مجله فیزیک زمین و فضا
سال:1379 | دوره:26 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

مساله شرایط مرزی استوکس در مختصات بیضوی برای محاسبه ارتفاع ژئویید به کار گرفته شده است.جهت درجه پایین ارتفاع ژئویید با استفاده از مدل های پتانسیل کروی (GGM) بهتر و دقیق تر قابل محاسبه است. بنابراین پتانسیل آشفته به دو قسمت تقسیم می شود: 1- درجه پایین پتانسیل مرجع، 2- درجه بالاتر پتانسیل.برای محاسبه درجه پایین از مدل پتانسیل کروی(GGM)  و برای درجه بالاتر از انتگرال استوکس در مختصات بیضوی استفاده شده است. در اینجا روش موثر برای حذف پدیده تکنیکی توابع استوکس در مختصات بیضوی نشان داده شده است.

ایمن سازی سازه ها و دیواره های سنگی در مقابل لرزش زمین ناشی از انفجار معادن روباز از جمله مسایل مهم در بحث انفجار و لرزش زمین ناشی از انفجار می باشد. راستای محل دریافت لرزه نسبت به محل انفجار و جهت انفجار از جمله عامل هایی هستند که تاثیر زیادی در لرزه دریافت شده در محل دارند. برای کمینه سازی لرزش زمین در محل های مورد نظر باید اثرات این عامل ها را بررسی کرد و بهترین حالت را بدست آورد این کار برای انفجار های معدن مس سرچشمه کرمان انجام شده است، بدین صورت که تعداد 14 انفجار در این معدن اجرا و لرزش حاصل ار آنها توسط 6 تا 8 ایستگاه لرزه نگار ثبت شده است.در این مطالعه، ابتدا بر اساس 11 انفجار انجام شده در این معدن که به صورت انفجار های چند چگالی بوده است وضعیت لرزش در نقاط مختلف بررسی شده است. در همین راستا وضعیت توزیع بیشینه سرعت جابجایی ذرات در اطراف هر بلوک انفجاری ترسیم شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس انفجار تک چال و دو انفجار دو چال در این معدن،کار شبیه سازی لرزش بر اساس سه الگوی انفجار برای نقاط مختلف اطراف یک بلوک انفجاری انجام شده است و اثر جهت انفجار و راستای محل ثبت لرزش به صورت زمان های تاخیر در شبیه سازی ها لحاظ شده است. در این بررسی،ملاحظه شد که کمترین لرزش مربوط به محلی است که زاویه ای در حدود 180 تا 225 درجه نسبت به سطح آزاد بلوک انفجاری و در جهت خلاف حرکت انفجار دارد.

در این مقالعه روشی برای رد یابی سه بعدی امواج درونی و تعیین زمان سیر اولین رسد های آنها در محیط هایی که سرعت انتشار موج و ضخامت لایه ها دارای تغییرات جانبی هستند، معرفی می شود. اساس این کار در مطالعه،حل معادله ایکونال در سه بعد بروش تفاضل های محدود می باشد. برنامه رایانه ای تدوین شده (FATT-3D) علاوه بر تعیین زمان سیر پرتو، مشتقات جزیی آن را نسبت به پارامتر های مدل نیز محاسبه می کند. بنابراین برنامه تدوین شده نه تنها برای مدلسازی مستقیم و سه بعدی زمان سیر امواج درونی هم کاربرد دارد بلکه در برگردان سه بعدی زمان رسید امواج درونی هم قابل استفاده می باشد(نگارندگان از این برنامه در برگردان سه بعدی زمان رسید امواج لرزه ای زلزله های منطقه تهران برای تعیین مدل پوسته استفاده کرده اند). برای کسب اطمینان از کارایی برنامه تدوین شده از داده های مربوط به دو مدل مصنوعی استفاده شد. دقت نتایج مدلسازی و سرعت اجرای برنامه کاملا رضایت بخش بود.

