مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه خوارزمی)
سال:1386 | دوره:15 | شماره:58-59 (ویژه نامه علوم اجتماعی 4) |تعداد مقالات:7

در این مقاله به معرفی گروه بندی های سنی به عنوان یکی از منابع جدید نابرابری و قشربندی اجتماعی و چگونگی تفاوت در جهت گیری های فرهنگی حاصل از آن پرداخته می شود. هدف اصلی این مقاله بررسی چگونگی تفاوت و یا تضاد ارزشی و نگرشی در گروه بندی های فوق الذکر است. برای نیل بدین هدف از روش فراتحلیل کیفی مطالعات پیشین استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که فرض وجود شکاف و جدایی ارزشی بین جوانی و بزرگسالی قابل تردید است. اما علی رغم شباهت در فرض های بنیادی و ارزش های هدف و غایی قشربندی سنّی، راه های رسیدن بدین ارزش ها و جهت گیری های ابزاری آن ها متنوع شده و از یکدیگر فاصله گرفته است. در واقع می توان این طور ادعا نمود که بعضی از تحولات ساختاری ظاهرا به دلیل وسعت فراگیری، همه اقشار سنی و گروه های اجتماعی را در حوزه های ارزشی تحت تاثیر خود قرار داده و برخی دیگر تنها در محدوده کوچک تر و در رابطه با گروه های خاص منشا اثر بوده است و در این حیطه نیز تنها تفاوت در راه و روش، موجب تمایزات فرهنگی قابل رویت در گروه های سنی شده است.

رشد تکنولوژی های اطلاعاتی- ارتباطی از نظر کمی و کیفی گستره ارتباطات انسانی را بسط داده و ارکان مختلف حیات اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار داده است. در این راستا می توان به کاربرد روزافزون امکانات موجود در اینترنت در بین اقشار مختلف اشاره کرد. گروه های اجتماعی مختلف با انگیزه های متفاوت از اینترنت استفاده می کنند، اما این پدیده در بین دانشجویان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. دانشجویان علاوه بر انگیزه تفنن، سرگرمی و اشتیاق آشنایی با دنیای ناشناخته، به خاطر اهداف علمی- آموزشی و یافتن فرصت های تحصیلی و شغلی جزء کاربران اصلی اینترنت به شمار می روند. به این دلیل مطالعه تاثیرات استفاده از اینترنت بر دانشجویان می تواند بخشی از پیامدهای رواج تکنولوژی های ارتباطی را آشکار سازد. نوشتار حاضر با این هدف سازمان یافته است که تاثیر استفاده از اینترنت بر سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی دانشجویان را بررسی نماید. فرضیات اصلی تحقیق عبارتند از:ـ استفاده از اینترنت با میزان سرمایه اجتماعی افراد رابطه مثبت دارد.ـ استفاده از اینترنت با میزان سرمایه انسانی افراد رابطه مثبت دارد.این تحقیق با روش پیمایش انجام شده است. جمعیت آماری دانشجویان دانشگاه تهران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری و در چهار گروه تحصیلی علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و هنر هستند که 400 نفر از آن ها با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. یافته های به دست آمده، فرضیات تحقیق را تایید می کند و نشان می دهد که الگوی استفاده از اینترنت با میزان سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی افراد رابطه ای مستقیم و معنادار دارد.

کیفیت زندگی به دلیل گسترش روند صنعتی شدن و پیشرفت فناوری که توجه به بعد کمی زندگی انسان را مد نظر قرار می دهد و هم چنین به دنبال غفلت از جنبه های کیفی زندگی انسان، طی چند دهه گذشته در کشورهای غربی مورد توجه اندیشمندان و متفکران علوم انسانی قرار گرفت. در این راستا، محققان علوم انسانی ضمن تعریف مفهوم کیفیت زندگی، تلاش نمودند ابعاد و شاخص های مختلف این مفهوم را تعیین کنند و مورد سنجش قرار دهند. مقاله حاضر نیز در کنار تعریف این مفهوم، به دنبال طراحی و معرفی مدلی تجربی برای سنجش ابعاد مختلف آن است تا از این طریق بتوان به تعریفی مشخص و شیوه ای دقیق در سنجش کیفیت زندگی دست یافت و در راستای ارتقای آن کوشید. مدل پیشنهادی در این مقاله با استفاده از روش پیمایش در شهر اصفهان روی حجم نمونه ای بالغ بر 540 نفر از شهروندان 15 سال به بالا و ساکن در مناطق یازده گانه شهر به اجرا درآمد که کیفیت زندگی شهروندان اصفهانی را روی یک طیف 5 درجه ای، 3.78 یعنی در حد بالایی ارزیابی نمود. هم چنین بررسی ارتباط بین کیفیت زندگی با سن و جنس پاسخ گویان، رابطه معناداری را نشان نداد، اما بین کیفیت زندگی و وضعیت تاهل آن ها ارتباط معناداری وجود دارد؛ به گونه ای که کیفیت زندگی افراد متاهل بالاتر از کیفیت زندگی افراد مجرد برآورد می شود.

