبیعی اختلال در میدان ژئومغناطیسی، توسعه شهرسازی، راه های دسترسی، زمین شناسی منطقه، توپوگرافی منطقه و عدم وجود ذخائر اقتصادی، در انتخاب محل مناسب جهت احداث یک رصدخانه ژئومغناطیسی تاثیرگذار هستند. ممکن است گردآوری کلیه شرایط لازم برای یک محل، به طور کامل میسر نباشد، اما چنانچه حداقل شرایط لازم نیز میسر نگردد، به هیچ وجه نباید اقدام به ساخت رصدخانه نمود. تعطیلی و جابه جایی بسیاری از رصدخانه ها تجربه ای است تا مکان رصدخانه های مغناطیسی جدید با دقت زیادی انتخاب شود. در ادامه مطالعات این یادداشت پژوهشی، تحقیقی منسجم توسط نویسندگان مقاله در حال انجام است که به جمع آوری دقیق لایه های اطلاعاتی مختلف جهت تعیین محل های مناسب برای احداث یک رصدخانه ژئومغناطیسی در استان کرمان می پردازد.

کاربرد روش مگنتوتلوریک در زمینه اکتشافات هیدروکربوری در مناطقی که روش لرزه نگاری انعکاسی با مشکلاتی مواجه شده، قابل توجه است. در همین راستا یک مطالعه مگنتوتلوریک با حجم وسیع در میدان نفتی سه قنات متشکل از یک نفتگیر تاقدیسی، و در حوضه رسوبی زاگرس واقع در جنوب غربی ایران برای به نقشه در آوردن ساختار ژئوالکتریکی منطقه انجام شد. سازند کربناته آسماری، سنگ مخزن و سازند تبخیری گچساران، سنگ پوش را تشکیل می دهد. در میدان نفتی سه قنات، رخنمون سازند تبخیری گچساران که دارای خواص پلاستیک و ناهمگن می باشد، باعث شده است تا کیفیت داده های لرزه ای افت کرده و تفسیر مقاطع لرزه ای برانبارش با مشکلاتی مواجه شود. نگار های چاه پیمایی استخراجی از چاه اکتشافی سه قنات، به دلیل تباین مقاومت ویژه الکتریکی سازند گچساران با سازند های زیرین، استفاده از روش مگنتوتلوریک را به عنوان مکمل داده های روش لرزه نگاری توجیه می کند. به منظور انجام تصحیح جابجایی پایا نیز، اندازه گیری های الکترومغناطیسی در حوزه زمان انجام شده است. مطالعه بعد و امتداد داده های مگنتوتلوریک حاکی از وجود مقادیر متنابهی از تاثیر ساختارهای سه بعدی در منطقه مورد مطالعه می باشد. با انجام وارون سازی دو و سه بعدی داده های مگنتوتلوریک، مرز سازندهای گچساران و آسماری به مانند تاقدیس نفتی سه قنات در مدل های مقاومت ویژه الکتریکی آشکار شده است. در مدل های مذکور، مقادیر مقاومت ویژه الکتریکی در عبور از سازند گچساران به سازند آسماری با افزایش قابل ملاحظه ای همراه می باشد. همبستگی مدل های مقاومت ویژه الکتریکی با مقاطع برانبارش لرزه ای تفسیر جامعی از تشکیلات زمین شناسی تحت الارضی میدان نفتی سه قنات میسر کرده و نقاط مبهم نتایج روش لرزه نگاری انعکاسی مرتفع گردیده است.

