فقه اهل بیت علیهم السلام
سال:1391 | دوره:18 | شماره:69 |تعداد مقالات:8

کتاب «ذخیره الصالحین فی شرح تبصره المتعلمین» اثر فقیه پارسا آیت اله العظمی شیخ محمدرضا طبسی نجفی، شرحی مزجی و استدلالی بر «تبصره المتعلمین» علامه حلی است. این موسوعه فقهی، یک دوره کامل فقه استدلالی است که نگارش و تالیف آن بیست و پنج سال طول کشید. نسخه خطی این اثر ارزشمند، هم اکنون به وسیله برخی محققان حوزه در حال تصحیح، تحقیق و تخریج مصادر است که انشاءاله به زودی به زیور طبع آراسته و تقدیم مجامع علمی و حوزوی خواهد شد.

اینجانب طی سال های 1385 تا 1388 چها ر مقاله به نام «جدال تعبد و تعقل در فهم شریعت» در فصلنامه فقه اهل بیت (ع) نگاشتم و مرحوم علی ابواحسنی (منذر) این سلسله مقالات را طی سه مقاله به نام «شیخ فضل اله نوری، مواجهه عقلانیت وحی باور با عقلانیت خود بنیاد غربی» در همین نشریه مورد نقد و بررسی قرار داد.

چکیده فارسی:نویسنده پس از تعریف تغییر جنسیت به بیان اقسام آن می پردازد و سپس حکم هر یک را بر اساس ادله فقهی بیان می کند:1. تغییر جنسیت در افراد سالم یعنی اینکه مرد یا زن کامل و سالمی با عمل پزشکی کاملا به جنس مخالف تبدیل شود اگر چه قابل تصور است ولی عملا ممکن نیست و لذا بررسی حکم فقهی آن از مدار بحث خارج است.2. تغییر جنسیت در ناراضیان جنسی (ترانس سکشوال) در واقع تغییر جنسیت نیست، بلکه تغییر در یک جنس و تبدیل آن به همان جنس به طور ناقص و در حقیقت تنقیص جنسیت است این نوع تغییر در جنسیت به حکم ادله متعدد شرعی حرام است.3. تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل در واقع کشف جنسیت واقعی فرد و تکمیل آن است. این نوع تغییر بر اساس قواعد و احکام اولیه بی اشکال است.4. تغییر جنسیت در خنثای مشکل از آن رو که تعیین جنسیت خنثای مشکل ممکن نیست؛ تغییر جنسیت وی به صورت واقعی نیر ممکن نیست و با تغییر صوری نیز الحاق فرد به یکی از دو جنس مونث یا مذکر، محقق نخواهد شد و حکم عقل در این باره لزوم احتیاط است.   چکیده عربی:تعرض المکاتب بعد تعریف الجنسیة إلی أقسامها ثم أوضح بعد ذلک الأدلة الفقهیة علی کل منها و هی: 1- تغییر الجنسیة فی الأصحاء، یعنی تبدیل رجل أو امرأة کاملة و سالمة جسدهما إلی الجنسی المخالف. و هذا و إن أمکن تصوره ولکن لا یمکن ذلک عملا، و لذلک خرج هذا البحث عن الحکم الفقهی. 2- تغییر الجنسیة عند من لایرضی بجنسیته (ترانس سکشوال) و هو فی الواقع لیس تغییر الجنسیة و إنما تغییر فی جنس و تبدیله بذلک الجنس بصورة ناقصة. و فی الواقع تنقیص الجنسیة. و هذا النوع من تغییر الجنسیة حرام بحکم الأدلة المتعددة الشرعیة. 3- تغییر الجنسیة فی الخنثی غیر المشکل و فی الواقع کشف الجنسی الواقعی و تکمیله. و هذا النوع من التغییر جائز طبقا لاسس القواعد و الأحکام الأولیة. 4- تغییر الجنسیة فی الخنثی المشکل. فبما أن تعیین الجنسیة غیر ممکن فی الخنثی المشکل فکذلک تعیین جنسیته بالصورة الواقعیة غیر ممکن. و لا یتحقق بالتغییر الصوری لدرج فرد فی أحد الجنسین المؤنث أو المذکر و حکم العقل فی ذلک لزوم الاحتیاط.

چکیده فارسی:محور بحث این مقاله بررسی راه های شرعی اثبات هلال است، پس از تعریف پدیده هلال طبیعی و چگونگی تکوین آن و گزارشی از چگونگی طرح مساله در متون فقهی، در دو جهت به بحث پرداخته شده است:جهت اول: تشخیص موضوع حکم رویت هلال و جهت دوم بررسی راه های مستقیم (حسی) رویت هلال بر اساس ادله عام و ادله خاص.   چکیده عربی:محور بحث و دراسة هذا المقال تحقیق الطرق الشرعیة لإثبات الهلال، بعد تعریف مفردة (الهلال الطبیعی) و کیفیة تکوینه و تقریر صور عرض المسألة فی المتون الفقهیة و قد بحث ذلک فی جهتین: الجهة الاولی: تشخیص موضوع حکم رؤیة الهلال. الجهة الثانیة: بحث و دراسة الطرق المباشرة (الحسیة) لرؤیة الهلال علی أساس الأدلة العامة و الأدلة الخاصة.

