فصلنامه علوم اجتماعی
سال:1387 | دوره:- | شماره:41 |تعداد مقالات:5

در این مقاله، پژوهشگران می کوشند، به این پرسش پاسخ دهند که نماز جمعه چه تعاملی با رسانه های جمعی، به ویژه تلویزیون، در نه دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران داشته است.پژوهش مربوطه به این مقاله بنیادی – توصیفی است. یافته ها به یاری روش شناسی کیفی – کمی کیو (Q) گردآوری و گزارش تحقیق با توجه به مطالعات نظری مربوط به «آیین» تدوین شده است. داده های تحقیق از طریق مصاحبه با 30 پژوهشگر، کارشناس و مدرس در جامعه شناسی دین، سیاست و ارتباطات، از مراکز دانشگاهی – علمی – تحقیقاتی در ایران، و به کمک 63 پرسش یا گویه گردآوری شده و مورد تحلیل قرار گرفته اند.نتایج این پژوهش نشان دادند که نماز جمعه، به عنوان مهمترین آیین عبادی سیاسی در کشور، نقش عمده ای در ایجاد زمینه برای پذیرش اقتدار حکومت نزد مردم داشته است. همچنین، این آیین توانسته است در ارشاد و هدایت رای دهندگان به سوی مراکز تایید و تحکیم قدرت سیاسی و صندوق های رای، و جهت دهی به انتخابات به ویژه انتخابات ریاست جمهوری، یعنی مهمترین آیین سیاسی در ایران، بخشی از وظیفه اعمال حاکمیت در کشور را اجرا کند.

سرمایه اجتماعی در کنار سرمایه اقتصادی و سرمایه انسانی، به تازگی به مثابه متغیری تاثیرگذار در روند توسعه یافتگی شناخته شده است و به رغم بسیاری از اندیشمندان، به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبعی باارزش اشاره دارد و از طریق هنجارها و اعتماد متقابل، موجب تحقق اهداف اعضا می گردد. سرمایه اجتماعی، مفهومی است که در بسیاری موارد توسط تحلیل گران اجتماعی برای توصیف طیف وسیعی از فرایندهای اجتماعی به کار برده می شود و کمک می کند تا به درک این پرسش برسیم که چرا برخی افراد، گروه ها و طبقات مردم به نتایج سیاسی، اقتصادی و یا اجتماعی مثبت تری نسبت به دیگران نایل می شوند. به نظر می رسد که در زمینه شکل گیری و تکوین سرمایه اجتماعی بررسی دین و فرهنگ دینی، بیش از هر مورد دیگری نیاز است. دین به عنوان نظامی ماورایی و برون زاد می تواند یکی از اساسی ترین عوامل در شکل گیری سرمایه اجتماعی در کشورهایی چون ایران که چشم انداز دینی توسعه ای دارند، در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر، دین به عنوان ارزشی متعالی با کارکردهایی چون انضباط بخشی، حیات بخشی، انسجام بخشی و ... سازوکارهایی را فراهم می کند که موجب تحکیم پایه های سرمایه اجتماعی و نهایتا توسعه می شود. بنابراین رابطه دین و سرمایه اجتماعی، مقوله ای است که به دلیل وجود چشم انداز دینی توسعه در جامعه کنونی ایران، می تواند با اهمیت جلوه کند و بررسی ها و تحلیل هایی را برای روشن شدن آن طلب نماید.پژوهش حاضر نیز با چنین رویکردی، به مطالعه ارتباط دین و سرمایه اجتماعی در دانشگاه اصفهان می پردازد و پس از کنکاش در مسائل تحقیقی و سنجش ابعاد دینداری و شاخص های سرمایه اجتماعی، به وجود رابطه معنی دار، مستقیم و قوی بین دو مقوله فوق اذعان و اعتراف می نماید.