روش های لرزه ای انکساری و مقاومت ویژه الکتریکی از توانمندترین روش های ژئوفیزیکی در آشکارسازی سازه ها و حفره های زیرزمینی از جمله تونل های زیرزمینی هستند. در این تحقیق بر اساس مدل سازی معکوس، قابلیت این روش ها برای آشکارسازی تونل با انجام یک مطالعه موردی بررسی شده است. در مطالعه موردی، داده های مربوط به هر دو روش تقریبا به طور هم زمان با آفست 3 متر برداشت شده است. نتایج به دست آمده از هر دو روش بی هنجاری هایی را در محل تونل مورد نظر نشان داده است. با این وجود، تخمین محل تونل با ترکیب نتایج به دست آمده از هر دو روش نتایج قابل اعتمادتری ارائه داد. همچنین در این تحقیق، بی هنجاری های ژئوالکتریکی حاصل از یک بلوک مستطیلی با انجام شبیه سازی های متنوع مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس نتایج به دست آمده، بلوک مستطیلی مورد نظر در عمق های بالاتر از 140 متر، قابل آشکارسازی نیست. همچنین، هر اندازه مقاومت ویژه روباره کاهش و یا ضخامت روباره افزایش یابد، احتمال آشکارسازی تونل کمتر می شود. نتایج نشان می دهند که روش مقاومت ویژه الکتریکی از توانمندترین روش های ژئوفیزیکی در شناسایی تونل های زیرزمینی است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در مطالعه حاضر توزیع ذرات گردوخاک و تاثیر مستقیم شان بر شارش های تابشی در مقیاس جهانی با استفاده از مدل عددی WRF-Chem، جفت شده با طرحواره گسیل گردوخاک GOCART، برای ماه های ژانویه و ژوئیه 2011 شبیه سازی شده است. دو شبیه سازی اجرا گردیده است: پیکربندی بدون ذرات گردوخاک و پیکربندی که شامل ذرات گردوخاک و تاثیر مستقیم شان بر تراز تابشی است. اختلاف نتایج دو آزمایش عمق نوری ذرات گردوخاک و پریشدگی تابش طول موج کوتاه و بلند توسط ذرات گردوخاک را به دست می دهد. میانگین جهانی عمق نوری ذرات گردوخاک در 0.55 mm برای ماه های ژانویه و ژوئیه به ترتیب 0.046 و 0.069 برآورد شد که بیانگر بیشتر بودن ذرات گردوخاک معلق در جو در ماه ژوئیه نسبت به ژانویه می باشد. میانگین جهانی پریشیدگی تابش طول موج کوتاه توسط ذرات معلق گردوخاک و در شرایط آسمان صاف در سقف جو و سطح زمین در ژانویه به ترتیب -1.84 Wm-2 و -2.07 Wm-2 و در ژوئیه به ترتیب -2.38 Wm-2 و -4.14 Wm-2 محاسبه گردید. پریشیدگی تابش طول موج بلند مثبت، و در ژانویه 1.34 Wm-2 در سقف جو و 0.82 Wm-2 در سطح زمین و در ژوئیه 0.86 Wm-2 در سقف جو و 1.02 Wm-2 در سطح زمین برآورد شد. این مقادیر نشان می دهد که پریشیدگی تابش خالص توسط ذرات گردوخاک در سطح زمین و سقف جو منفی است، یعنی این ذرات باعث سرمایش سامانه زمین- جو می شوند. پریشیدگی تابشی منفی در سطح زمین ناشی از خاموشی (پراکنش و جذب) تابش خورشیدی ورودی توسط ذرات گردوخاک و پریشیدگی تابشی منفی در سقف جو عمدتا ناشی از افزایش طول موج کوتاه خروجی است.