چکیده فارسی:تورق عقدی است که با هدف تامین منابع مالی و نقدینگی صورت می گیرد و در بیشتر مذاهب فقهی به عنوان بخشی از بیع العینه مورد بحث قرار گرفته است. اخیرا در برخی از بانک های کشورهای عربی از این عقد استفاده می شود که اجرای آن موافقان و مخالفانی در میان اندیشمندان اهل سنت دارد. به دلیل استفاده از این عقد برای تامین نقدینگی و سرمایه در گردش بازرگانان و تولیدکنندگان، مناسب بود جواز آن از منظر فقهای امامیه نیز مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله به استخراج دیدگاه امامیه با استفاده از منابع فقهی با روش توصیفی و تحلیل محتوا پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد نه تنها نمی توان دلایل قابل اتکایی بر عدم صحت این عقد و مخالفت آن با عمومات و اطلاقات ارائه کرد، بلکه برای تایید صحت این عقد می توان از آثار متعدد علمی فقهای امامیه استفاده کرد.   چکیده عربی:جعل عقد التورق لأجل تأمین المنابع المالیة و السیولة النقدیة. و قد بحث فی أکثر المذاهب الفقهیة بعنوان فرع من بیع العینة. و استفید منه أخیرا فی بعض المصارف فی الدول العربیة و أیده جماعة من علماء أهل السنة و خالفه آخرون. نظرا إلی استعمال هذا العقد فی السیولة النقدیة والادخار عند التجار و أهل الصنعة هنا، ناسب البحث عن جوازه عند فقهاء الإمامیة. و فی هذه المقالة تم عرض آراء علماء الإمامیة مستفیدا من المصادر الفقهیة الأساسیة. و اوضحت النتائج الحاصلة أنه لیس هناک ما یدل علی عدم صحة هذا العقد و مخالفة للعمومات و الإطلاقات بل یمکن إقامة الدلیل علی صحة هذا المطلب بمباحث متعدد من آثار فقهاء الإمامیة.

چکیده فارسی:در دو آیه 34 و 128 سوره نساء به بحث نشوز زن و مرد اشاره شده است. توجه به کاربرد قرآنی یک واژه، روایات امامان معصوم (ع) و گفتار لغویان همواره مهم ترین منابع برای فهم مفردات قرآن هستند، اما در برخی موارد مفسران با تکیه بر گفتار اهل لغت، به کاربرد قرآنی آن واژه چندان توجه مبذول نداشته اند. یکی از این واژگان، کلمه «نشوز» است. به نظر می رسد این واژه در قرآن به معنای جمع شدن (با شدت الصاق و چسبیدگی) است و در روابط زوجین از آن به «رغبتی افسارگسیخته به جماع» تفسیر می شود. این بر خلاف گفتار مفسران است که نشوز را به معنای ارتفاع و بلندی دانسته و در روابط زوجین آن را برتری طلبی ایشان به یکدیگر تعبیر کرده اند.البته برخی از معاصران نیز این دیدگاه مشهور را نپذیرفته اند و با استناد به کاربرد قرآنی این واژه و خطبه پیامبر (ص) در حجه الوداع، نشوز زن و مرد را «الرغبه الجامحه فی الجماع» تفسیر کرده اند، که دیدگاه مختار نگارنده نیز همین است.   چکیده عربی:رد قد إشارت الآیتان (34 و 128) من سورة النساء نشوز المرأة والرجل. و أهم المصادر لفهم مفردات القرآن الکریم هی استعمالات اللفظ فی القرآن و روایات الأئمة المعصومین چ و أقوال اللغویین. ولکن فی بعض الموارد نری المفسرین أنما اعتمدوا علی أقوال أهل اللغة فی فهم المصطلح القرآنی و أهملوا موارد استعمالها فی نفس القرآن. و أحد هذه المصطلاحات هو کلمة (النشوز) والظاهر أن هذا المصطلح جاء فی القرآن الکریم بمعنی الجمع (مع شدة الالصاق والالتحام) و فی روابط الزوجین جاء بمعنی (الرغبة الجامحة فی الجماع). و هذا بخلاف أقوال المفسرین للنشوز بمعنی الارتفاع والعلو و فی روابط الزوجین بمعنی استعلاء الطرفین أحدهما علی الآخر. و لم یرتضی بعض المعاصرین وجهة نظر المشهور وفسروا نشوز المرأة و الرجل استنادا للنظرة القرآنیة و خطبة النبی لافی حجة الوداع (الرغبة الجامحة فی الجماع) و هو مختار الباحث کذلک.