بزرگی زلزله در توضیح واقعیت لرزه خیزی جهانو مطالعه کمیتهای دینامیکی چشمه های لرزه ای نقش ویژه ای را بازی می کند.در اکثر مطالعات زلزله شناسی از داده های بزرگی به عنوان یک راهنما برای اندازه زمینلرزه استفاده می شود و خطای موجود در تخمین بزرگی به هر عللی مستقیما روی نتایج مطالعاتی که در آن از داده های بزرگی استفاده می شود تاثیر دارد. در این مقاله کارایی فرمولها و مقادیر تصحیحی  B(Δ, h)مختلف بررسی می شود.کاربرد های فرمول MsR-P و مقادیر تصحیحی جدید فاصله – عمق (نرمال شده با ممان لرزه ای) در تعیین بزرگی زلزله های منتشر شده توسط ISC در طول سالهای 1978-1993 نشان می دهد که مقادیر برآورد شده برای Ms وmb  در مقایسه با برآورد های انجام شده با استفاده از فرمول پراگ و مقادیر تصحیحی گوتنبرگ - ریشتر که مورد استفاده مراکز بزرگ جهانی است، مستقل از فاصله بوده و بدون خطای دستگاهی هستند. مقایسه انحراف ها معیار های Ms برآورده شده با استفاده از فرمول های MsPrague ,MsR-P نشان می دهد که انحراف معیار Ms برآورده شده با فرمول MsR-P بطور پیوسته کمتر از انحراف معیار برآورد های محاسبه شده با فرمول پراگ (MsPrague) است. همچنین انحراف معیارهای mb برآورده شده با استفاده از مقادیر تصحیحی جدید نسبت به انحراف معیارهای mb برآورد شده با استفاده از مقادیر تصحیحی گوتنبرگ- ریشتر کمتر است. استفاده از Ms وmb  تعیین شده با استفاده از فرمول MsR-P و مقادیر تصحیحی جدید باعث کاهش تداخل در نمودار Ms بر حسب mb شده و کارایی این نمودار را در تفکیک انفجارات هسته ای زیر زمینی از زلزله را افزایش می دهد. این مطالعه نشان می دهد که برای کاهش خطا در تعیین بزرگی،فرمول مورد استفاده برای محاسبه بزرگی امواج سطحی (Ms) و مقادیر تصحیحی B(Δ, h) مورد استفاده برای محاسبه بزرگی امواج درونی (mb) توسط مراکز بزرگ مثل ISC وNEIC نیاز به بازنگری دارند.

در مطالعه حاضر سعی بر آن شده است تا ضمن معرفی شیوه اندازه گیری درون چاهی در اعماق کم، ارتباط بی هنجاری های گرمایی مشاهده شده با پدیده های زمینساختی واقع در محدوده لایه های رسوبی پوسته زمین نشان داده شود. بدین منظور داده های حاصل از اندازه گیریهای درون چاهی در ساختگاه سد سلمان فارسی واقع در جنوب شیراز از نقطه نظر زمینگرمایی مورد مطالعه قرارگرفت. برای این کار ابتدا نمودار های دما نسبت به عمق تهیه و سپس با استفاده از عمل برازش خطی بررسی مقدماتی انجام شد. این بررسی نشان داد که یک بی هنجاری گرمایی بالا در محل ساختگاه سد وجود دارد. در این مرحله با استفاده از معادله گرمای فوریه مقادیر شیو زمینگرمایی منطقه تخمین زده شد. با استفاده از اطلاعات زمین شناختی منطقه مورد مطالعه، یک گسل محلی بعنوان عامل بی هنجاری گرمایی مشاهده شده شناخته شد.

در این مقاله مقادیر سرعت انتشار امواج کشسان تراکمی و برشی برای نمونه های سنگ آهک فیلیت که به صورت مکعب مستعطیل برش خورده بودند از طریق اندازه گیری در آزمایشگاه و سپس با استفاده از محاسبات نظری بدست آمده است. ابتدا در فشار جو و درجه حرارت آزمایشگاه و با استفاده از ثبت اولین زمان رسید امواج و طول نمونه ها،مقادیر سرعت اندازه گیری شد.سرعت امواج تراکمی در بسامد 63 KHz وبرای امواج برشی 33 KHz اندازه گیری شده اند. برای مطالعه اثر پراکندگی، اندازه گیری بر روی نمونه ها برای زوایای 30، 45، 60، 90 درجه که زاویه بین خط واصل بین فرستنده و گیرنده و بردار عمود برصفحات درزه ها می باشد انجام شد. سپس در مرحله محاسبات نظری، با استفاده از روش اوکانل و بودیانسکی (1974) برای تعیین چگالی درزه و ضرایب لامه و بر مبنای نظریه هادسن (1980) مقادیر سرعت امواج بدست آمد.نتایج حاصل برای نمونه های با چگالی درزه کم بین اندازه گیری آزمایشگاهی و روابط نظری توافق خوبی را نشان داد.برای نمونه های با چگالی درزه زیاد در زوایای 30، 45، 60 درجه خطای قابل ملاحظه ای مشاهده گردید.این عدم توافق بین آزمایشگاهی و روابط نظری می تواند ناشی از ناخالصی و یکسان نبودن ماده در نمونه های سنگ باشد.