شاخص SPEI خشکسالی بیلان آبی را با درنظر گرفتن دما و تبخیر و تعرق برآورد می نماید. هدف پژوهش حاضر، مقایسه الگوی وقوع خشکسالی بر اساس شاخص های SPI و SPEI به دلیل ماهیت چند مقیاسی بودن و قابلیت تحلیل خشکسالی در مقیاس های زمانی می باشد. در این راستا هفت ایستگاه سینوپتیک استان کردستان انتخاب و شاخص SPI بر اساس توزیع گامای دومتغیره محاسبه گردید. تبخیر و تعرق پتانسیل جهت استفاده در شاخص SPEI توسط معادله تورنوایت محاسبه و سپس مقادیر شاخص های SPI و SPEI در مقیاس زمانی 3 ماهه با استفاده از برنامه نویسی R به دست آمد. مقادیر SPI و SPEI در قالب گراف های توالی دوره ها رسم و ارتباط آن ها با تحلیل همبستگی مورد آزمون قرار گرفت. نتایج مقادیر شاخص های خشکسالی با ضریب همبستگی و سطح معنی داری به صورت ماتریس پراکندگی ابرنقاط ارائه شد. نتایج نشان داد که ضمن وجود تفاوت در الگوی وقوع دوره های ترسالی و خشکسالی SPI و SPEI، شاخص SPEI دوره های طولانی تر خشکی را در اکثر ایستگاه ها مشخص نموده است. بر اساس نتایج، ضرایب همبستگی بین 0.19 در ایستگاه سقز و 0.52 در ایستگاه سنندج و معنی دار از نظر آماری (در سطح 99 درصد)، متغیر هستند. به نظر می رسد همبستگی ضعیف (0.19) میان شاخص های SPI و SPEI در ایستگاه سقز ناشی از افزایش تبخیر و تعرق در فصول بهار و تابستان محاسبه شده توسط شاخص SPEI است. با توجه به تاثیر دما در محاسبه SPEI، تفاوت قابل توجهی بین مقادیر شاخص استاندارد مبتنی بر بارش و شاخص تبخیر و تعرق مبتنی بر دما، زمینه کارایی و صحت شاخص مذکور را فراهم می نماید.

بخش عمده ای از انرژی جزرومدی از طریق اندرکنش جریانهای جزرومدی با توپوگرافی بستر مستهلک می شود. دریای عمان یک دریای حاشیه ای است که مولفه جزرومدی غالب در آن مولفه نیمه روزانه M2 است و دارای توپوگرافی متغیری است. لذا مطالعه جزرومد درونی و انرژی حاصل از آن اهمیت پیدا می کند. جزرومد درونی یک پدیده بزرگ مقیاس و باروتروپیک است که باعث نوسان ستون آب با طول موج بلند می شود. با توجه به اینکه در خلیج عمان، مولفه جزرومدی نیمه روزانه M2 مولفه غالب است، لذا عامل اصلی شکل گیری جزرومد درونی در خلیج عمان، این مولفه است. در این مقاله، اندر کنش یک جریان جزرومدی باروتروپیکی با توپوگرافی بستر ارزیابی می گردد. این کار به وسیله مدل عددی iTides که یک مدل باروتروپیکی است و اعمال یک جریان جزرومدی نوسانی با پریود نیمه روزانه انجام گرفته است. نتایج مدل سازی، شکل گیری جزرومد درونی با طول موجی از مرتبه 10 کیلومتر را نشان می دهد که وقتی به آب کم عمق می رسد طول موج آن به مرتبه کیلومتر کاهش می یابد. در نتایج این تحقیق، اتلاق انرژی روی توپوگرافی قابل مشاهده است. بیشترین انرژی جزرو مد درونی مربوط به مدهای اولیه است. این پدیده در نواحی عمیق، بسیار مشهود است اما در نواحی کم عمق، انرژی جزرومد درونی به مدهای 140 تا 160 نیر می رسد، قابل توجه است. این پدیده ممکن است ناشی از بازتاب های پی در پی پرتوهای جزرومد درونی از آبهای کم عمق و نواحی فلات قاره باشد. بیشینه شار انرژی مدهای اولیه در آب عمیق (با عمق حدود 3000 متر) به 20 کیلووات بر متر می رسد، در حالی که با کاهش عمق آب، این مقدار نیز کاهش می یابد. مقدار انرژی جزرومد درونی در تنگه هرمز به زیر 5 کیلووات بر متر می رسد.