مصرف مواد، پدیده ای است که آسیب های فراوان جسمی، روانی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی به دنبال دارد. هدف این مقاله، مقایسه عوامل مرتبط در عود بیماری اعتیاد نزد دو دسته است: بیمارانی که سوء مصرف مواد داشته اند و افراد معتادی که عود نداشته اند. روش تحقیق حاضر از نوع نیمه آزمایشی است. جامعه ما بیمارانی در نظر گرفته شده اند که آغاز بهبودی و سم زدایی آنها از دی ماه 1385 در نظر گرفته شده و حفظ بهبودی و سلامت آنها تا 6 ماه بعد، یعنی تا خرداد ماه 1386 مورد بررسی قرا می گیرند. با استفاده از فرمول حجم نمونه، تعداد 73 نفر به صورت نمونه گیری احتمالی و از نوع سیستماتیک برای هر یک از دو گروه مطالعه (بیماران معتاد عود کرده) و مقایسه (بیماران معتاد عود نکرده) انتخاب شدند. در این تحقیق برای جمع آوری داده ها از تکنیک پرسشنامه استفاده شده است. نتایج نشان داد که به هر میزان فرد تحت درمان، در جلسات مشاوره فردی شرکت جسته، با دوستان مصرف کننده، کمتر معاشرت داشته و لذت جویی خود برای مصرف را مهار کند، میزان عود کاهش می یابد.به نظر می رسد بیماران درگیر در این مساله با توجه به سن، جنس، وضعیت تحصیلی، خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی، شغلی، جسمی و روانی، محل سکونت، چگونگی مصرف مواد، چگونگی تهیه آن، چگونگی رفتارهای اعتیادگونه آن و ... مداخلات خاص را جهت پیش گیری، درمان و پیش گیری از عود می طلبند که لازم است با نگاه جامع تر و ژرفانگرتر، این دسته از افراد مورد مداقه و حمایت قرار گیرند.

در دو دهه اخیر، معضل بیکاری همواره یکی از چالش های اصلی دولت ایران بوده است. رشد جمعیت ایران در فاصله سال های 1355 تا 1365 حدود 4 درصد برآورد شده است. از سال 1376، متولدین دوره انفجار باروری دهه 55 تا 65 پا به سن اشتغال گذاشتند و تا به امروز آخرین گروه های آن وارد بازار کار می شوند.به دنبال انباشته شدن تعداد بیکاران از سال های قبل و محدودیت تولید شغل در کشور، اگر وضعیت اشتغال در کشور به همین روال ادمه یابد، احتمال دارد تا یک دهه دیگر هم کماکان این مساله جزو چالش های اصلی دولت باشد. از این رو لازم است معضل بیکاری به عنوان یکی از مهم ترین عوامل آسیب های اجتماعی ایران مورد توجه بیشتری قرار گیرد.از سوی دیگر نمی توان نقش چشمگیر صنایع کوچک را در افزایش اشتغال، تولید و درآمد سرانه کشورهای توسعه یافته و برخی کشورهای در حال توسعه نادیده گرفت. اما آمارها بیانگر نقش کمرنگ بنگاه های اقتصادی کوچک ایران در ایجاد اشتغال است. بنگاه های اقتصادی کوچک ایران برای فعالیت خود با مشکلات بسیاری رو به رو هستند که میزان اشتغال زایی ایجاد شده توسط این بنگاه ها را تحت تاثیر قرار داده است. دراین تحقیق سعی شده است تا عوامل موثر بر فعالیت بنگاه های اقتصادی کوچک که مانع از کاربرد قابلیت اشتغال زایی این بنگاه ها شده است، مورد بررسی قرار گیرد.

این مقاله تحقیقی، با هدف بررسی گفتمان رفاهی در دوران سازندگی، به بررسی خصوصیات و عناصر اصلی ساخت گفتمان های رفاهی در سخنان رئیس جمهوری در دوره 1376-1368 (موسوم به دوران سازندگی) پرداخته است تا ضمن بازشناسی و معرفی ویژگی های گفتمانی این دوره، تفسیر و بازشناسی معناکاوانه ای از گفتمان رفاهی در بستر تاریخی – اجتماعی آن ارائه نماید. اهمیت این تحقیق از آنجا ناشی می شود که دسترسی به رفاه اجتماعی، یکی از دغدغه های مشترک شهروندان و دولت ها و معمولا یکی از ملاک های موفقیت هر دولت در میزان توانایی آن در افزایش سطح بهزیستی و رفاه جامعه و ارتقای میزان برخورداری افراد یک جامعه از امکانات مادی و معنوی موجود در آن جامعه ارزیابی می شود که این موارد ذیل عنوان رفاه اجتماعی تعریف می گردند.روش تحقیق حاضر، از نوع تحلیل گفتمانی در چارچوب نظری میشل فوق کو و نورمن فرکلاف و با تکیه بر الگوی تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف است که گفتمان را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، مدنظر قرار می دهد.این مقاله پس از بیان مساله، ادبیات نظری، روش تحقیق و یافته ها نتیجه می گیرد که در این دوران، جهت گیری گفتمان سازندگی در حوزه رفاه اجتماعی، معطوف به ابعاد اقتصادی رفاه، یعنی مواردی نظیر مسکن، بیمه، اشتغال و سوبسیدها بوده و سایر ابعاد رفاهی نظیر بعد سیاسی، در اولویت نبوده است.