افریقای جنوبی بعد از 3 قرن و اندی سلطه سفیدان بر سیاهان، در پی فشار بین المللی، با انتخابات 1994 حکومت کشور را به سیاهان واگذار کرد. از آن زمان تاکنون گرچه بسیاری از سیاهان ثروتمند و متنعم شدند، اما نتوانستند مسایل کشور را حل و انتظارات مردم حتی سیاه را برآورند. گرچه سفیدان صادقانه خود را ملزم به پیروی از قواعد بازی دموکراتیک می دانند، اما سیاهان در بخش غیررسمی، این قواعد را زیر پا می گذارند و "جر می زنند" و حقوق پذیرفته شده سفیدان را نقض می کنند و در بخش رسمی دولت سیاه نسبت به این مسایل حساسیت لازم را نشان نمی دهد. در عین حال ناکارآمدی دولت و فساد اداری موجب نارضایتی مردم (حتی سیاه) شده است. به نظر می رسد که دولت برای حل مسایل کشور الگوی جامع و کافی نداشته باشد و قدرت تفکر و دانش سیاهان کفاف اداره کشور را در سطح بالای قبلی ندهد. زیرا فرهنگ سیاهان و آموزش آن ها اجازه نمی دهد که آن ها در آن حد لازم برای مدیریت یک کشور پیشرفته رشد نمایند. لذا به نظر می رسد اقدامات دولت بیشتر جنبه سیاسی داشته باشد و برای حفظ موقعیت باشد. در این راستا دولت به آن سو می رود که برای جلب رضایت مردم سیاه به خواسته های آن ها مبنی بر گرفتن امکانات سفیدان و واگذاری آن به سیاهان عمل نماید. این اقدام که خارج از قواعد بازی دموکراتیک و قانون اساسی خواهد بود، سفیدان را سخت خواهد رنجاند و آن ها را به اقدامات متقابل وادار خواهد نمود. نوع و اندازه این اقدامات بستگی به شرایط مناسب بین المللی خواهد داشت.

پژوهش حاضر مساله "قتل به خاطر شرف" را در خوزستان از منظر جامعه شناختی مورد بررسی قرار داده است. با وجود اهمیت موضوع مذکور، تاکنون تحقیق تجربی شایسته ای در ایران در این خصوص صورت نگرفته است. این تحقیق با رویکردی نو به مساله "قتل به خاطر شرف" پرداخته است و زمینه نظری آن عبارت است از: نظریه های مربوط به جامعه سنتی و مدرن (دیدگاه نوسازی) با محوریت نظریات ردفیلد و دورکیم. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار آن پرسش نامه با گویه ها و پرسش های محقق ساخته است. جمعیت آماری این تحقیق را، افراد 64ـ18 ساله مناطق شهری و روستایی شهرستان دشت آزادگان تشکیل می دهد. نمونه گیری به صورت خوشه ای و احتمالی انجام شده است. سوال اساسی تحقیق این است که کدام عوامل اجتماعی در گرایش افراد به "قتل به خاطر شرف" موثرند؟ تحقیق بر این فرض استوار است که تعلق به جامعه قبیله ای با گرایش به قتل به خاطر شرف رابطه دارد که این فرضیه بر اساس یافته های تحقیق تایید شد.

امروزه مساله هویت های قومی به مساله ای جهانی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه تبدیل شده است. هویت قومی تنها یکی از هویت های چندگانه انسان است که با سایر هویت های او، از جمله هویت جنسیتی به عنوان یکی از حلقه های ثابت هویتی کنشگران در کنش و واکنش است و برآیند این تعاملات است که در تعریف و بازتعریف هویت های چندگانه اثر دارد. این مقاله با کاربرد نظریه کهن گرایان و نوگرایان به بررسی هویت قومی شهروندان خرم آبادی و عوامل موثر بر شکل گیری آن می پردازد. مساله اصلی پژوهش به تعاملات دو هویت قومی و جنسیتی و میزان هویت قومی در بین زنان و مردان باز می گردد. جمعیت آماری این پژوهش را زنان و مردان بالای 15 سال و ساکن در مناطق 16 گانه شهر خرم آباد تشکیل می دهد. نمونه گیری با روش طبقه بندی شده متناسب انجام شده و حجم نمونه 392 نفر بوده است. اطلاعات مورد نیاز با کاربرد روش پیمایشی و ابزار پرسش نامه کتبی جمع آوری شده و با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. یافته های پژوهش ضمن تایید نظریه کهن گرایان امکان جدیدی را برای تفسیر نظریه نوگرایان درباره شکل گیری هویت های قومی زنان به دست می دهد.

در این مقاله کوشیده ایم تا با استفاده از نظریه "فشار ساختاری" اسملسر، به تبیینی جامعه شناختی از جنبش مشروطه دست یابیم و ضمنا با این محک تجربی، نظریه مذکور را ارزیابی نماییم. بدین منظور و در این چهارچوب نظری، زمینه های مساعد ساختاری برای بروز جنبش مشروطه؛ فشارهای ساختاری (اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیک) ناشی از این زمینه ها بر سه قشر اصلی دخیل در جنبش (یعنی بازاریان، روشنفکران و روحانیان)؛ نشانگان شکل گیری باورهای همگانی شده نزد مشروطه خواهان حول چیستی، چرایی و چگونگی برون رفت از بحران های ساختاری موجود؛ حدوث برخی رخدادهای تحریک کننده (شتاب زا)؛ بالفعل شدن پتانسیل بسیج با مولفه های سه گانه رهبری، منابع و ارتباطات؛ و مآلا ساختار دستگاه سرکوب و عملکرد آن در کنترل مشروطه خواهان بسیج شده مورد بررسی تاریخی قرار گرفته اند. در نهایت و با تکیه بر دستاوردهای این تحقیق، با رویکردی انتقادی، نظریه فشار ساختاری را ارزیابی نموده ایم.