جهت کانه زایی طلا - آرسنیک در منطقه شیرمرد از داده های هوامغناطیسی این منطقه استفاده شده است. پس از پردازش داده ها و پس از داده ها و تصحیح منطقه ای،نقشه شدت کلی و نقشه باقی مانده مغناطیسی منطقه رسم شد. این نقشه ها با توجه به چگونگی پر بند های مغناطیسی، وجود گسلی در شمال منطقه و توده های مغناطیسی در سطح منطقه را مشخص می کنند.به منظور بدست آوردن اطلاعات بیشتر صافی های مختلفی مانند ادامه فروسو، ادامه فروسو، مشتق قائم و برگشت به قطب مغناطیسی برای تعیین محل توده های مغناطیسی عمیق و سطحی در منطقه انجام شد. سپس با تشکیل طیف چگالی انرژی داده های این منطقه عمق متوسط توده های سطحی و عمیق در منطقه به دست آمد.وجود بی هنجاری مغناطیس هوایی قابل توجه در این منطقه، تنوع کانه زایی و پاراژنز منطقه معدنی زرشوران و آغدره ضرورت بررسی مطالعات زمین شناسی اقتصادی را محرز می نماید.با توجه همبستگی مشاهده شده در تفسیر های مغناطیس هوایی بین این منطقه و نشانه های معدنی پراکنده در اطراف، مطالعه تلفیقی و همزمان این منطقه به عنوان الگوی مطالعاتی در نظر گرفته شده است.

سیل عظیم حوزه های آبریز دربند و گلابدره در چهارم مرداد ماه 1366 و خسارت متعاقب آن به شمال شهر، تهران انگیزه ای بود برای بررسی این پدیده هیدرولوژیکی. نظر به کمبود داده های آب سنجی، با استفاده از پنج مدل شبیه سازی بارندگی- رواناب شامل: مدلهای استدلالی (CIA)، استدلالی جدید،HYMO,HEC1  و ماتریسی حداکثر گذر حجمی سیلاب به ازای دوره بازگشتهای2 تا 100 سال برای 23 زیر حوضه از حوضه آبریز دربند گلابدره محاسبه شده و نتایج به دست آمده از جنبه های جنبه های مختلف بررسی و تحلیل شده است. پس از بررسی کاستی ها و تواناییهای هرکدام از مدلها، استفاده از مدل ماتریسی برای حوضه های یاد شده و حوضه های مشابه توصیه و بر اساس آن حداکثر گذر حجمی سیل 4/5/1366 تهران حدود 356 مترمکعب در ثانیه تخمین زده شده است. علی رغم حجم این سیل، علت خسارات را تنها نباید در آن جستجو کرد و شاید علت اصلی ایجاد سیل و خسارت ناشی از آن را ناشی از آن را باید در توسعه شهری، ورود به حریم رودخانه و تغییر سیستم زهکشی طبیعی منطقه یافت.

مقاله حاضر به بررسی اثر شدیدترین ال نینوی ثبت شده در جهان بر روی ایران می پردازد. این بررسی نشان می دهد که تاثیر ال نینوی سال 1982-1983 (1362-1361) بر روی ایران از نظر دما و بارندگی، شایان توجه و تعمق زیادی است. به طوریکه دمای متوسط این دوره بسیار پایین تر از معمول است. از آنجا که این پدیده دوره ای است بررسی آن می تواند در توجیه و پیش بینی سالانه وضعیت اقلیمی کشورمان کمک بزرگی نماید. بررسی ها نشان می دهد که بی هنجاری قابل ملاحظه (منفی) دما و (مثبت) بارندگی همزمان با وقوع ال نینو روی می دهد و به وضوح تاخیری در کمینه دما و بیشینه بارندگی سالانه دیده می شود گرچه تاخیر در بیشینه دمای سالانه به آن اندازه واضح نیست. تقابل بین جریانهای مونسون زمستانی و جریان های جنوبی یا جنوب غربی ناشی از پدیده ال نینو در این دوره سبب ایجاد شیوه های شدید خطوط هم فشار روی ایران می شود. با استقرار مونسون تابستانی در این دوره، همزمان با تاثیر پرفشاری که با وقوع ال نینو روی غرب اقیانوس آرام بوجود آمده است، تقویت و جابجایی مونسون از شرق به طرف ایران صورت می گیرد. به این ترتیب تابستان ها در این دوره گرمتر از تابستانی است که در آنها ال نینو روی نمی دهد.