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی دقت داده های بارش سنجنده TRMM-3B43V7 و داده های شبکه بندی شده GPCC در برآورد بارش واقعی ایستگاه های همدیدی کشور به انجام رسیده است. برای این منظور داده های ماهانه بارش 46 ایستگاه همدیدی ایران با پراکنش مناسب در سطح کشور، داده های بارش سنجنده TRMM-3B43V7 و داده های بارش GPCC برای دوره مشترک آماری 2010-1998 از تارنماهای مربوطه دریافت و استفاده شد. دقت مکانی داده های سنجنده TRMM و GPCCبه ترتیب 0.25×0.25 و 0.5×0.5 درجه جغرافیایی است. برای ارزیابی دقت این داده ها از آماره های ضریب تعیین (r2)، مجذور میانگین مربع خطا (Rmse)، شیب خط (Slope)، اریبی (Bias) و ضریب کارایی مدل (EF) استفاده شد. مقایسه های آماری انجام شده نشان داد اگرچه داده های TRMM-3B43V7 در برخی مناطق مانند ایستگاههای سواحل خلیج فارس و شمال غرب ایران و بصورت موردی برای ایستگاه هایی مانند تهران بارش را بیشتر و یا کمتر از مقدار واقعی برآورد می کند، اما در مجموع برآورد بارش با TRMM-3B43V7 در بیشتر ایستگاههای مورد مطالعه از دقت خوبی برخوردار است. ارزیابی داده های شبکه بندی شده GPCC نیز نتایج مشابه ای را بدست داد که بیانگر دقت مناسب داده های GPCC در سطح ایران است. بیشترین میزان ضریب همبستگی برای مناطق شمال شرق، غرب میانه و شمال غرب ایران بدست آمد که دلیل آن تراکم زیاد ایستگاههای باران سنجی در این مناطق می باشد که GPCC از آن برای تولید این داده ها بهره برده است. بررسی توزیع زمانی بارش ماهانه TRMM-3B43V7 و GPCC در مقایسه با داده های مشاهده ای نیز نشان داد که هر دو این داده ها به خوبی روند تغیرات بارش ماهانه داده های مشاهده ای را شبیه سازی می کنند.

این تحقیق با بهره گیری از داده های روزانه ازن پوشن سپهر روی اصفهان که از طریق سنجنده های زمینی بروئر و ماهواره TOMS و OMI از سال 2001 تا 2011 اندازه گیری شده، جهت شناسایی و مطالعه شدیدترین رخداد کاهش ازن (حفره کوچک ازن) بکار گرفته شد. با بکارگیری آستانه منفی دوبرابر انحراف معیار ماهانه، 25 رخداد حفره کوچک ازن در طول دوره مورد مطالعه نمایان شد که بیشترین تمرکز آنها با شانزده و هفت مورد به ترتیب در پاییز و زمستان اتفاق افتاده است. دامنه ناهنجاری منفی آنها نیز از عمق 24% در زمستان تا 6% در تابستان در نوسان بوده است. این بررسی نشان داد که در مواقع شکل گیری حفره های کوچک ازن، ارتفاع وردایست (TH) به تراز بالاتر جو هدایت شده و همزمان دما و فشار آن نسبت به میانگین درازمدت کاهش محسوسی می یابد. نقشه های سطوح زمین پتانسیل در ناحیه وردسپهر بالایی و پوشن سپهر پایینی (UTLS) مرتبط با دو حادثه کاهش شدید ازن روی فلات ایران، پشته عمیقی را روی شمالغربی اروپا که با فرودی در شرق دریای مدیترانه همراهی داشته نشان داده است. علاوه بر الگوی همدیدی مشاهده شده در ناحیه UTLS روی فلات مرکزی ایران که موجب تسهیل در وزش افقی هوای ازن کم از منشا عرض های جنب حاره (حادثه 7 ژانویه 2002) و عرض های بالا (حادثه 16 اکتبر 2011) شده است، می توان به عامل دینامیک دوم که با صعود محلی سطوح هم آنتروپی موجب تشدید کاهش ازن پوشن سپهر می شود همزمان برای شکل گیری چنین رخدادهایی مهم قلمداد نمود.

تبخیر تعرق پتانسیل پارامتری کلیدی در محاسبات نیاز آبی، مطالعات اقلیمی و مدلهای هیدرولوژیکی است. هدف از این مطالعه بررسی میزان تغییرات این کمیت بر اساس سناریوهای جدید واداشت تابشی (RCP) و مدلهای اقلیمی پس پردازش شده پروژه CORDEXدر 50 سال آتی (2021-2070) در دشت مشهد می باشد. به این منظور، تبخیر تعرق پتانسیل با استفاده از معادله پنمن-مانتیث و داده های هواشناسی تاریخی دوره پایه (1991-2005) ایستگاه سینوپتیک مشهد برآورد شده و با خروجی دو مدل اقلیمی منتخب از مجموعه مدلهای CMIP5 مقایسه گردیده است. به منظور کم کردن خطاهای موجود در برآوردهای مدل، عمل پس‎پردازش بر روی داده‎های برآورد شده انجام شد، نتایج حاصل از پس پردازش نشان داد که مدل در ماه‎های گرم سال توانایی بهتری در برآورد این تبخیرتعرق پتانسیل نسبت به ماه‎های سرد سال دارد. همچنین مقادیر تبخیرتعرق پتانسیل در دشت مشهد طی سال‎های 2070-2021 تحت سناریوهای RCP4.5 و RCP8.5، تهیه و روند آن‎ها بررسی گردید. بر اساس نتایج حاصله، بیشترین افزایش مقدار تبخیر تعرق پتانسیل در ماه ژانویه تحت دو سناریوی RCP4.5 و RCP8.5 به ترتیب با 15.4% و 16.4% افزایش نسبت به دوره پایه و نیز بیشترین مقدار کاهش در ماه اکتبر با 12.5% و 10.0% کاهش نسبت به دوره پایه مشاهده شد.

هدف مطالعه پیشرو بررسی آماری، ترمودینامیکی و همدیدی توفان های تندری سواحل جنوبی کشور طی دوره 1995-2014 می باشد. بدین منظور از داده های ایستگاه های همدید استان های بوشهر و هرمزگان استفاده شد. جهت تحلیل همدیدی از داده های ارتفاع ژئوپتانسیلی ترازهای 500-1000 هکتوپاسکال، مولفه u، v و فشار سطح دریا استفاده شد. برای تحلیل شرایط ترمودینامیکی نیز داده های جو بالا توسط شاخص هایی نظیر CAPE، LI، TT بررسی شدند. نتایج نشان داد روند مکانی این پدیده از غرب به شرق کاهش می یابد و پتانسیل رخداد آن در استان بوشهر بیش از هرمزگان است. ازنظر زمانی، بیشترین رخداد این پدیده در پاییز با 45 و زمستان با 43 درصد ثبت شده است. در مقیاس ساعتی تفاوت قابل توجهی در ساعت مختلف مشاهده نمی شود و امکان رخداد آن در تمامی ساعت ها به ویژه ساعات صبح محلی وجود دارد. نتایج همدیدی حاکی از نفوذ بادهای غربی تا جنوب عربستان و قرارگیری ناحیه واگرایی و منطقه فرارفت تاوایی مثبت روی منطقه مطالعاتی است که شرایط ناپایداری و صعود هوا را ایجاد می کند. این گسترش بادهای غربی یا ناشی از شکل گیری سامانه های بندالی در تراز میانی جو و یا ناشی از وزش نصف النهاری آن ها و فرارفت هوای سرد از اروپا یا شمال آسیا روی شرق مدیترانه است. مقادیر حاصل از شاخص های ترمودینامیکی نشان داد که در این منطقه، همرفت و ناپایداری های ایجادشده تحت تاثیر شرایط محلی، عامل اصلی رخداد این پدیده نمی باشند و در صورت فراهم شدن شرایط مناسب در ترازهای بالایی جو به عنوان عامل تشدید کنند این پدیده محسوب می شوند.